Da's een goede gelegenheid om het eens om te draaien: wat vond je er zelf van?
NB: later deze middag gaf ik aan mijn verslag pas wat later vanavond online te zetten om gelegenheid te geven tot wat meer 'vrije vorm' reacties.
@Jan Peter van Doorn: Ik heb niet gezegd dat er iets mis is met zo'n levensstijl. Ik heb er bezwaar tegen als biologische voeding/landbouw *gereduceerd* wordt tot een levensstijl.
@Hendrik J. Kaput: Ik heb moeite je betoog te volgen. Krijg ook de indruk dat je appels met peren vergelijkt, maar misschien komt dat omdat ik je betoog niet goed kan volgen. :)
#DV: Je moet echt ophouden mij woorden in de mond te leggen. Daar heb je in het algemeen nogal een handje van. Niets van wat jij mij toedicht heb ik ooit gezegd.
Fien, jij vindt het woord 'lifestyle' vies omdat je denkt dat ik het 'maaaaaarketing' (in de slechte zin van dat woord) bedoel. Nee, het is een manier van leven en doen. Maar gelukkig leiden er zelfs meerdere wegen naar het duurzame Zuiden.
Het lijkt erop dat jij dat niet wilt horen omdat jij wilt dat er maar 1 manier is. Het aardige van de Rode Hoed sessies tot nu toe is te zien dat er geen simpele 'voors' en 'tegens' zijn. Het ligt complexer en technischer, zie Herman Kaput.
Fien dat is momenteel nu juist mijn onderwerp en ik heb wel een idee hoe het zou kunnen zijn:
Mijn oordeel is voorlopig de volgende: De "Goetheanistische Naturbetrachtung, Steiner, antroposofie, etc., etc.", verhindert het zicht op de agrarische werkelijkheid. Kortom men gelooft graag in duurzaamheid en landbouw zonder kunstmest maar weet niet hoe de wereld duurzaam te voeden.
Mij interesseren de lessen van de Drentse essen. (Henk Breman, Kigali, Rwanda.) Wij hadden bv. hier in Drente het effect van "cetripetal concentration of nutrients around farms and villages...maintains or even improves the soil fertility of crucial fields at the cost of surrounding land" Met andere woorden, de Drentse hei is hier een gevolg van, in vele eeuwen verschraald tot wat het nu is. Is een ander landschap geworden. (Theo Spek) Pas met de invoering van de Haber Bosch methode (stikstof) kan het systeem grootschalig worden doorbroken. (Wordt indirect beschreven in bv Deining in Drenthe" van Prakke. Ook het Drentse land kan eindelijk leveren.
Vraag is of deze "Betrachtung" niet verantwoordelijk is voor allerhande optimistische verwachtingen over biologische landbouw?
Ik denk het wel. Er is nooit een landbouw geweest die voldeed aan de mythe van Steiner etc., etc. In een artikel van J.M.G. van der Poel “De landbouw in de Bataafse tijd: Illusie en werkelijkheid” worden de eerste schreden van modern landbouwkundig onderzoek belicht. Men kan zien hoe moeizaam het allemaal is geweest. Pas met het grootschalig gebruik van kunstmest (o.a. de Haber Bosch methode) kan de landbouw eindelijk gaan produceren. Vooral na WWII.
Hoe Wageningen momenteel denkt kan ik als volgt duidelijk maken.
Bereft aankondiging symposium: Dubbele oogst bij halve milieudruk
Bij de opening van het academisch jaar stond er een bijzondere advertentie van de WUR in de Vk die mij hogelijk verbaasde: "Dubbele oogst bij halve milieudruk" Of te wel mijn bek viel open van verbazing.
Kernvraag: Is de groeiende wereldbevolking over enkele decennia nog te voeden? Geen geringe vraagstelling dacht ik zo.
Men wil een agenda voor een "duurzame voedselvoorziening " zien vast te stellen. Nu weet elke wetenschapper die zich op enigszins fundamentele wijze heeft bezig gehouden met de voedselvoorziening dat duurzaamheid hier op dit terrein niet bestaat. Duurzaamheid is een constructie, een fictie. Duurzaamheid bestaat zeker niet bij onze manier van voedselvoorziening, waarbij ecosystemen op grote schaal worden uitgeput en uit balans worden geslagen. Men wil dus een agenda vaststellen voor iets wat niet bestaat! Raar ? Daarnaast wil men de "Groene Revolutie" nog een keer over doen. Niet beseffende dat de impact van de stikstofcyclus voor allerlei ecosystemen nu al haast desastreus is. In ieder geval al veel ernstiger dan de impact van de koolstofcyclus die in ieders mond ligt. "Dat moet lukken" roept men. Ik dacht toch echt dat bij elke wetenschappelijke hypothese de uitkomst op zijn minst onzeker is!
Als uitsmijter komt men met "een veelheid van oplossingen zoals landbouw in het hoge noorden". Hiermee wordt in een handomdraai een enorm aantal ecologische, klimatologische problemen aangekaart waarvan niemand ook maar bij benadering kan bevroeden welke consequenties er mee gepaard gaan.
Kortom de WUR is zeer optimistisch, op zich niet verkeerd maar wat ik in dit geval misplaatst optimisme zou willen noemen en ze gaat voorbij aan waarschuwingen van mensen zoals John Gray:
"It has become conventional wisdom that the basic environmental problem is not human numbers but their per capita resource uses - in other words, the way humans live. In fact, humanity has probably already overshot the carrying capacity of the planet. Current human numbers depend on petroleum-based agriculture, which hastens global warming. Population growth is not always highest in developing countries - it is around twice as fast in the United States as in China, for example - but it is much too high overall for a worldwide switch to alternative technologies to be practicable. A mix of solar power, wind farms and organic farming cannot support six to nine billion people. If there is a way through the bottleneck, it involves making the most of high-tech fixes."
Of Wageningen er in slaagt iets van die high-tech fixes te maken is nog maar zeer de vraag. Een wat grondiger analyse van de huidige situatie zou haar geloofwaardiger maken. Rabbinge kwam in Amsterdam in ieder geval niet met die high-tech fixes.
“Een hoogwaardige landbouw heeft binnen Europa substantieel minder grond nodig (30-50% minder), kan met aanmerkelijk minder bestrijdingmiddelen werken (60-80% minder), is veel schoner (tot 80% vermindering in de uitstoot van nitraat) en is veel minder duur (tot 80% goedkoper). Op die (realiseerbare) utopie zouden het Europese en het nationale beleid gericht moeten zijn.1 Zo’n Europese landbouw is slechts in geringe mate afhankelijk van steun voor specifieke doelen en volgt in feite het Nederlandse voorbeeld.” Dit was het antwoord van Rabbinge in 2005. (zie WBS site downloadable files op auteur, Dick ook die van J.D. van der Ploeg en Niek Koning vind je daar. Interessant.) Kortom een ontwikkeling waar we al midden in zitten, maar die geen antwoord geeft op het grote dilemma. Commentaar: Blijft er nog wel genoeg geld voor het boeren? Zie Dick.
De laatste keer dat de mensheid bijna uitsluitend van plantaardig koolstof leefde was ongeveer 250 jaar geleden. Toen waren er ongeveer 1 miljard van onze soort. Wij konden ons vrij behoorlijk voeden, mede door de nieuwste revolutionaire agrarische ontwikkelingen van een eeuw eerder. Problemen met voedsel waren evenals vandaag de dag gelegen in de dwaasheid, onkunde en hebzucht van de politieke elite. Nu leven er ongeveer 7 x zoveel van onze soort. We kunnen ons nog steeds voeden, maar alleen door een enorme input van fossiel koolstof in het systeem van vers plantaardig koolstof, mineralen en de bodem in te brengen. Deze input gaat wel gepaard met het grootschalige gebruik van oud onderaards water en vergiftigt het oppervlakte water, de bronnen, de oceanen en de lucht.
Als je de oude bevolkingsaantallen extrapoleert naar het heden dan zouden er op zijn hoogst 2,2 miljard mensen van plantaardig koolstof kunnen leven, met minimaal gebruik van wat kolen, olie en gas. (Hier gaan mensen van de WUR, of daarmee annex volslagen de fout in. Zie Rabbinge, Fresco, resp. 10, 24 miljard, hoe gek zijn die lui!!!!!) Daarom lijkt het redelijk om te veronderstellen dat het leven van 4,5 miljard mensen van synthetische kunstmest en van de fundamenteel instabiele “zegeningen” van de groene revolutie afhankelijk is. Dit systeem lijkt nu wel een erg kort leven te zijn beschoren.
Zie ook:VACLAV SMIL, Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch and the Transformation of World Food Production. Cambridge, MA and London: MIT Press, 2001. Pp. xvii+338. ISBN 0-262-19449-X.
Het is natuurlijk een ziekelijke wensdroom van velen (Goetheanistische Naturbetrachtung, Steiner, antroposofie, etc.) om steeds maar te roepen om ecologisch boeren, terwijl we zonder kunstmest en met de uiterst kleine groep boeren nooit in staat zullen zijn deze gigantische bevolkingsaantallen te voeden. (Volgens de PvdD kunnen we met inlevering van enkele procenten BNP een ecologische landbouw inrichten. In mijn ogen een volstrekt absurde gedachte. Toen ik nog als jongeling op de boerderij woonde (weinig ecologisch verantwoord) werd er 30 % BNP aan voedsel besteed.)
Fien, wat is er mis aan zo'n levenstijl/manier van leven?
Alweer fout, ik was vroeg op.
Argumenten? O ja, da's waar ook... ik wacht na ongeveer een jaar nog altijd op de argumenten waarom de keuze voor biologische landbouwproducten tot "levensstijl" gereduceerd moet worden. Want nou zit ik met zo'n stinkende wond, weet je wel.
Fien, je gaat te laat naar bed. Je moet kijken naar de argumenten.
Meneer foodlog: "Maar, Greet, ik begrijp dat jij en je hele buurt nu melk hamsteren om je boeren te steunen. Hopelijk gooien jullie het niet door de gootsteen" en
"Jeetje Greetje" en "Ik moet overigens bekennen dat het weloverwogen lullig uit m’n mond kwam. Zachte heelmeesters maken immers die vervelende stinkende wonden."
Als je iemand die een serieuze reactie geeft zo afzeikt, wordt het een erg select clubje veermanaanhangers hier. Ik begin te denken dat dat ook de bedoeling is.
Jeetje Greetje, ik spotte een beetje met je voorbehoudsloze verdediging van alles waar 'melkveehouder' op staat. Je kunt niet pleiten voor een Canadees systeem, zonder er in Nederland lucht - pardon: melk - uit te laten lopen. Ik vraag me zelfs af of een 'Canadese aanpak' voor Europa als geheel wel de oplossing gaat bieden. Het is beter dan liberalisering. Zonder meer. Maar het is niet meer dan een bodem en geen oplossing. Melk blijft anonieme bulk van ondernemers-boeren. Er moeten andere dingen gebeuren. Toeval wil dat Melkvee Magazine wat dingen uit mijn mond optekende. Het interview verschijnt zaterdag a.s.
Ik moet overigens bekennen dat het weloverwogen lullig uit m'n mond kwam. Zachte heelmeesters maken immers die vervelende stinkende wonden.
Hendrik, het is nu allemaal gezegd en - dat kan ik je verzekeren - goed opgeslagen in de annalen, die we tegenwoordig de longtail van Internet noemen. Ik begrijp dat je de denkers van de PvdA prijst, maar niet de partij. Je vraagt je af waarom die niet luisterde. Misschien wel omdat het zo ingewikkeld is, dat politici - om het even van welke partij - de weg in het 'dossier lanbouw' al lang kwijt zijn en dan net zo reageren als de eerste de beste slechts mild geinformeerde krantenlezer.
Eindelijk tijd om te reageren, is de discussie al bijna voorbij.
Dus ik sluit maar aan bij wat Jacques van Nederpelt om 21.02 schreef. Zijn kernpunt: regulering van de voedselmarkt. Dat is volgens mij niet zo gek - de voedselvoorziening is, net als energievoorziening, veiligheid of gezondheidszorg, te belangrijk om geheel over te laten aan de vrije markt.
Maar quota voor van alles en nog wat is niet nodig. Aardappels en graan bijvoorbeeld kun je goed lang opslaan, en zo markten managen (of manipuleren). Bij melk ligt dat anders - je kunt niet alles desgewenst omzetten in langhoudbare producten. Dus zuivelquota zijn heel goed. Zo'n letterlijke 'licence to produce' krijg je om niet van de overheid. Als je die niet gebruikt, moet je hem aan diezelfde overheid teruggeven. Verkopen is natuurlijk uit den boze. Dus niet meer, zoals het was, de quota laten fungeren als oudedagsvoorziening voor stoppende boeren. Een quotum krijg je gratis, en kunt je alleen gratis weer afstaan.
Kalm, kalm Greet hij bedoelt het niet zo erg. Het komt alleen een beetje rottig uit zijn mond. Wij waarderen je bijdrage. Dat Canadese voorbeeld is de moeite waard om uit te leren.
Dus Dick aai haar over de bol.
Mijn gevecht maandag met verdachte Felix R. na afloop van het debat was heftiger (vrij eenzijdig) en zelfs ik aai hem graag over zijn bol.
Dick, de toon van je reactie beneemt mij de lust om nog eens duiten in zakjes te doen. ( 'Maar, Greet, ik begrijp dat jij en je hele buurt nu melk hamsteren om je boeren te steunen. Hopelijk gooien jullie het niet door de gootsteen' ).
Ook begrijp ik het volgens jou 'adequate' niet van de reactie van Verburg wat bedtreft het Canadese systeem (Verburg: 'wie trekt de stop uit zijn te grote melktank?'). Is dat adequaat, serieus debatteren? Het is belachelijk maken, door Verburg dit keer. De Canadese boeren gezamenlijk houden zich aan de afspraken over te produceren hoeveelheden, dus niks stop eruit trekken.
Maar goed, volgende ronde maar weer, zonder geblog wat mij betreft, want dat bekomt me niet goed.
Goede morgen Dick, ik heb vannacht geslapen, jeh wat een activiteiten op dit blog ‘s nachts, slapen jullie niet? Heb vanmorgen heel vroeg zoals gebruikelijk de hond weer uitgelaten. Ook de linker akker met fabrieksaardappelen is nu dood gespoten. Monsanto revisited. Biodegradable schrijft M. op de fles. Endogene disrupter zijn mijn vriend de bioloog. Gisteravond suggereerde je dat Rottenberg het oordeel over mij had geveld dat mijn twee vragen van het hoofdthema zouden zijn afgeweken. Ik bestrijd dat ten zeerste. Hoewel de politiek de macht over diverse thema's de laatste decennia haast volledig uit handen heeft gegeven (laisser faire, deregulering, privatisering) heeft ze op ieder moment de mogelijkheid het verloren gegane terrein weer te veroveren. Wie is er machtiger JPB of Peter Brabeck-Letmathe van Nestlé. Het antwoord laat zich raden, maar het hoeft niet zo te zijn.
Kernvraag van mij was waarom een zo degelijke analyse van de drie schrijvers in S&D;van 2005 door de politiek niet gehoord werd. Ik had bij Frans Becker (WBS) naar aanleiding van het suikerdebat diverse keren aangedrongen dat de PvdA nu eens wat helderder naar de "Agrarfrage" zou kijken. Dat resulteerde in het bovengenoemde minisymposium. Maar zoals al gedacht: Niemand (van deze partij) luisterde. (Luisterden anderen dan wel? Nee, misschien alleen de CU en SP een beetje, maar inmiddels is het stuk van de Cu door Cees van Bruchem ergens in de hofvijver geraakt) Zie de moties van het PvdA partijcongres op 9 en 10 december 2005. "bij het verder openstellen van de Europese markt te zoeken naar een constructie waarbij de handelsbarrières geslecht worden zodat de Europese burgers lagere prijzen gaan betalen maar ook de armen in de ontwikkelingslanden daar van mee kunnen profiteren onder andere door import van landbouwproducten uit de minst ontwikkelde landen mogelijk te maken."
Tot zover het citaat. Dat Jan Douwe van der Ploeg had uitgelegd dat deze producten (in mijn geval de suikerordening waarvoor ik streed; de bodem in de portemonnaie van bv. onze veenkoloniale boeren) voornamelijk uit bijvoorbeeld Brazilië zouden komen, wat heet van de akkers van de noordamerikaanse corporate giganten als ADM, Cargill, Bunge, etc. Na ja, hadden we even over het hoofd gezien. Wel te rusten PvdA, EVS leuter maar lekker door over subsidies. Hoe laag kan die prijs van het voedsel pakket wel zijn. Nu betalen we ongeveer11% van ons inkomen aan voedsel, waarvan er maar een fractie overblijft voor de boeren. Het grootste deel van dit bedrag gaat op aan wat ik noem “steeds minder voor steeds meer geld” en ik heb maandagavond begrepen dat we dit steeds leuker vinden. Wat wil je daar nog op bezuinigen. Behalve dat laatste. De door de politiek georganiseerde stelsel van structurele overproductie (nogmaals, we love it) wordt door inkomenssteun (we noemen het nu niet meer productgebonden subsidies, als het beestje maar een naam heeft) in de been gehouden. Bij volledige afbraak van die inkomenssteun zou het stelsel instabiel worden met heftige prijsfluctuaties, met alle gevolgen van dien. Dit alles geldt natuurlijk niet voor een groot deel van onze op export georiënteerde landbouw die zonder subsidies de markt bedient. Zij zijn natuurlijk voor de “vrijhandel” en hebben lak aan protectionistische maatregelen. Daar hebben we de kern van het probleem bij de kop. Het blijft hinken op meerdere gedachten. De koe heeft meerdere hoorns, welke aan te vatten?
De laatste vraag die ik stelde (ik was in de zaal aanvankelijk de enige die een vinger opstak, maar Felix R. wilde mij bewust! niet zien, ging over schaalvergroting (als gevolg van die overproductie) als een soort natuurwet, als een goddelijk eindoordeel. Niet aan te ontkomen; onzin natuurlijk. Niet voor niets had ik voor het NAV tijdens het suikerdebat een artikel van Daryll E. Ray voorgesteld te vertalen: “The Legacy of the Wallaces” Greet Goverde ook actief op dit blog regisseerde de vertaling. Dank nog aan Joop de Koeijer. De erfenis van de Wallaces, vrnl. Henry A. Wallace waren pogingen om de overproductie te reguleren. Hoewel de credits aan de oorlog werden toegeschreven aan de oorlog, slaagde Wallace onder het Steagall Amendment van 1942 er in om met “100% parity prices” het inkomen van de boeren te doen groeien en het prijsniveau te stabiliseren. U ziet maar er zijn mogelijkheden. Pas in de jaren 50 werd deze wet geleidelijk uitgefaseerd. De bad guys hadden gewonnen. Mijn vraag aan van der Ploeg en Grievink was waarom zij dit niet aan de politiek adviseerden. Felix R. moest daar natuurlijk doorheen wauwelen zodat de vraag niet aan de orde kwam. Kortom: Bestudeer nu de politiek van Wallace met o.a. zijn ever normal granary beleid (van een Chinese student die in zijn scriptie een eeuwenoud systeem van marktbeheersing en voorraadbeheer beschrijft), want het wordt tijd voor een andere richting, minder ideologisch, meer praktisch.
Ik vermoed dat dit rondje 'vrije reacties' zo'n beetje is uitgewoed. Ik zette daarom zojuist mijn veslag online.
Drie rondjes rodehoed, met goede verhalen. Steeds nieuwe dwars doorsnedes door die complexe keten. Nationaal, internationaal, lokaal, genoeg, gezond, overschotten ,tekorten, actie, macht en machteloosheid. Sterke verhalen en meningen die elk een eigen (deel van de) waarheid belichten. Ik vind het ook wel boeiend dat er niet meteen een grote discussie aan gekoppeld wordt (nog meer deelmeningen), maar dat de verhalen gewoon tijd krijgen om in te dalen. Effe nadenken zoals Dick zegt. Ik verwacht nu al heel veel van de afsluitende bijeenkomst....gaan we dan met zijn allen een draadje door het geheel trekken? Dat wordt nog eens extra boeiend!
Het verhaal van Muskiet zet mijn denken over gezond eten op zijn kop. Geen granen meer... graan; onze grootste energie leverancier is een van de veroorzakers van welzijnsziekten. (Of is het toch de overmaat aan graan?)
Het verhaal van Rabbinge laat zien dat we technisch voldoende voedingsstoffen kunnen produceren om met de hele wereld (ongezond) te kunnen blijven eten. Maar de politieke en marktconstellatie is zo dat we al dat voedsel vooralsnog niet eerlijk verdeeld krijgen.
Van der Schans laat zien dat landbouw en voedselproductie niet alleen iets is van veraf, maar dat het steeds meer ook de stad in komt. En het produceren van voedsel krijgt dan ook ineens een diepere waarde dan alleen de functionele productie van energie en eiwitten.
Van der Ploeg predikt de zuiverende zondvloed. De wal van de (economische en ecologische) kwetsbaarheid van monocultures en schaalvergroting zal het schip van ondernemerslandbouw keren. De macht aan de boerenlandbouw (in welke moderne variant dan ook). Vraag blijft even hoe snel die overgang gaat.... en hoeveel en welke mensen tijdens die transitie te eten hebben.
Grievink laat zien dat meerwaarde voor landbouwproducten eigenlijk een rare vraag is. Voor producten zelf (75% =functioneel eten, de kilocalorien om te overleven)wordt niet extra betaald. We betalen alleen voor de hedonistische waarden in ons eten, en die komen voor een groot deel voort uit gemak en gevoel. En wie die waarden toevoegt, mag die waarde cashen. Op naar de nieuwe boeren cooperaties die nieuwe ketenverbindingen leggen, buiten de trechter om. En Astrid geeft terecht aan...klagen gaat je hier niet redden!
Mijn vraag blijft of ik nu moet gaan hamsteren om de zondvloed te kunnen overleven. En als ik ga hamsteren, wat moet ik hamsteren om de zondvloed ook gezond te overleven.
Voorlopig blijf ik hongerig......honger naar nog meer doorkijkjes door de keten in de rode hoed.
De vraag is bij deze genoteerd en staat klaar voor Felix Rottenberg.
Goeiemoggel, ik vind dit onderdeel helemaal niet off topic. Als er op producten een continentaal quotum gezet wordt en boer, tuinder, verwerker en alles wat zich nog meer in die keten beweegt een kostendekkende prijs ontvangt kan het hele subsidieapparaat verdwijnen.
Gebruik je winst, die je bij goede landbouwpraktijk realiseert, voor productverbetering, milieu, dierenwelzijn, arbeidsverlichting(loonwerker) en stop met uitbreiden in een overschotmarkt.
Dan heb je bijna het Rode Hoed debat opgelost.
Je moet binnenkort Anton Vermeer dit maar eens voorleggen, ik ben benieuwd wat hij zegt. Hij gebruikt boerengeld ook om multinational te spelen.
Tis niet te stoppen, he ;-) Volgens mij moeten we hier een nieuw onderdeel opzetten: "vraag het foodlog, wij maken geen beleid, maar denken er gewoon eerst ff over na" ;-)
Paul bedoelt dat Europees gezien maar 10% van de melkproductie (= het teveel) de prijzen zo enorm onder druk zet. Toch?
Dick, landbouwminister Verburg betrok dit in haar wijsheid op Nederland. Dit moet in Europees verband gezien worden. Dan is ergens rond de 10 procent realistisch. Je zou kunnen onderhandelen dat overproducerende landen iets meer en andere iets minder inleveren. Een kostendekkende prijs en geen overproductie, moet kunnen.
Greet, Van der Ploeg moet zelf maar antwoorden, maar met alle respect, 'hou op met boeren uitfoeteren'? Wat bedoel je? Verburg had in ieder geval een uiterst adequate en inhoudelijke reactie: 'willu Canada, dames en heren, dan moet u wel even beslissen wie de stop uit z'n te grote melktank trekt' (voor minder geïnformeerde lezers: Canada is op melkgebied een gesloten en intern gereguleerde markt). De standpunten van kritikaster Van der Ploeg en Verbrug liggen opeens heel dicht bij elkaar. Ik heb die rationaliteit van analyse - zelfs in weerwil van de liberale mantra - bij de protesterende melkboeren nog niet kunnen ontdekken. De krankzinnige 'neo Joris Driepinter-campagne' staat daar weer diametraal tegenover en laat de barsten zien tussen rede en redeloosheid. Maar, Greet, ik begrijp dat jij en je hele buurt nu melk hamsteren om je boeren te steunen. Hopelijk gooien jullie het niet door de gootsteen.
Maar gaan nu wel erg off topic, cq. gaan een deelterrein op.
Dick, maar zo is juist zoals de multinationals het spelen. Zo groot worden dat de impact van "fail" dusdanig groot wordt dat het bedrijf wel gered wordt. Lehman Brothers had gered moeten worden zeggen ze nu, dan was het gevolg milder geweest. De fusie van de energiereuzen is er ook een treffend voorbeeld van.
Dat van der Ploeg terug wil naar boerenbedrijven die meerdere takken van sport beoefenen is gepasseerd station, tenzij recreatie of museumboer.
Bedrijven blijven toch wel gericht op het produceren van specialismen.
Ik ben er gisteravond wel niet bij geweest maar doe toch een duit in het zakje. (Waarom zijn die debatten niet in Utrecht? Ik ga echt niet al die keren vanuit Nijmegen naar Amsterdam treinen. Ik heb twee keer gereserveerd, avonden die nog komen.)
De boer moet inderdaad zijn eigen marketing terughalen. Hier in de buurt is daar een mooi voorbeeld van: www.oregional.nl: een ieuwe cooperatie die na uitgebreid obverleg (wat voor soort gehaktbal?) alles levert of gaat leveren wat de kok van de st maartenskliniek nodig heeft. Die wil nl ook niet meer die 'leerlapjes'van de cateraar. Andere instellingen staan te springen. De boeren doen zelf de distributie van groenten en fruit, vlees volgt volgende maand. Best een klus. Ze omzeilen zo de supermarkt. Naar instellingen leveren is makkelijker, maar particulieren volgen hopelijk later. Net als non-food: (duurzaam, slechts 1 soort) wc papier, en (Fair trade) koffie et. Spannend om te volgen hoe het gaat lopen. Die marges steken ze mooi zelf in hun zak. En het is nodig ook, want een aantal boeren in onze mooie Ooijpolder staat het water aan de lippen.
Dick zegt: feiten moeten we hebben.
Hie nog een een feit: in Canada krijgt de boer nog steeds 40 cent voor zijn melk,dat is 54% van de consumentendollar in de winkel. HOE KAN DAT? Reulering meneer en mevrouw, geen vrije markt. In Argentie (ZEER vrij) krijgt de boer 20%, in amerika 35% (Nederland weet ik nou even niet).
Canadaheeft sinds 1966 en nationaal aanbodbeheersing programma, dat in de loop van 50 jaar is bijgesteld en verfijnd. Canada produceert alleen zuivel voor de eigen markt en voert geen zuivelproducten uit. Wel voert het 5% in (eis van de WTO) – dat is voornamelijk franse kaas.
Canadese boeren zijn allemaal lid van de provinciale ’marketing boards’ en verkopen daar hun melk daar aan. De ‘marketing boards’ worden in elke provincie door zuivelboeren gerund. Zij hebben de wettelijk vastgestelde macht om samen met de regering de hoeveelheid zuivelproducten te reguleren, prijzen vast te stellen and de melkkwaliteit te inspecteren.
De boeren en regeringsvertegenwoordigers nemen samen in jaarlijkse vergaderingen beslissingen. Er zijn ook vertegenwoordigers van de verwerkende industrie en van de verkopers bij aanwezig; die mogen meepraten maar niet meebeslissen.
Omdat de Canadese zuivelboeren een prijs krijgen die de gemiddelde productiekosten dekt krijgen de boeren geen subsidie. Dat betekent dat de burger minder belasting betaalt.
De boeren zijn beter af, maar de consument profiteert ook: het zuivelpakket in Argentinië of de Verenigde Staten is in de supermarkten duurder dan op de gequoteerde markten in Canada en de EU. En zelfs de verwerkers schijnen ervan te profiteren omdat zij het hele jaar een stabiele aanvoer krijgen en daarom hun wserk beter kunnen plannen.
De Canadese boerenorganisaties vragen de Europese boeren dringend om ook op dit systeeem aan te sturen, want hun systeem staat onder (WTO) druk. Zwitserland is onlangs overstag gegaan. De Noren 'reguleren'ook nog zoalg als het duurt, dus laat ze voorlopig maar buiten de EU blijven.... Voor meer info over het Canadese systeem zie de power point presentatie op http://aardeboer.antenna.nl/artikelen/melk
Dit alles sluit mooi aan bij Jaques van nederpelt zijn verhaal.
Dan J D vd Ploeg..
Ik had een reactie op zijn stuk in de NRC van afgelopen Zaterdag geschreven, maar die is (natuurlijk weer) afgewezen. Mooi dat ik hem dan hier kwijt kan:
'Interessante analyse van van der Ploeg. Die voorsprong van onze sterk geïndustrialiseerde landbouw - minister Verburg: 'we gaan voor concurrentiekracht'! - zou nu dus een remmende voorsprong zijn geworden. 'Maar laten we onze landbouw koesteren in verband met voedselzekerheid in de toekomst', aldus van der Ploeg.
In zijn bespreking van de huidige melkcrisis doet hij echter de initiatiefnemers van de protesten onrecht aan. Hij noemt hen agribusiness ondernemers die nu ineens van mening veranderen.
Wie zijn de initiatiefnemers? De Dutch Dairymen Board die zich inmiddels ontwikkeld heeft tot een European Milk Board komt voort uit de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, een boerenorganisatie die zich begin jaren 90 heeft afgescheiden van de LTO en al vanaf het begin pleit voor meer regulering in de voedselproductie. Sinds het melkquotum onder druk staat hebben ze bijvoorbeeld gepleit voor handhaving van het melkquotum. Daar is inmiddels ook 68% van alle boeren voor, waavan 60% lid is van de LTO, maar daar zijn het bestuur van de LTO en het CDA doof voor.
Er zijn enkele grote boeren bij de actievoerende NMV aangesloten maar de meeste zijn doorsnee boeren, geen 'agrarische ondernemers die tot voor kort altijd de gedachte onderschreven van liberalisering en sterke oriëntatie op de wereldmarkt'. Daar heeft de NMV juist altijd tegen gepleit. Ook al met de boeren in de ontwikkelingslanden in het achterhoofd. Die worden de dupe van onze goedkope melkpoeder, waarvan nu inmiddels voor 4,5 miljard in Europa in opslag ligt.' Aldus mijn stukje aan de NRC
Hou dus op met de boeren uitfoeteren ('klagen is vragen'etc) : het landbouwbeleid moet op de schop, zoals wel meer mensen hier beweren, en wel op Europees nivo. Er zijn ook organisaties zoals Via Campesina en Friends of the Earth Europe die daar naartoe werken.
Ons aller stemgedrag is dan wel van belang. In Nederland pleiten bijvoorbeeld alleen de CU en de SP en PvdD en GroenLinks voor handhaving van het melkquotum. Zegt het voort.
astrid, dat is lekker kort door de bocht. Wat denk je dat de afnemers bieden als je ze vraagt om te leveren voor contractprijs? Zoals jij het graag wil hebben, dan kunnen de producenten het land wel braak laten liggen.
Als een werknemer ergens aan de slag wil gelden er ook minimum salarissen.
Geloof mij maar dat de hele Nederlandse land en tuinbouw smacht naar een ander, lonend, product om er vervolgens weer massaal op te produceren.
De cyclus herhaald zich voortdurend. Niks klagen, niks zielig, puur realiteit.
Ja Astrid, boeren moeten ondernemen, maar toch voel ik aan m'n theewater dat Jan Peter een man is van de boeren- en niet van de ondernemerslandbouw (om bij de woorden die Van der Ploeg gebruikt te blijven). Woorden en semantiek - wat kan het toch allemaal complex wezen!
Paul, over die 25 jaren ploegen en ploeteren: dat is nou precies waar ik Joost's reactie graag op zie. Het is me te makkelijk om van iemand die een goede analyse heeft van het probleem (= 'systeemfragiliteit') ook de juiste oplossing te verwachten. 1x raak is al heel wat, vooral als het een nog steeds niet door de feiten gelogenstrafte analyse is.
Van der Ploeg's pleidooi voor een boereneconomie is een eindspel binnen een scenario, maar niet de kern van zijn analyse. In m'n Volkskrantstukje van 2 weken geleden schetste ik de mogelijkheid van een ander eindspel met in essentie dezelfde analyse in de hand. De boerenondernemers houden op te bestaan en gaan over in handen van grote concerns. Dan gaat een nieuw soort regie-imperia - zoals van der Ploeg ze in zijn scenario ziet - ontstaan, zoals het voormalige Parmalat die de kanalen ipv de grondstoffenproductie beheersen. Het zullen tegenimperia zijn op productiegebied. Wat er ook waar van mag wezen, het doet niets af aan de waarschijnlijk ook wetenschapsfilosofisch als wetenschappelijk te betitelen Ploegiaanse systeemanalyse: groot is geen garantie voor robuustheid. Integendeel. Dat komt omdat groot zich heel zwaar financiert op basis verwachte groei. In slechte tijden kan die last loodzwaar worden en bedrijven gemakkelijk laten omvallen. Het is de food- en zgn. tastbare kant van de financiële bubbel.
Excuus, ik verval in een soort zowel rechts als links bankiersjargon.
Ik word zo ontzettend blij van punt 2 van Peter Jan van Doorn. Eindelijk daar waar het om gaat.
Boeren moeten ondernemen! Niet huilen en de grote boze wolf de schuld geven.
Als je op de beurs aandelen KLM koopt en een dag erna vliegt er een vliegtuig in het WTC zegt iedereen: Tja had je dat risico maar niet moeten nemen door aandelen te kopen.
Maar als je hectares uien hebt en je komt er als ze oogstrijp zijn pas achter dat ze maar 2 cent opbrengen ben je zielig.
Ik zeg NEE had je maar geen uien moeten hebben. Van mijn part ontwikkel je een ui waar je niet van gaat tranen en zorgt dat je die al verkocht hebt voor je ze poot.
De BOER moet zijn eigen marketing terughalen.Het boer WILLEN zijn geeft je niet het recht op succesvolle exploitatie van je bedrijf. Klagen is vragen! maar je moet bieden! Wat heb je te bieden? dat is de vraag! uien? nee sorry daar zijn er zat van.
@ Jacques, scherp omschreven maar helemaal mee eens. Vraaguitval is een ambtelijk nietszeggend woord. En ik denk ik inderdaad ook dat er een behoorlijk kennistekort bij de minister (en haar ministerie). Maar dat is nu juist het schrijnende punt. Zonder kennis, geen analyse, zonder gedegen analyse geen juiste beleid. Er lijkt ook een automatisme te zijn om dan maar de 'kennis' in Wageningen te halen.
Mijn eigen analyse is dat Wageningen nu juist een onderdeel van het probleem is door altijd maar naar nog efficiënter en nog lager prijzen te willen streven (zie ook Rode Hoed - Rabbinge). Kortom we hebben een diepgeworteld probleem : http://wdeheij.blogspot.com/2009/10/het-toegepaste-onderzoeksbeleid-de-lage.html
Maar hoe gaan we dit probleem nu oplossen? Beginnen we eerst met bewustwording van LNV (lezen ze mee?), gaan we meer vertrouwen op EZ? De pers zoeken (nog meer artikelen in de Volkskrant?)? Of toch maar een eigen partij oprichten. De Analyse is er, maar wat is nu de oplossing?
Jacques: "Verburg negeert deze feiten. Ze wil ze niet kennen, want ze komen niet in haar kraam te pas."
Als dat zo is, wat in ieder geval volgens de beleidsmantra's niet te ontkennen valt, dan negeert ze ze niet, maar reageert ze niet inhoudelijk. Ik had het hierboven over sociologie en de trage veranderbaarheid van mensen en, laten we die toevoegen, hun instituties. Emile Durkheim zou dit vermoedelijk onder zijn begrip 'epidemie' hebben geplaatst.
Jacques van Nederpelt, uw visie op overproductie en het instellen van quota voor alle land en tuinbouwproducten is waarschijnlijk de enigste mogelijkheid om het uitknijpprobleem op te lossen.
Ik stel het al geruime tijd aan de orde om dit continentaal te regelen.
Stel productie en vraag op elkaar af en voorkom dat platteland, producenten, en verwerkers ten onder gaan aan grootschalige verwaarlozing.
Producten die niet in Europa realiseerbaar zijn kunnen uit andere continenten naar vraag aangevoerd worden en andersom.
Voeg b.v. Australie en Nieuw Zeeland bij Azie. Het feit dat dit niet opgepakt wordt ligt volgens mij bij mensen die al teveel belangen hebben bij de multinationals.
Jooost en Dick, het verhaal dat door dhr van der Ploeg al 25 jaar verteld wordt zou je ook kunnen interpreteren als dat dhr van der Ploeg al 25 jaar geleden de huidige problemen voorzag en dat er niemand zich er een hol van aantrok.
Even reageren op Pieternel, die schrijft "Citaat uit de brief van Gerda Verburg aan de Tweede kamer, d.d. 22 september 2009, betreffende garantiestelling land- en tuinbouwsector:‘De Nederlandse glastuinbouw verkeert in economisch zwaar weer. Vraaguitval en lage prijzen zijn het gevolg.’ De minister spreekt dus niet van overproductie in de glastuinbouw, maar van vraaguitval. Het is natuurlijk maar één sector binnen land- en tuinbouw, maar zien zij en haar ambtenaren het dan verkeerd?" (einde citaat Pieternel)
Ja Pieternel, Minister Verburg mag dan boerendochter zijn, zij heeft economie noch landbouw gestudeerd (ik beide). Zij benadert het probleem van lage prijzen niet vanuit feiten maar vanuit een ideologie, de ideologie van de vrije markt(die zij helaas met haar ambtenaren deelt). Verburg wil het doen voorkomen alsof het om een tijdelijk dipje in de land- en tuinbouwprijzen gaat en stelt voor het gemak de economische crisis ('zwaar weer')hiervoor verantwoordelijk.
Nu is het gelukkig niet zo in Nederland dat mensen het door de crisis zo slecht hebben dat ze hun eten niet meer kunnen betalen, dus vraaguitval is onzin. (De onder economen bekende inelasticiteit van de vraag naar voedsel.) Als de minister (en haar ambtenaren) de moeite zouden nemen om het prijsverloop van agrarische producten af-boerderij van een reeks van jaren erbij te nemen dan zouden ze zien dat daling normaal is en stijging uitzondering. Op termijn dalen de prijzen en dat komt door de scheve marktverhoudingen waar ik hierboven al over heb geschreven.
Verburg negeert deze feiten. Ze wil ze niet kennen, want ze komen niet in haar kraam te pas. Zij vindt dat boer en tuinder ook voor lage, dalende, prijzen moeten kunnen leveren. Lage prijzen prikkelen producenten tot kostenreductie en dat is goed voor de concurrentie met het buitenland. Dit is en heilloze weg, want een race to the bottom.
Hendrik, je zegt "Mij gaat het om de analyse." Daarover zijn we het eens.
"[Er is] geen belangstelling voor ingewikkelde antwoorden op ingewikkelde problemen." Daarover zijn we het ook eens. Zelfs over overproductie zijn we het eens (en legde Rabbinge dat punt - vermoed ik - bij de supers; hij is dan ook opgeleid en denkt vanuit een kader dat altijd streefde naar efficiënter en meer, omdat er te weinig was - en uit Calvinistische zorgzaam- en zuinigheid, woekeren met talenten en onze wil om te winnen?).
Laten we heel feitelijk houden (mag ook hier; liefst zo helder dan ze het ook in de Utrechtse Sterrenwijk begrijpen). Dat is veel krachtiger dan irritatie.
Een aantal punten die mij opvielen:
Ondernemerslandbouw: wat houdt dat in voor Nederland of is vrijwel alle landbouw hier boerenlandbouw (plantages als in Peru hebben we hier niet). En volgens welke mechanismen gaat de boerenlandbouw zich ontwikkelen?
Grootschalige ondernemerslandbouw is gevoeliger voor lage prijzen. Gevolg is zelfs dat zij dan stoppen met produceren en er zelfs volgens van de Ploeg "pockets met landbouw" kunnen ontstaan met daar omheen leeg platteland. Gedachte die bij mij opkwam: Hee, die ondernemerslandbouw reageert dus wel op marktsituaties, kortom daar is meer prijselasticiteit. Bij boerenlandbouw is die er vrijwel niet, zodat boeren doormodderen ook als de markt structureel slecht is.
Overproductie is er niet alleen in de landbouw, maar ook bij supermarkten, 15% zelfs.
Interessant is de gedachte van de by-pass om het probleem van de zandloper te omzeilen. Opvallende afwezige bij dit onderwerp: de Boerensuper. Die had ik in ieder geval wel verwacht.
Dick je praat zoals je schrijft, je ziet er uit zoals ik me had voorgesteld. Wees gerust, het is slechts een observatie, niets meer, niets minder.
Ik ben al jaren geen wereldverbeteraar meer. Mij gaat het om de analyse. Voor landbouw en energie geldt: Vele mensen denken dat wanneer ze kunnen koken of in een auto rijden dat ze dan ook gemachtigd zijn om over deze onderwerpen als experts te kunnen praten. Vaak blijkt dat deze onderwerpen te gecompliceerd zijn voor het eenvoudige verhaal dat we elke dag maar weer mogen horen in de media. Kortom velen weten niet hoe de wetenschap denkt en hoe haar analyses zijn te gebruiken, wat de wetenschappelijke criteria zijn om de diverse statements te beoordelen. Daarbij komt een van de hoofdeigenschappen van de "American backlash" zoals door Thomas Frank gedefinieerd: Geen belangstelling voor ingewikkelde antwoorden op ingewikkelde problemen. Wilders: Klimaatprobleem bestaat niet.
De PvdA was ooit een partij met potentie op het terrein van de landbouwpolitiek. Is reeds jaren geleden niet alleen met de rug naar de arbeiderklasse gaan staan, maar heeft ook het neoliberalisme volstrekt omarmd. De PvdA had als enige partij een rol kunnen spelen. Dat er ooit in de VS onder Henry Wallace met het Steagall Amendment van 1942 die overproductie te lijf werd gegaan lijkt mij interessant om te weten. Schaalvergroting als gevolg van geringe overproductie (we love it) is geen natuurwet. Rottenberg, wie is Rottenberg? Misschien zette hij Rabbinge te hoog te paard en was dat wat mij irriteerde.
Of economie een wetenschap is, hangt van je wetenschapsfilosofische definities af. Onderdelen zijn wetenschap, andere niet - dat zal zo'n beetje de consensus zijn op dit moment. Die definities zijn filosofisch en dus per definitie niet wetenschappelijk.
Maar Hendrik, nou geef je geen antwoord op vraag over m'n hond en mijzelf langs Monsanto's stoppelveld, terwijl me dat zo intrigeert.
Jan Douwe van der Ploeg schreef samen met Niek Koning (wiens analyse ik node mis) en Rudy Rabbinge in 2005 in Socialisme & Democratie 10.
Toen van der Ploeg: "Een nieuw, overtuigend verhaal is er op dit moment echter absoluut niet." Toen niet, nu niet. Toen subsidies weg! EVS.
Het is nu "laisser faire" van haast alle partijen. Even afwachten wat er bij ons met al die melkveebedrijven gebeurd die al in de starthouding stonden. (bouwactiviteiten liggen momenteel stil)
Zie Robert Went: "Het Monsterverbond". De realiteit zal dat idee ook wel om zeep helpen. Of misschien helpt de guillotine voor de heilige kerk van de globalisten. Voor het grootste deel van onze economie professoren (is economie eigenlijk wel een wetenschap), de management scholen, de business scholen en mag Ricardo's wet van de comparatieve kostenverschillen de vuilnisbak in.
Hendrik, leg dat 'ns uit: ik zie eruit en praat zoals ik schrijf. Om jou hier voor de meelezers die er in Amsterdam bij waren neer te zetten: Hendrik is de man die maar blijft hameren in de zaal op fouten in de PvdA en daarvoor Rottenberg persoonlijk verantwoordelijk wil stellen als die de discussie bij de hoofdzaak wil houden.
En Hendrik, dat neemt niet weg dat ik zeer in je agronomische en economische analyses geïnteresseerd ben. Ze getuigen van grote belezenheid. Ik zei je gisteravond iets dat je me - geloof ik - niet in dank afnam: je hebt misschien jouw oplossing, maar die zit in jouw denkwereld (net zo goed als ik er eentje kan hebben in de mijne). Dat is nou altijd het drama van de 'veranderbaarheid' onze wereld: dingen zijn zoals ze zijn door de beperktheid van mensen. De sociologie van onze habitussen (lees Bourdieu, heel boeiend!!) zal mee moeten werken. Iedere technisch correcte en zelfs briljante oplossing kan in de prullenbak als die geen rekening houdt met de als collectief nogal traag veranderende wezens die mensen nu eenmaal zijn.
Uiterst boeiend hierboven vind ik de reactie van Joost, die student was bij van Van der Ploeg. Hij hoort al 25 jaar hetzelfde verhaal en geen nieuwe ideeën. Is daarom de basisanalyse fout?
Wat is 'DE' multifunctionele landbouw? Wat is 'DE' kleinschalige landbouw?
Ik had onlangs het genoeg voor een flinke zaal vol biologische melkveehouders te staan. Ik ontdekte dat er vele vormen van 'biologisch zijn' zijn. Een natuurfanaat, een extensiveringsfanaat die de natuur zoveel mogelijk werk voor hem laat doen, vertelde dat zijn kostprijs lager ligt dan die van gangbare melkveehouderij, terwijl iedereen er van uitgaat dat er een 'plus' zou zijn die als 'plus' betaald moet worden.
Maar, Joost, ik dwaal af. Je dwingt me tot een vraag: heeft de onheilsprofeet waarvoor Van der Ploeg door 'big conventional' (grappig woord trouwens, dat 2e; conventional is hardstikke modern omdat het amper 100 jaar bestaat) wordt gehouden ongelijk omdat hij consistent is, er aanwijzingen zijn voor de relevantie van zijn analyse, maar hij geen oplossing heeft?
Ik was er 25 jaar geleden niet bij. Ben zelfs helemaal niet opgeleid door 'Wageningen' of 'in landbouw', maar vermoed dat zijn analyse 25 jaar geleden al dezelfde was als vandaag. Zijn objectieve analyse is niet zijn ideologische betoog voor wat hij boerenlandbouw noemt (door jou vertaald als 'multifunctioneel'), maar 'systeemfragiliteit'. Daarvoor geeft hij als oplossing boerenlandbouw. Die is niet onovertuigend, omdat klein en veel altijd robuuster dan groot en weinig. Iedere beursanalist kan je dat vertellen, zeg ik je als ex-bankmeneer. De vraag is of het kan. Van der Ploeg noemde verschijningsvormen van distributie-oplossingen (leveringen op kantoorparken en langs wegenknooppunten). Hij zag - of noemde, ik ken hem onvoldoende - nog niet welke verbindingen daarvoor nodig zijn met verwerkers om een vers verwerkt product te leveren dat aansluit bij onze 21e eeuwse lifestyle. Maar what the heck? Hij is geen marketeer, maar een boereneconoom en -socioloog. Dat is Grievink wel. Die vond doodgewoon dat boeren teveel produceren en dat maar moesten reguleren, al bleek'ie een boerenzoon.
Het is boeiend: het zijn discoursen die pogen om elkaar ergens in een deelverzameling van hun perspectieven te raken. Dat lukte in ieder geval niet gisteravond.
Dick je praat zoals je schrijft, je ziet er uit zoals ik me had voorgesteld.
Elke morgen langs het doodgespoten stoppelland met de hond. (foto ter beschikking)
Kwaaie pier: Monsanto
Monsato’s bemoeienis met biotechnologie ontstaat op het moment dat twee van de belangrijkste patenten op korte termijn gaan aflopen. Namelijk: Die op de lucratieve bodemherbicide Round-Up en op de laagcalorische zoetstof NutraSweet. Het komende verlies van de kip met de gouden eieren was voor hen het moment om een andere goudader aan te boren. Sindsdien is de prijs van Round-Up maar een fractie meer van de prijs onder het monopolistisch regiem. Dat komt voor de boer goed uit, want nu kan hij voor een gering bedrag twee keer per jaar zijn onkruid bestrijden. Lang leve de schaalvergroting. Het past precies.
Monsanto is Bovine Growth Hormone (BGH), Nutrasweet (ik word er ziek van, miljoenen mensen drinken het elke dag), Agent Orange, parathion, Lasso, pcb’s. Ieder product met zijn eigen specifiek verhaal.
Voor wie produceert Monsanto? Voor ons! Akkerbouw is nu immers mogelijk met zeer weinig mensen en de onkruiddruk (ongedierte) wordt op een eenvoudige manier weggenomen.
Is die trend waarin Monsanto zich begeeft gezond? Nee! Wat doen we er aan? (de politiek) Niets! We laten hen rustig ook al onze Nederlandse zaadbedrijven opkopen.
Citaat uit de brief van Gerda Verburg aan de Tweede kamer, d.d. 22 september 2009, betreffende garantiestelling land- en tuinbouwsector:
'De Nederlandse glastuinbouw verkeert in economisch zwaar weer. Vraaguitval en lage prijzen zijn het gevolg.'
De minister spreekt niet van overproductie in de glastuinbouw, maar vraaguitval. Het is natuurlijk maar één sector binnen land- en tuinbouw, maar zien zij en haar ambtenaren het dan verkeerd?
Ook gisteren werd weer het probleem van de overproductie aan de orde gesteld. Supermarkten zeggen tegen boer en tuinder: "Eigen schuld dat jullie zulke lage prijzen krijgen. Moeten jullie maar minder produceren". Ook nu weer kwamen er geen werkelijke oplossingen.
Die zijn er wel:
1. Op EU-schaal productiequota instellen. Zo hebben de melkquota jarenlang overproductie helpen voorkomen en dumping van zuiveloverschotten in ontwikkelingslanden overbodig gemaakt. (Nu schijnen de pakhuizen zich weer te vullen en zal de melkpoeder binnenkort wel weer zuidwaarts worden verscheept.)
2. Op EU-schaal braaklegging van akkers van belangrijke gewassen, met name van granen. Die zijn ooit door de EU ingesteld, maar inmiddels weer losgelaten. Gevolg is dat de prijzen dit jaar (goede oogsten)zijn gehalveerd t.o.v vorig jaar.
3. Gereguleerde invoer. Dat wil zeggen de invoer van belangrijke producten verruimen of beperken alnaargelang de behoefte in de EU. Dit niet als privilege van EU-landen maar als een recht van alle landen in de wereld. Want, zoals Hugo de Groot al schreef, is handel prima zolang landen het recht op zelfvoorziening behouden.
Hierboven staan een paar interessante 'observaties'. Vooral die van Diny Schouten spreekt mij aan. Enkele jaren geleden sprak ik met een Drentse tuinder. Hij was samen met enkele collega's uit de buurt een tijdlang leverancier van Ahold geweest van ijsbergsla. Jaar in jaar uit kregen ze dezelfde prijs terwijl hun bedrijfskosten stegen. Toen ze dit aan Ahold kenbaar maakten en een hogere prijs vroegen, was het snel met hen gedaan. Ahold vertelde hen doodleuk dat ze haar ijsbergsla voortaan uit Spanje zou betrekken. De tuinders daar gingen akkoord met een nog lagere prijs. Zo worden boer en tuinder op Europese en soms op wereldschaal tegen elkaar uitgespeeld.
De problematiek is, voor een relatieve buitenstaander, zo fascinerend en ingewikkeld, dat het hoofd begint te tollen. Omdat tollende hoofd toch nog enigszins binnen de perken te houden, wil ik me beperken tot een twee observaties (en dan nog kan ik een bepaalde springerigheid niet vermijden, het zij zo):
1.Vrijhandel is misschien heel even vrijhandel geweest. Al heel snel werd begrepen dat het om marktdominantie ging. Dominant wat betreft de consumer franchise (grote marketing budgetten, in vaktermen: outspending de competition). Dominant qua distributie (groot marktbereik door veel distributiepunten, danwel het kopen van schapruimte). En dominant in de inkoop door schaalgrootte en bundeling. Vrijhandel werd powermarketing. Bigger was better, overnames en fusies. Dit leidde tot de zandloper, met in het midden de grote retailers en de Unilevers, Nestles en Philips Morrissen van de wereld.. Die zelf nauwelijks iets meer maken, maar zoals gisteren zo goed werd uitgedrukt: ze controleren de lijnen. Of waren het schakels? What ever. Allemaal natuurlijk begonnen in de zestiger jaren met het adagium: It's better to have a market than a mill (Theodore Levitt, I presume). Ik kom op dit adagium later nog terug. Daar zit namelijk een belangrijk gedeelte van de oplossing.
2.De tweede observatie is dat, ik noem het maar even de boeren, de marketing uit handen hebben gegeven. Voor zover ze uberhaupt iets te geven hadden. Ik herinner mijn zomervakanties bij mijn oom en tante op het boerenland bij Ilpendam. Ze waren zelf geen boer, maar ik raakte al snel bevriend met boerenzonen en dochters en hielp wat mee. 's Ochtends en 's avonds werden de melkbussen langs de weggezet. En dat was het. De marketing/ verkoop ging naar de coöperatie en/of en productiebedrijven als Unilever etc. Hun taak: verwerken, verpakken, distribueren. Ook zij waren in die tijd nog erg productgericht bezig. Tot de omslag naar de consument gemaakt werd. Productgericht werd marktgericht en consumentgericht. En dat ging heel hard. Eerst nog gericht op de fysieke behoeften van de consument, maar al heel snel ook op de emotionele behoeften van de consument. Daar bleek veel meer geld te verdienen zijn. Van de onderste laag van Maslov naar de bovenste, het penthouse. De grap, die we zo langzamerhand pas doorkrijgen, is dat de belangrijkste leverancier van dit toegevoegde waarde product de consument zelf is. Zijn emoties en emotionele beleving zijn het belangrijkste ingrediënt geworden. Dat is een beetje uit de hand gelopen. Leek het kopen van Douwe Egberts koffie op een geloofwaardige manier gezelligheid te brengen, dat je vrolijk wordt van kalfsvlees is ver over the hill en wordt door de consument resoluut teruggewezen. De consument wil niet meer voor, de bij hem zelf gejatte, emoties betalen. Zeker als ze dingen beloven als liefde, ultieme schoonheid, romantiek, goed moederschap, die en dat weten we inmiddels je echt niet mag verwachten van een pak hagelslag of een pot sandwichspread. Kortom waarden en emoties die zich totaal van het oorspronkelijke product hebben losgezongen. De roep om authenticiteit heeft hier mee te maken (hier zou een aanvulling kunnen staan over de veranderingen in het zoeken naar identiteit door mensen, van buiten naar binnen, maar laten we dat er nog maar even buiten laten). Men wil weer waarden en emoties die met het product te maken hebben. Die daar een logische verbinding mee hebben. Jan Willen Grievink noemde dat zo mooi: reconnect. Weten wat je eet, weten waar het vandaan komt, natuur, milieu, er zich verbonden meevoelen, de menselijke maat, dichtbij. En hier nu precies liggen de kansen voor de landbouw. Ze kunnen een belangrijk deel van de marketing terughalen, want ze kunnen deze waarden beter bieden dan de partijen in het midden van de zandloper. Dan moeten wel verder gaan dan het buitenzetten van de melkbussen en ook niet de truukjes van grote dominante partijen overnemen. Het eigen pad gaan volgen. De empires in het midden denken nog steeds dat ze de producenten aan de ene kant en de consumenten aan de andere kant aan touwtjes hebben. Beetje arrogant en superieur standpunt, maar ja dat doet macht nou eenmaal met je. Ze zijn nog steeds met powermarketing bezig en we worden er steeds ongevoeliger voor. Ik ga misschien wat snel door de bocht, maar kijk naar de muziek waarin de singer/songwriter de markten mee verovert: zelf de tekst gemaakt, de melodie, een gitaartje en gezongen. Authentieker en kleiner kan het niet. Trouwens in uw business zijn er ook al genoeg voorbeelden.
Ik zou de landbouw een nieuw adagium willen meegeven:
It's better to have a mill than an market
Die frisse reacties zijn heel informatief over de manier waarop de lezingen worden gezien en geïnterpreteerd.
Er is hierboven kritiek op zowel Van der Ploeg als Grievink. Op de site van het Agrarisch Dagblad zette ik vanmiddag al een stukje verslag en verbond ik daaraan een oplossing voor scheefgegroeide ketenmacht die me spontaan werd aangereikt door twee bloementelers: er zou een boerenbeurs moeten komen. Ik ben benieuwd wat agrarisch Nederland van hun gedachte van vindt.
Overigens: ik versla feitelijk wat ik waarneem, maar omdat de meester zich nou eenmaal moet tonen in de beperking, neem ik alleen de relevante feiten. Welke dat zijn, is mijn keuze. Mijn dommigheden kunnen op dit elektrische krantje gelukkig meteen door anderen worden gecorrigeerd of van een ander perspectief worden voorzien.
Dick, je maakt het jezelf niet makkelijk om eerst mensen te laten reageren voordat je je verslag schrijft. Wij geven onze mening, jij als het goed is een neutrale weergave van de feiten.
Bert, het gaat inderdaad zeer zeker niet om schelden op elkaar of het elkaar bestrijden vanuit ideologische visies. Die moeten afgekrabt worden tot er een scheiding ontstaat van feiten en hoe ze tot stand zijn gekomen enerzijds en houdingen, dromen en ideologieën anderzijds. Het gaat om koele analyse en het helder maken van 'hoe het zit'.
Ik denk dat je gelijk hebt: de interesse voor landbouw onder het 'gewone' publiek groeit. Maar om van de consument een zinvolle, want geïnformeerde co-creator (wat een vreselijke management speak!) te maken, moet er nog veel gebeuren.
Ik constateer - ik zal het straks uit leggen - dat de sprekers stuk voor stuk hun eigen beeld hebben van de werkelijkheid. Dat is niet erg, maar een feit. Als kenners afhankelijk van hun discipline al zo verschillen, dan is het voor 'gewone' waarnemers nog moeilijker te bepalen hoe om te gaan met de feiten en een houding te bepalen vanuit alle relevante perspectieven.
Aan waarheids- en verzoeningscommissies zoals in Z-Afrika zijn we in ieder geval nog lang niet toe. Eerst de feiten en relevante interpretaties maar eens op tafel.
Reactie op de lezingen binnen de serie De toekomst van de landbouw en ons voedsel
1 Alleen al Monsanto heeft meer dan 80% van de markt in genetisch gemanipuleerde zaden in handen.
2 Wat zijn de gevolgen voor de inkomens van boeren en de kwaliteit van ons voedsel?
Hierboven 2 zinnen uit de inleiding op de Rode Hoed site voor de 2 lezingen maandagavond 05-10-09.
Punt 1.
De lezing van Jan Douwe van de Ploeg heeft het wel over de groei van het aantal echte boerenbedrijf tegenover de landbouwondernemers, maar er is helemaal niet besproken of met deze groei de kwaliteit van het voedsel toe zou nemen.
Het leek er zelfs even op als zou de echte boer ook met gen zaad deze
relatief grotere financiële onafhankelijkheid kunnen handhaven.
Maar hier zit de moeilijkheid. De grotere externe onafhankelijkheid wordt met gen zaad weer binnen gehaald.
Monsanto doet er alles aan m.b.v. lobbyen en via het lobbyen gemanipuleerde wetgeving het mogelijk te maken om te voorkomen dat boeren hun met gen zaad
besmette normale zaaizaad weer op hun akkers kunnen gebruiken.
Hiervan zijn in de VS processen bekend. We hebben ze tot nu toe uit Europa weten te houden maar hoe lang nog. Monsanto heeft nu 80% van het zaadgoed in handen en doet alle pogingen om hier 100% van te maken.
En dán klopt er niet veel meer van het verhaal van Van de Ploeg en zit de hele wereld met giftig voedsel opgescheept.
Van de Ploeg had vlgs Rottenberg een activistisch verleden in Afrika, maar zijn
generaliserende theorie beschrijft wel heel mooi een door hem gesignaleerde trend zonder de betrokkenen met naam en toenaam te noemen.
Je denkt wel eens: “Daar heb je weer zo’n waardevrije wetenschapper, die zijn nek niet meer durft uit te steken.”
Punt 2.
De kwaliteit van ons voedsel = voedselveiligheid.
Niets over de gevaren van gen voedsel, terwijl er onderzoeken zijn die deze gevaren aantonen. Een bekend artsengenootschap in de VS vraagt zelfs om een onmiddellijk moratorium op gen voedselproducten. http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=13701
Lees ook “Seeds of destruction” van F. William Engdahl
Zie de film “The future of food” van Deborah Koons Garcia
Zie de film “The World according to Monsanto” van Marie-Monique Robin
Er is m.b.t. de aankondiging van de Rode Hoed voor de avond 05-10-09 dat het over de kwaliteit van ons voedsel zou gaan niets waar gemaakt.Er is alleen gesproken over de ketens.
De 2e spreker Jan Willem Grievink heeft volgens mij voor deze avond zijn oude verhaal dat hij vertelde hij nog werkte bij de Supermarktketen weer uit de lade getrokken. Een typisch sales manager verhaal.
Het enige wat mij m.b.t. zijn “toegevoegde waarde” is bijgebleven is het glimmende plastic waarin al deze “toegevoegde waarde” producten in worden verpakt.
Hier is sprake van een poging tot manipuleren van de consument. Deze glimmende
producten moeten dan met humoristische TV reclame aan de man gebracht worden.
Tenslotte nog iets over de avond van 30 september.
Rabbinge had het over de urbane landbouw, waarbij de dia’s liet zien van hoog technologische kassen.
Een verstandige dame vroeg: “Hoe zit het met de micronutriënten?”
“Die voegen we dan ook toe” zei Rabbinge.
Dit is nou typisch technocratisch. Rabbingen heeft gewoon niet in de gaten dat hoe technologischer de landbouw wordt, hoe meer gedenatureerd het voedsel wordt.
Het maakt nogal een verschil of de plant in symbiose met een rijk microorganismen leven in de boden zijn voor de groei benodigde voedsingsstoffen opneemt of dat dit op bedden van steenwol gebeurt. Ik vrees dat Rabbinge dichter bij het laatste zat.
Over de stadslandbouw van Jan-Willem van der Schans:
Er liggen vele hectaren braak in de stad. Hoeveel van deze hectaren is echt schone grond en niet verontreinigd?
Met vriendelijke groet, Henk Smallenburg, Amsterdam
Van Van der Ploeg herinner ik me een stuk (of interview, naar aanleiding van zijn ?The New Peasantries?) uit de Volkskrant, waarop ik het opgestoken antwoord van Peter Wakkie, lid raad van Bestuur Ahold heb bewaard (29 juni 2008) - de inhoud is ongeveer even heftig verontwaardigd als die van de duurzaamheidsfuctionaris van AH gisteravond over de prijs der uien was. Het was, schreef Wakkie, helemaal niet waar dat AH de 'boerenlandbouw' vermoordde door ze de toegang tot de markt te weigeren, want AH spant zich immers geweldig in voor Fair Trade en Utz koffie, waar toch heus ook kleine boeren bij worden betrokken. Van der Ploeg was ook helemaal onterecht en 'slecht geïnformeerd' door zoveel schande van AH te spreken, want hij ging ?voorbij aan het feit dat de producenten van die boerenlandbouw nu onvoldoende beschikbaar en betaalbaar zijn.? Volgens Wakkie moesten we AH juist precies zoals Gerard Reve al opmerkte, als Grote Weldoener en Mensenvriend zien: 'Jammer ook dat Van der Ploeg niet de moeite heeft genomen zich daadwerkelijk te informeren over de inspanningen van Ahold om duurzaamheid in haar exportketens te bevorderen. Om kleine boeren toegang te geven tot deze ketens. Om voedselveiliigheid te bevorderen, en om het de consument zo makkelijk mogelijk te maken gezonde producten te kiezen.'
Daar moet ik vaak aan denken, laatst nog toen ik gezellig de Allerhande las over Hollandse bloemkool, met beelden erbij hoe die Hollandse bloemkool aan de Costa del Plastico wordt verbouwd - die beelden zijn me bijgebleven uit 'Not on the Label' van Felicity Lawrence, die er ging kijken en er illegale bootimmigranten uit Afrika aantrof, uiteraard slechtbetaald, gehuisvest in tenten van flarden landbouwplastic, rijkelijk omringd door doorgeroeste vaten landbouwgif maar zonder water en zonder wc?s. En gisteren (dankzij Van der Ploeg) alweer: onthutsende beelden van de asperges uit Peru, hier ook in het aspergeseizoen en nog lang erna verkrijgbaar bij AH, op megaplantages verbouwd die de rechten op het beschikbare irrigatiewater hebben opgekocht, zodat de omliggende percelen der kleine boeren zijn opgedroogd tot woestijn.
Ik moet er, dichter bij huis, ook aan denken, aan die 'toegang tot de markt van kleine boeren', als ik de verrukkelijke schapenyogurt van Alex uit Ransdorp koop (een privilege doordat ik bij een groothandel kopen kan). Ik ben een paar maal bij Alex (en zijn melkschapen) geweest, zodat ik weet dat hij samen met nog een paar Waterlandse zuivelmakers 30.000 euro verloor, toen AH beloofde hun producten in het assortiment op te nemen. Binnen een maand of wat vond AH de verkoop niet vlug genoeg gaan. Ik denk ook vaak aan de pure, eerlijke, echte standyoghurt uit Lelystad, een genoegen dat inmiddels vermoedelijk exclusief aan bezoekers van bedrijfsrestaurants is voorbehouden. De boer, Jan Heida, verloor er 50.000 gulden op toen AH zich als afnemer meldde. De 50.000 waren de kosten van een voordeelactie, en van een verplichte halve pagina advertentie in Allerhande.
Een vraag: is er, bij al die 'gezonde & gemakkelijke', puur & eerlijke keus, en de toegang der kleine boeren tot de markt, die Wakkie ons voorhoudt, bij AH ook maar één goede standyoghurt te vinden, zonder meuk aan smaakjes en dus vol conserveernarigheid?
En een teleurstelling, gister. Van der Ploeg hemelde zijn 'boerenlandbouw' op, die zo duurzaam was en zo fijn voor het landschap (al moest daar dan maar wel een camping of golfterreintje tegenaan worden gegooid) - maar waar of hoe moeten die zo gelukkige boeren hun eigen fijne oogsten of producten verkopen voor een prijs die puur eerlijk is?
Ik was eigenlijk gekomen om meer te horen over macht en onmacht van de supermarkten. Ik hoorde slechts dat er overproductie is vanuit de land- en tuinbouw en dat supermarkten zelf ook overproduceren. M.a.w. De supermarkten kunnen het ook allemaal niet helpen, want zij moeten ook vechten om hun bestaansrecht(even zwart/wit gesteld). Echt goede ideeën om deze cirkel te doorbreken hoorde ik niet.
Grevink stelde dat we in de Westerse wereld niet meer Kilocalorieën gaan verkopen, waarbij de retail dus alleen tot hogere omzetten komt door toegevoegde waarde te bedenken. Op het moment dat boeren en tuinders gaan klagen dat zij weinig terug zien van de winst op toegevoegde waarde beginnen de vertegenwoordigers van de retail te kermen. Zij maken zo veel kosten. Logisch, maar delen van kosten en opbrengsten is niet bespreekbaar. Of zie ik dat verkeerd?
Retail kent basic suppliers(50%), key suppliers(40%) en strategic suppliers(<10%). Die laatste groep heeft in de melk te brokkelen. Als producent moet je dus in die groep terecht zien te komen om iets te verdienen, is mijn kort door de bocht conclusie. Maar gezien de omvang van die groep is er gebrek aan ruimte. Blijft staan dat anderen genoegen moeten nemen met een lagere plaats in de rang- en pikorde. Die kan vanwege omloopsnelheid ook aantrekkelijk zijn, maar dan kom je m.i. toch weer op tegen de klippen op produceren tegen een lage kostprijs.
De supermarktman noemde twee handvatten voor producenten: controle op de omvang van de totale productie en greep krijgen op processen. M.a.w. koop als tuinder eens een snijderij op.
Ik vind het verhaal van de bypasses wel aardig, maar zet dat zoden aan de dijk voor alle producenten in de land- en tuinbouw?
Nee, ik reed niet erg gerustgesteld naar huis.
Ik trek uit de debatten een paar conclusies. De belangstelling voor landbouw en voedsel neemt enorm toe en is geen exclusief domein meer voor de spelers in de agri-keten. De kop in een LTO blad als vooraankondiging 'Vermeer (Antoon Vermeer voorzitter ZLTO en spreker op 18 november) naar grachtengordel' was correct gezien. De burger/consument, beter co-producent is zich een plek aan het verwerven in de keten en wil meepraten. Mooi om te zien dat het debat nu zo breed wordt gevoerd. Het gaat niet om de pek en de veren voor welke partij dan ook. Het gaat om de 'reformatie'. Naast de grote 'bestaande kerk' ontstaan nieuwe vormen waarbij een meer integraal en inclusief denken belangrijker is geworden. Verbindingen aangaan met de omgeving, in sociaal en economisch opzicht. In het buitenland ontstaan community supported agriculture vormen waarin honderden miljoenen omgaan. De bypass waar Jan Douwe het over heeft waarbij de '50' spelbepalende inkopers vanuit de retail en levensmiddelenindustrie worden gepasseerd, krijgt meer relevantie en kan ook helpen om de multinationals te verduurzamen.
Na aanleiding van Dick's intro'tje over het uienprijsverschil en het artikel over Van der Ploeg in NRC wil ik een paar dingen opmerken.
Er komen nogal wat mensen aan het woord die constateren dat de liberale wereldhandel niet goed uit gaat pakken voor de boeren en tuinders en de voedselmacht niet exclusief in de handen van multinationals gelegd moet worden.
Diezelfde lieden zitten ook in adviesraden e.d. of beleidsplatformen.
Waarom kunnen zij of wordt hun inbreng niet in daadwerkelijk beleid omgezet?
Zitten zij er als zaalvulling bij en heeft het kapitaal al besloten?
Dan het prijsverschil.
Van der Ploeg kon in het NRC artikel ook niet verklaren waarom de boeren weinig geld beuren voor hun producten(melk).
Sinds de agrarische revolutie (productieverhoging) is er in alle takken van "boerensport" ingezet op groei. Dat heeft jarenlang goed gefunctioneerd door meer vraag en meer variatie in producten. Er werden bij enkele productgroepen quota ingesteld om overproductie af te remmen.
Dit heeft die sectoren lang behoed voor grotere saneringen. Boeren gingen echter zelf veel te hoge bedragen (niet marktconform) betalen om hun productie toch maar weer te verhogen (warme sanering).
Feit bleef echter dat er teveel product bleef en daardoor de prijs niet steeg.
In de rest van de keten stegen prijzen door loonsverhoging e.d. gewoon door.
Het verschil in prijs op de schap ligt daar voor een groot deel, al zal ik niet ontkennen dat er hier en daar teveel marge genomen wordt.
Als echter de boer of tuinder voor kostprijs of daaronder gedwongen wordt om te produceren wil dat nog niet zeggen dat de hele keten dit zelfde gedrag gaat vertonen.
Het aandeel in winkelprijs voor de boer werd door dit verschijnsel in al die jaren steeds minder. Leer er maar mee leven.
Nou, een korte reactie dan. Ik vind de analyse van Jan-Douwe van der Ploeg altijd interessant, maar... het is dezelfde als 25 jaar geleden toen ik bij hem in de collegebanken zat. Het lijkt wel of er weinig nieuwe ideeën loskomen.
Ik volg zijn bewering dat de industriële landbouw fragiel is en dat die soms ten koste gaat van natuurlijke en sociale infrastructuur. Die plaatjes uit Peru waren verschrikkelijk. Maar dat hij zo postief is over de mogelijkheden van kleinschalige 'boerenlandbouw' deel ik niet. Hier had ik nu graag een landbouweconoom naast gehad die klip en klaar aantoont dat schaalvergroting een doorgaand proces is en dat slechts een klein percentage kan overleven door andere activiteiten te ontplooien of meerwaarde aan zijn product kan toevoegen. Jan Robben lukt dat met zijn smaakaardbeien, Hans Verhoeven met milieukeurvarkens nog niet. Jan Douwe bekijkt de multifunctionele landbouw door een wel erg roze bril. Ik zie eerder dat boeren die professioneel andere diensten aanbieden (zoals zorg), stoppen met de primaire landbouwtak en investeren in de tak die meer rendement oplevert. Het viel me tegen dat hij niet met een goed plan kwam hoe producent en consument weer met elkaar te verbinden.
Zo snel gaat handel met voorkennis nou ;-). Maarre Joost, je gaat me toch niet vertellen dat jij na alle getwit gisteravond en vanmorgen nou nog geen impressie kunt formuleren?
Maar serieus, zoveel invuling gaf ik niet, wel een kader bij de reactie van Schouls.
Ik vind eerlijk gezegd dat het beetje lauw blijft. Ik hou mijn stukkie nog even op tot in de avond, als meer mensen de gelegenheid hebben gehad zelf hun belangrijkste impressies
Haha, Dick vraagt aan Foodloglezers om 10.23 wat ze ervan vonden en geeft zelf het eerste antwoord om 10.36. Een vraag aan zichzelf dus. Ik wil best reageren, maar dat lukt niet zó snel ;-)
Dat is het systeem, zeg je, Jacques. Dat klopt. Maar er is een 'maar': mensen in het systeem die zeggen dat ze 4 cent winst maken, moeten niet doen of hun directe productmarge 4 cent is. Dat is de boel verdraaien en pertinent onwaar.
Waar de discussie gisteren niet over ging - mede omdat het een heel specialisisch onderwerp is, waar boeren en boereneconomen geen of nauwelijks zicht op hebben - is de kosten- en prijsopbouw van supers. Het zijn topzware systemen geworden die veel kosten, maar geen werkelijke waarde toevoegen. Onderwijl knijpen ze met die zich steeds verder doorontwikkelende 'toegevoegde waarde' de primaire productie plat. Zo plat, dat'ie daadwerkelijk zou kunnen zeggen: 'nee, dankuwel, neemt u uzelf maar in de maling'. En dan heb je gelijk: die systemen kunnen ze niet van vandaag op morgen veranderen. Zelfs niet vandaag op volgende jaar.
Ik las zaterdag in de NRC dat Van der Ploeg, het mogelijke doemscenario dat de grootschalige boer ermee stopt ook onderschrijft (hij had het over melk): de boer die zijn buurman niet meer overneemt. De voortdurende creatie van toegevoegde kosten die we maar toegevoegde waarde blijven noemen, kan leiden tot een implosie van het hele systeem. En dat komt omdat mensen in de systemen die jij beschrijft slechts kijken naar hun bottom line winst en mogelijk niet eens weten hoe de prijzen per productgroep zijn opgebouwd. Deze man was tenslotte van de stafafdeling MVO. Hoeveel mensen in bedrijven weten hoe hun bedrijven echt in elkaar steken? Het feit dat het antwoord op die vraag 'heel weinig' is, is een van de grootste problemen en waarschijnlijk de reden van zijn houding.
Enne .... zuur natuurlijk dat zoiets zelfs een maatschappelijk verantwoord ondernemende medewerker kan treffen.
De boosheid van 'de Ahold man' is onterecht. Hij gebruikte later zelfs het woord 'complot' waarvan Jan Douwe hem zou beschuldigen. Bij Ahold werken geen boosaardige lieden die erop uit zijn de boer een poot uit te draaien. Er werken inkopers, gewone, prima, hardwerkende huisvaders met als opdracht goeie deals af te sluiten met leveranciers. Zij willen graag aan het eind van de dag thuiskomen met een verhaal hoe scherp zij die dag weer hebben ingekocht. En hun werkgever rekent hen daarop natuurlijk ook af. Dat is het spel. Dat zit in het systeem. Waar het om gaat is dat Ahold als grote speler eisen kan stellen en dat het voor de toeleveranciers een kwestie is van slikken of stikken. Ahold kan kiezen, de toeleverancier nauwelijks. Er bestaat dan ook geen gelijkwaardigheid van marktpartijen. Maar intussen wordt er gedaan (door politici en economen) alsof hier sprake zou zijn van een vrije markt. Een werkelijk vrije markt veronderstelt volledige mededinging, maar in de agrarische markt overheerst de oligopolistische mededinging en dat is een ernstige systeemfout waar de inkoper van Ahold niet voor verantwoordelijk is maar wel de politiek. Ook economen zouden er goed aan doen deze markten eens beter te analyseren alvorens elkaar na te praten dat het nu eenmaal zo toegaat op de vrije markt.
Het debat draaide voor een groot deel om de lage prijzen die boeren krijgen voor hun producten, terwijl supers die duur verkopen. Een Ahold-man, verantwoordelijk voor het maatschappelijk verantwoorde gedrag van het bedrijf, werd boos op spreker Jan-Douwe van der Ploeg die aanhaalde dat de uien van de boer die er 2 cent voor krijgt, met een alleen een netje eromheen als waardetoevoeging voor 90 cent in de super liggen. De Ahold-man vertelde dat zijn baas maar 4 cent verdient. Helaas kwam niet aan bod waar die andere 84 cent blijven. Retailkenner Jan Willem Grievink legde slechts in het algemeen uit dat de kosten van een retailer en de handel tussen boer en retailer eten veel toegevoegde waarde zonder eetwaarde creëren. Da's maar goed ook zei hij, want anders zouden we helemaal dichtgroeien. Bedrijven willen immers groeien en moeten dus meer verkopen. Gelukkig hebben ze daar iets voor gevonden. Ze verkopen ons kosten. Van der Ploeg sprak de woorden 'toegevoegde waarde' dan ook met een wat andere intonatie uit en constateerde dat ze gemaakt worden bij de gratie van de boer, terwijl hij er geen fluit van krijgt. Anderen wel, terwijl het voor hen de facto alleen maar bezigheidstherapie is, t.w. ingewikkeld doen met eten om er uiteindelijk iets van te maken dat je ook zo had kunnen opeten.
Maar de boer blijft met lege handen achter, vond een groot deel van de zaal. Jazeker, zei Grievink, maar dat is domweg een gevolg van overproductie. Moeten ze maar beter samenwerken en hun productie niet over laten lopen.
Maar dat zou weer niet mogen omdat de beleidsseinen op liberalisatie staan. Nou nee, dat hoeft helemaal niet, vonden sommigen. In dat licht kwam vanmorgen al een reactie binnen van Jaap Schouls. Als ik me niet vergis is hij een oude-gediende van 'Wageningen' uit Wageningen.
Concentratie van aanbod
De retail is verregaand geconcentreerd; dan zou het boerenaanbod overeenkomstig geconcentreerd moeten kunnen zijn. Daartoe biedt het EG?Verdrag van 1962 wèl mogelijkheden, want deze gaf in Artikel 36 al bijzondere ruimte aan de landbouw.
In het land van de vrijhandel, de USA, kan door de Volstead Capper Act van 1922 het aanbod van de landbouw zich bundelen om tenminste een minimumprijs te realiseren. De rechter ziet er op toe, dat de prijzen daardoor niet unduly enhanced worden.
Al in de Gouden Eeuw verbonden de Hollandse zeevarende kooplieden zich in de Verenigde Oost-Indische Compagnie om hun onderlinge concurrentie te verminderen.
Er moet politieke druk komen vanuit de landbouw op de Europese Commissie om de voorwaarden van de uitzondering voor de landbouw nader vast te stellen. Niet de Wet op de mededinging of de NMA is de boosdoener, maar de wijze waarop de regels de laatste decennia gehanteerd worden. Er is zeker ruimte in de Wet van de mededinging; die ruimte moet benut gaan worden
Zie verder mijn recente artikel in Spil, 261-262, 2009, nr. 4, pag. 33-36, aan te vragen bij spiladministratie@platteland-in-perspectief.nl
Jaap Schouls, Wageningen, jaapschouls101@hotmail.com
Fien, ik dacht dat John Gray het aardig had samengevat. Daar is niks Spaans bij.
Ik hoop niet dat je uitspraak een ingewikkelde manier is om te zeggen dat je het er niet mee eens bent. Waar zie je appels en peren?