Een korrel zout
De uitzending werd ingeluid met woorden die in Nederland herinneringen oproepen aan de Joris Driepinter-campagne:
In de jaren ’60 riep de Melkbrigade met als boegbeelden Nonkel Bob en Paula Semer de Vlaamse kinderen op om meer melk te drinken. Tegenwoordig zijn er verschillende ‘melkbrigades’ actief, maar die hebben sterk uiteenlopende doelstellingen. Melk is namelijk de inzet van een verhitte strijd tussen voor- en tegenstanders. Panorama onderzoekt wat we mogen geloven en gaat na hoe de relatie tussen onderzoek en industrie ons kan beïnvloeden.
De conclusie is eigenlijk dat melk een doodgewone drank is, niet buitengewoon gezond en niet buitengewoon ongezondZo verkondigt de pro-melklobby vooral positieve verhalen, alsof melk een soort toverdrank barstensvol gezonde nutriënten is. Maar de boodschap van zulke lobbyisten is niet onschuldig. "Al die positieve berichten over melk dienen vooral om ons meer melk te laten drinken", reageert voedingsexpert Patrick Mullie.
Tegelijkertijd verkopen ook anti-melkgoeroe’s duizenden boeken met vaak ongenuanceerde zwart-wit-boodschappen. Maar ook zulke doemscenario’s kunnen we best met een korrel zout nemen.
Eén zekerheid in het debat is de nauwe samenwerking van sommige onderzoekers met grote zuivelbedrijven. "Dat beïnvloedt zonder twijfel ook de onderzoeksresultaten", argumenteert Marion Nestle van New York University. "En het pijnlijkst van al: die onderzoekers beséffen vaak niet dat hun onderzoek gebruikt wordt voor marketingdoeleinden.”
Panorama trok naar de melkboer die dagdagelijks moet vechten om te overleven, en ging ook een kijkje nemen in het Silicon Valley van het melkonderzoek: de universiteit van Wageningen. De conclusie is eigenlijk dat melk een doodgewone drank is, niet buitengewoon gezond en niet buitengewoon ongezond.
Niet overdrijven
In de uitzending tonen de Brusselse professor Patrick Mullie, de Nederlandse emeritus Martijn Katan, de in onderzoekersbelangen gespecialiseerde hoogleraar Marion Nestle (New York) en Harvard epidemioloog Walter Willett zich uiterst kritisch over iets wat dus eigenlijk nergens over gaat, behalve dan over het marketen van melk als gezonde drank op basis van wetenschap.
Melk is gewoon een voedingsmiddel, zegt Mullie, niet bijzonder gezond en niet bijzonder ongezond. Melk is gezonder dan frisdrank, zegt de immer kritische Katan. Er zitten immers prima voedingsstoffen in die we nodig hebben, al kun je die eventueel ook uit andere voedingsmiddelen halen.
In zekere zin is er dus sprake van één grote vermaaksindustrie waarin verschillende acteurs hun rol spelen om het geheel te laten functioneren. Ze houden elkaar bezig om allemaal iets te kunnen verkopen of doen: melk, belanghebbende wetenschap, objectieve wetenschap of een populair boekJe moet alleen niet overdrijven en melk gezond gaan noemen zodat mensen het met sloten tegelijk gaan drinken.
Vele miljoenen aan onderzoek
En daar worden nou jaarlijks vele miljoenen aan onderzoek aan besteed. Die worden gebruikt door objectieve wetenschappers om de door de industrie ingehuurde wetenschappers te controleren en tegen te kunnen spreken. Wie al dat onderzoek rustig en wetenschappelijk bekijkt, moet echter constateren dat melk net als worteltjes of appels onderdeel kan zijn van een prima voedingspatroon. Als je maar niet overdrijft.
Wie dat zegt, biedt op zijn beurt een kans voor boeken als Melk de Witte Sloper en De Voedselzandloper. Die worden - zegt de uitzending - geschreven door pseudo-experts die wetenschappelijk gezien onzin verkopen, maar zijn zo vlot geschreven dat er flinke oplagen van verkocht kunnen worden omdat ze tegen zowel de wetenschap als de zuivelindustrie zijn die allemaal hun eigen belang zouden hebben. Tegen zijn door schandalen te creëren, zorgt voor verkopen.
Ticket van Danone
In zekere zin is er dus sprake van één grote vermaaksindustrie waarin die verschillende acteurs hun rol spelen om het geheel te laten functioneren. Ze houden elkaar bezig om allemaal iets te kunnen verkopen of doen: melk, belanghebbende wetenschap, objectieve wetenschap, een populair boek of zelfs een onderhoudende uitzending over melk.
De objectieve Harvard-professor Willet gaf voor de camera aan te verwachten dat hij zich nog jaren met objectief wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheidseffecten van melk zou moeten bezighouden. Die scene was voor de goede luisteraar even vermakelijk als de diëtiste die moest toegeven dat Danone weleens een ticket voor haar had betaald, even knipperde met haar ogen en vervolgens heldhaftig verklaarde dat ze daarom niet minder te vertrouwen was.
Een evenwichtige, intelligente en menselijke uitzending over wetenschap, commercie en het functioneren van de kennismaatschappij. Neem er even die drie kwartier voor.
Fotocredits: Walter Willet, still, Canvas
Die wetenschap had beter kunnen weg blijven. Over welke melk gaat het dan? Ik neem aan dat het dat supermarktspul is dat ergens vanwege de kleur aan melk doet denken of omdat er melk op staat. Onder die onappetijtelijk angstaanjagend hoornenloze koeienkopafbeelding. Iedereen die dit melk durft noemen is volledig de weg kwijt. Gedronken op dagelijkse basis is het gevaarlijk wanproduct.
Het melkbederf werd ingezet toen sterilisen en pasteuriseren in de mode kwamen en later als afmaker ook nog homogeniseren. Omdat de mensen ‘dat laagje vet vlak onder de dop er niet zo smakelijk vonden uitzien.’
Iedere bewerking – om het even van welk voedsel – heeft een negatieve invloed op de natuurlijke werking er van. De in dit geval verbrijzelde gehomogeniseerde vetbolletjes hebben een funeste uitwerking op ons metabolisme. De langzame (natuurlijke) vertering van het melkvet is opeens beperkt omdat er nu zoveel kleine deeltjes zijn dat er zich teveel proteïnen aan binden waardoor zich in het bloed te snel te veel eiwit vormt. Hiervoor is ons immuunsysteem nooit ontworpen en het gevolg is allergie. Verder worden door het verhitten essentiële bacterie-stammen, lactase en vitaminen vernietigt.
Het dieet der opgefokte industrie koeien is in 50 jaar tijd veranderd van gras, voerbieten en schillen naar (GMO) graan/maïs. Daarvoor heeft de schepper ze nooit ontworpen.
De melkproductie is tot angstwekkende hoogtes gestegen. Plofuiers. Hun natuurlijke habitat van weiland naar (structurele) opsluiting in krappe ligboxstallen ipv potstal. Hun koppen zijn levenslang verminkt door de weggebrande hoornknoppen. Om over antibiotica, medicijnen, hormonen maar te zwijgen.