De afgelopen jaren groeiden de bomen voor innovatieve start-ups tot in de hemel. Miljoenen staken durfinvesteerders in digitale start-ups en mogelijk 'disruptieve' marktbetreders, vanuit de bereidheid aanloopverliezen te tolereren maar uiteindelijk flink te verdienen aan de winsten. Maar het tij is gekeerd. Nu zijn het de gevestigde bedrijven die terrein terugwinnen, schrijft de Financial Times.
Disruptie is moeilijker dan het lijkt.
Amazon schort zijn ooit ambitieuze plannen op om met duizenden nieuwe winkels de concurrentie met fysieke winkels aan te gaan. De online retailer heeft verschillende van de Amazon Fresh supermarkten en Amazon Go gemakswinkels gesloten en is voorlopig niet van plan nog nieuwe winkels te openen. "Disruptie is moeilijker dan het lijkt", schrijft de Financial Times.

De hoogtijdagen van start-ups en andere digitaal gerichte groepen (e-commerce, streaming, cloud based software) zijn over. Nam tijdens de eerste dagen van de pandemie alles wat elektronisch is een hoge vlucht, terwijl alle andere bedrijven worstelden met sluitingen en problemen in de toeleveringsketen, nu zijn het de gevestigde bedrijven die terrein terug winnen. Waar de 'disruptors-in-spé' konden profiteren van goedkope financiering door investeerders die weinig andere opties hadden en aanloopverliezen voor lief namen in de hoop op uiteindelijke winst, is 'gratis geld' door de stijgende rente verleden tijd. Techbedrijven, die tot voor kort het personeel niet aangesleept konden krijgen, hebben afgelopen jaar al meer dan een kwart miljoen ontslagen aangekondigd en de Nasdaq Composite index is met 25% gedaald, waardoor veel bedrijven hun plannen om naar de beurs te gaan hebben uitgesteld.

Opschalen
Succes hebben blijkt meer in te houden dan het ontwerpen van een goed product. Wil je opschalen, dan heb je fabrieken, leveringsketens en klantenbestanden nodig. En die hebben gevestigde bedrijven van oudsher in huis. "De gevestigde bedrijven zitten op kapitaal... en schaalvergroting kost veel geld", zegt Ari Libarikian, baas van McKinsey's 'business building'-poot. McKinsey constateerde recent dat grote concerns 50% meer nieuwe bedrijven opzetten dan twee tot vijf jaar geleden.

En dat komt doordat sommige grote ondernemingen de afgelopen jaren hun innovatiebeleid overhoop hebben gehaald. Ze wachten niet langer af tot nieuwe producten 'vanzelf' uit bestaande afdelingen komen, maar creëren zelf 'minder formele omgevingen' waarbinnen ze ondernemend talent beschermen tegen complexe inkoop- en managementprocessen maar tegelijk de ruimte geven om fouten te maken. "Je zult niet slagen door 20 miljoen dollar in deze ene start-up te dumpen, maar door 1 miljoen dollar in 20 van hen te dumpen en ze wat tests te laten doen", zegt consultant Linda Yates, auteur van The Unicorn Within.

Tot ze een format vinden dat "resoneert bij klanten". Bij Amazon blijkt dat moeilijk, de verkoop in fysieke winkels is gestagneerd sinds Amazon in 2017 supermarktketen Whole Foods kocht. Succesvolle gevestigde bedrijven hebben al lang zo'n format gevonden. En voor een spin-off of start-up blijkt "het hebben van een erkende grote en waardevolle bedrijfsinvesteerder die voor de lange termijn kan ondersteunen een pluspunt," aldus Stephane Longuet, topman van de sinds 2017 in Californië gevestigde venture-tak van Pernod Ricard.

De macht is weer aan de gevestigde orde omdat de rente stijgt en geld weer te duur wordt om kwistig als venture capital rond te strooien. Wat dat betreft lijkt het op de rem die op de Amerikaanse vleesvervanger start-ups is komen te staan, zoals Bloomberg die recent signaleerde. Ze wisten zoveel geld op te halen dat de rendementen het onmogelijk konden halen bij de hoge verwachtingen. In het veel conservatievere Nederland ontwikkelt die nieuwe industrietak zich gestaag zonder het verbranden van vele tientallen miljoenen die in de VS ter beschikking kwamen omdat het geld tegen de plinten klotste.