"Te weinig, te langzaam en te vrijblijvend" luidt het oordeel over het duurzaamheidsbeleid van Jumbo in de BNR-podcastserie Hoge Bomen. In Hoge Bomen wordt dit seizoen supermarktketen Jumbo 'door de BNR-audit' gehaald. Van de historie van ambitieuze familie van Eerd, via de onstilbare overnamehonger en de keiharde inkooppraktijken tot 'vergroenen of verpieteren'.
"In een sector die op duurzaamheidsgebied überhaupt achterloopt, staat Jumbo er ten opzichte van andere winkels slecht voor," volgens de nationale zakenzender. Zo zou Jumbo achterblijven met het stellen van doelen op het gebied van de eiwittransitie, het streven om meer plantaardig en minder dierlijk eiwit in het voedingspatroon van de Nederlanders te krijgen. Jumbo stimuleert klanten in de winkel zelfs de andere kant op, zegt Charlotte Linnebank van Stichting Questionmark, "door vlees vaak in de aanbieding te doen en ver onder de werkelijke prijs te verkopen."

Onbewust communiceert dat: duurzaamheid is de uitzondering, geen duurzaamheid is de norm
En dat terwijl het helemaal niet zo moeilijk is om consumenten te beïnvloeden in hun koopgedrag, volgens marketingbedrijf Unravel Research. "Consumenten kopen wat er te koop is. [..] De duurzame opties zijn nu nog de uitzonderingen. Onbewust communiceert dat: duurzaamheid is de uitzondering, geen duurzaamheid is de norm. En mensen volgen vaak automatisch de norm. De supermarkten zijn aan zet om duurzaamheid de norm te maken. Zonder iets aan je aanbod te hoeven doen, kun je hier al een slag slaan: zet de verantwoorde keuzes op de belangrijkste locaties, dus op ooghoogte’.

Ton van Veen, lid van de raad van commissarissen bij Jumbo, ziet dat anders. "Dat de grootste omzet van Jumbo uit niet-duurzame producten komt, ligt voor Van Veen aan de consument." Dat zijn de producten die de consument graag wil hebben. "Gezondere en duurzame opties willen we stimuleren, maar er moet ook een maatschappelijke bereidheid zijn om te betalen voor deze producten." En hoewel Jumbo zich bewust is van 'grote verantwoordelijkheid' op duurzaamheidsgebied' stuit de supermarkt steeds op dilemma's van 'keuzevrijheid' en 'in hoeverre willen we de consument sturen in het gedrag'.

De politiek heeft een wet in voorbereiding om transparantie in de hele keten verplicht te stellen. "De retail, de verwerkende industrie en de toeleveranciers moeten een hele belangrijke en niet vrijblijvende bijdrage leveren aan de transitie," zegt Tjeerd de Groot. "Als deze wet er komt en wordt gehandhaafd, heeft dat serieuze gevolgen voor alle supermarkten. Maar die wet is er nog niet, en ondertussen houden de supermarkten elkaar in een houdgreep met aanbiedingen." Dat zou, juist op het gebied van duurzaamheid, ook anders kunnen. Want als supermarkten samen maatregelen willen nemen om de consumenten te helpen duurzamere keuzes te maken, dan mogen er zelfs prijsafspraken gemaakt worden, bevestigt de Autoriteit Consument en Markt. Maar de ronde tafel over de eiwittransitie die Stichting Questionmark vervolgens organiseerde, leverde geen concrete resultaten op.

Juist het familiebedrijf zou snel stappen kunnen zetten omdat het geen rekening hoeft te houden met aandeelhouders. "[Jumbo kan] bijvoorbeeld het besluit nemen om genoegen te nemen met de helft van de winst, en de andere helft investeren in de duurzaamheidstransitie," zegt Jeroen Smit, bedrijfskundige en voormalig hoogleraar journalistiek. En investeren in duurzaamheid is volgens BNR "niet alleen een morele, maar vooral ook een slimme keuze voor de toekomst van het bedrijf."