Gespot op dinsdag 5 december 2023

Ga er maar van uit dat dieren menselijke emoties hebben

Tot in de jaren '80 waren wetenschappers ervan overtuigd dat baby's geen pijn konden voelen. Baby's werden zonder verdoving geopereerd. “Ik denk dat we zo ook zullen terugkijken op hoe we ooit over het gevoelsleven van dieren dachten," zegt gedragsbioloog Jorg Massen (Universiteit Utrecht) in De Morgen.

Massen behoort tot een groeiende groep onderzoekers die zich bezig houden met de gevoelens en emoties van dieren. Emoties zijn meetbaar als lichamelijke reacties, maar gevoelens gaan nog een stapje verder en zijn "de bewuste beleving van een emotie, en een niet observeerbare, mentale toestand”, zegt cognitief psycholoog Mariska Kret (Universiteit Leiden).

'Emotie-achtige toestand'
Nieuwe technologieën wijzen erop dat dieren ook gevoelens ervaren. Dat blijkt bijvoorbeeld uit hormonen in het speeksel of 'cognitieve bias'-testen. Dat zijn proeven waarbij dieren leren dat een bepaalde prikkel, zoals een linkerdeurtje dat open gaat, een beloning oplevert. Een rechterdeurtje levert geen beloning op. Krijgt het betreffende dier vervolgens een onduidelijke prikkel, een middendeurtje, zal het afhankelijk van de eerdere ervaring 'optimistisch' of 'pessimistisch' reageren.

En dat wijst erop dat dieren, zoals bijen, zich 'in een emotie-achtige toestand' kunnen bevinden. Ook octopussen blijken over cognitieve capaciteiten te beschikken "die we eerder associëren met soorten zoals dolfijnen, mensapen, en intelligente vogels zoals kraai- en papegaaiachtigen”, zegt bioloog Eve Seuntjens, die aan de KU Leuven de hersenontwikkeling van octopussen bestudeert. Octopussen spelen, gebruiken werktuigen, maken plannen én leren van pijnprikkels - zo vermijden ze een ruimte waar ze eerder een pijnlijke prik kregen.

Waarom deden we zoveel moeite om iets dat zo duidelijk is te ontkennen?

Kippen, ratten, apen
En vlak kippen niet uit. Kippen kunnen optellen en aftrekken en begrijpen dat iets dat uit het zicht verdwijnt niet echt weg is, ze scoren even goed bij geheugenproeven - en soms beter - dan primaten.

Kippen blijken in staat tot zelfcontrole en laten een onmiddellijke kleine beloning schieten voor een grotere later en hebben oog voor de gemoedstoestand van andere kippen. Zo reageren ze gestresst wanneer soortgenoten ruw behandeld worden. Dat wijst op empathie, een andere eigenschap die dieren niet vreemd blijkt te zijn. Zo beseffen resusaapjes wat ze wel en niet weten en slaan die geheugentest over als ze verwachten te falen. Ratten bevrijden een opgesloten soortgenoot ook zonder dat ze daar een beloning voor krijgen.

De Nederlandse primatoloog Frans de Waal is er al heel lang van overtuigd dat dieren rijke mentale levens hebben. Hij wil niets weten van het antropomorfisme-verwijt dat onderzoekers krijgen die emoties toeschreven aan dieren. "Waarom deden we zoveel moeite om iets dat zo duidelijk is te ontkennen?”, vraagt De Waal zich af. “Als je bedenkt hoeveel dieren op ons lijken, hoe ze onze fysiologische reacties delen, dezelfde gezichtsuitdrukkingen en hetzelfde soort brein hebben, zou het dan niet vreemd zijn als hun interne beleving radicaal anders was?”

Cognitieve dissonantie
In een vorig jaar verschenen artikel betogen Kret, Massen en De Waal dat sommige diersoorten over een 'mensachtige' vorm van bewustzijn beschikken. "Menselijke emoties op dieren projecteren is niet verkeerd”, zegt de Amerikaanse wetenschapsauteur Carl Safina in De Morgen.

Hoe meer wetenschappers bijzondere mentale vermogens bij andere soorten onderzoeken, hoe meer ze deze vinden. “Daarom is het belangrijk dat we hier meer onderzoek naar doen, en er bij de dierenwelzijnsregelgeving rekening mee houden”, zegt Kret. Een paradigmaverschuiving tekent zich af. "Het zorgt voor behoorlijk wat cognitieve dissonantie wanneer blijkt dat de dieren die we instrumentaliseren over een complex gevoelsleven beschikken,” besluit dierenwelzijnsexpert Frank Tuyttens van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO).

Gespot is de newsroom met de Foodlogselectie van berichten uit de (inter)nationale pers die het checken waard zijn. Scroll door Gespot en je bent helemaal bij. Reageren? Dat kan, gewoon hier op Foodlog.

Gespot op

Gespot op dinsdag 5 december 2023

Ga er maar van uit dat dieren menselijke emoties hebben

Gezondheid

Dagelijkse kost

Voedselketen

Energie

Perspectief

Verkiezingen