In november 2022 verwelkomden we de 8 miljardste wereldburger. De voorspellingen wezen erop dat we in 2050 zelfs met 9,7 miljard mensen zouden zijn. Maar een nieuwe (model)studie, uitgevoerd in opdracht van de Club van Rome, lijkt erop te wijzen dat we de grens van 9 miljard niet gaan doorbreken en dat zelfs een snelle bevolkingsdaling inzet. Dat zou de druk op natuur en klimaat moeten doen afnemen, samen met de sociale en politieke spanningen.
Het grootste probleem van de mensheid zijn de hoge materiële eisen van de rijken, niet de bevolkingsgroei
Volgens de Verenigde Naties zou de aarde tegen 2050 zo’n 9,7 miljard mensen tellen, en zou het bevolkingsaantal daarna tot het einde van de 21e eeuw blijven stijgen.

Uit een nieuwe prognose, gemaakt door Earth4All in opdracht van de Club van Rome in vervolg op de meer dan 50 jaar oude studie Limits to Growth (waarin voor het eerst de mogelijkheid van exponentiële economische en bevolkingsgroei met eindige voorraden werd gemodelleerd met computersimulatie) rijst een ander beeld op. De onderzoekers werkten met behulp van een nieuw model, dat rekening houdt met sociale en economische factoren die een bewezen effect hebben op het geboortecijfer, zoals verhoging van het onderwijsniveau, met name voor vrouwen, en verbetering van het inkomen, twee scenario's uit. In beide scenario’s is de verwachting dat de wereldbevolking rond 2050 zal pieken en dat kort daarna het aantal mensen op aarde drastisch zal dalen.

Overproductie en overconsumptie
"Dit geeft ons aanwijzingen dat de bevolkingsbom niet zal ontploffen," zegt co-auteur Ben Callegari in The Guardian. Volgens hem is er reden voor optimisme, "maar vanuit milieuoogpunt staan we nog steeds voor grote uitdagingen. We moeten veel moeite doen om het huidige ontwikkelingsparadigma van overconsumptie en overproductie aan te pakken, wat grotere problemen zijn dan de bevolking."

Volgens het 'Too Little Too Late'-scenario blijft de wereld zich economisch verder ontwikkelen zoals dat de afgelopen 50 jaar gebeurd is. Daardoor zullen veel van de allerarmste landen ontsnappen aan extreme armoede. De onderzoekers denken dat in dit scenario de wereldbevolking in 2050 zal pieken met 8,6 miljard mensen, om vervolgens te dalen tot 7 miljard tegen het jaar 2100. In het 'Giant Leap'-scenario zal de wereldbevolking al rond 2040 met zo’n 8,5 miljard mensen pieken om daarna af te nemen tot ongeveer 6 miljard tegen het einde van de eeuw.

Vrouwenemancipatie
"Uiteindelijk gaat het om vrouwenemancipatie,” aldus Callegari. Naarmate meer meisjes toegang krijgen tot onderwijs, vrouwen economisch sterker worden en toegang hebben tot betere gezondheidszorg, dalen de geboortecijfers. "In wezen geloven we dat hetzelfde proces dat we eerst in het Westen en daarna in de meer welvarende landen op bijna alle continenten hebben gezien ook in de rest van Afrika en Zuid-Azië zal plaatsvinden,” legt hij uit. En misschien zelfs wel in de vorm van een grotere of snellere verbetering van de levensomstandigheden, als het Giant Leap-scenario zich realiseert. In dat geval vinden er grote investeringen in armoedebestrijding plaats, met name investeringen in onderwijs en gezondheidszorg. In combinatie met beleid op het gebied van voedsel- en energiezekerheid en de bestrijding van (gender)ongelijkheid zou dan zelfs extreme armoede al tegen 2060 uitgebannen kunnen zijn.

Rijkste 10%
Met name het bestrijden van die ongelijkheid blijkt van cruciaal belang. Want de draagkracht van de aarde, ofwel de grenzen aan de groei, blijkt niet zozeer overschreden te worden door de omvang van de bevolking, maar door de 'extreem hoge materiële voetafdruk van de rijkste 10%'. "Het grootste probleem van de mensheid zijn de hoge materiële eisen van de rijken, niet de bevolkingsgroei. Op de plekken waar de bevolking namelijk het snelst groeit, hebben de inwoners een extreem kleine ecologische voetafdruk in vergelijking met landen die tientallen jaren geleden al een piek in hun bevolkingsaantallen bereikten," aldus Scientias.

Dat is de reden voor optimisme. De onderzoekers pleiten voor het realiseren van het Giant Leap-scenario door een veel gelijkere verdeling van alle middelen. Het extreme grondstoffengebruik van de rijke elite moet teruggedrongen worden. "Dit betekent dat we onze economische systemen moeten transformeren en belangrijke veranderingen moeten doorvoeren om armoede uit te bannen, ongelijkheid te verminderen, vrouwen sterker te maken en onze voedsel- en energiesystemen anders in te richten,” zegt Callegari. "Zelfs als de ‘bevolkingsbom’ niet afgaat, is het gevaar nog niet geweken. De huidige economische ontwikkelingstrajecten zijn onhoudbaar. We kunnen een aarde voor ons allemaal hebben, maar dan moeten we er wel voor willen werken.”