De afgelopen maanden heeft het kabinet kinderen die het nodig hadden gratis ontbijt gegeven. Volgens leerkrachten van 457 basisscholen is het een succes. De kinderen eten gezonder en gevarieerder. Ze kunnen zich beter concentreren, zijn beter gemotiveerd, hebben meer energie en geeuwen minder tijdens de les. De minister wil het budget verlengen en het experiment naar meer scholen uitbreiden.
Het effect blijkt nog groter dan verwacht
“Het effect blijkt nog groter dan verwacht", zegt directeur van het Jeugdeducatiefonds Hans Spekman. “We zien niet alleen dat leerlingen meer energie en concentratie hebben, maar er ook een hechtere band en meer betrokkenheid ontstaat tussen de school, leerlingen én hun ouders.”

Sinds oktober 2022 doen meer dan 500 basisscholen in heel Nederland een beroep op het Jeugdeducatiefonds om hun leerlingen een gratis maaltijd van de zogeheten 'Boterhammenbar' te kunnen aanbieden.

Het jeugdeducatiefonds ontving een subsidie van €5 miljoen om dit te organiseren. Om het effect van de schoolmaaltijden te onderzoeken stuurden ze naar de 648 bij het fonds aangesloten basisscholen een vragenlijst. 547 vulden hem daadwerkelijk in. 457 scholen (84%) maakten gebruik van het tijdelijke budget. 16% deed om verschillende redenen niet mee. Ze vonden het te ingewikkeld om te regelen of zagen niet genoeg kinderen die met een lege maag of zonder eten naar school kwamen. Sommige scholen maakten al gebruik van hulp uit eigen gemeente.

Meer zicht op thuissituatie
De scholen mochten zelf een passende vorm kiezen voor het aanbieden van eten. Uit de bevindingen blijkt ontbijt het populairst om aan te bieden (53%). 43% bood (ook) tussendoortjes aan en 36% (ook) een lunch. Sommige scholen gaven ook pakketten mee naar huis.

Van de 457 scholen zegt 63% dat leerlingen zich beter kunnen concentreren, 66% dat ze meer energie hebben en 70% vindt dat de kinderen nu gezonder eten. Enkele reacties van leraren: “Kinderen komen nu op tijd op school. 8.30 was lastig, maar 7.45 en dan lekker eten gaat wel goed. Ze beginnen veel relaxter aan hun dag nu.” En: “Het is een gezellig, sociaal gebeuren, mooie start, vooral voor kinderen die dit thuis niet zo ervaren.” Ook signaleren scholen dat ze er meer zicht op de thuissituatie van kinderen door krijgen.

"Het verbetert ook de band met kinderen en de school en de kinderen hebben minder stress. Hierdoor delen ze ook meer over hun thuissituatie", vertelt Malou Brauers van het Jeugdeducatiefonds in het NOS Radio 1 Journaal. Als er eten beschikbaar is geeft dat een prettige sfeer, zegt Brauers. "En voldoende voeding is één van de basisvoorwaarden om te kunnen leren op school. Als kinderen het op school kunnen doen als het thuis niet kan, kunnen ze samen de dag positief starten met een ontbijt."

Ook op middelbare scholen
Ouders reageren over het algemeen positief, volgens Brauers, zeker als de maaltijd laagdrempelig wordt aangeboden. Sommige ouders schamen zich om hun kind aan te melden en kinderen durven geen eten te pakken, maar op scholen waar geen onderscheid gemaakt wordt en álle kinderen kunnen mee eten zijn die drempels er niet, zo blijkt.

De proef is zo succesvol dat minister Wiersma (Onderwijs, VVD) het budget wil verlengen de groep scholen fors wil uitbreiden, schrijft de NRC. Dat zou hij deze week bekendmaken in een brief aan de Tweede Kamer. Het Jeugdeducatiefonds en het Rode Kruis, dat al langer ontbijt uitdeelt op basisscholen in Friesland, zal het uitvoeren. Zij gaan het geld verdelen. Minister Wiersma kondigde in november al aan €100 miljoen vrij te maken voor schoolmaaltijden in zowel het primair als het voortgezet onderwijs.

De uitdaging is om genoeg mensen te hebben op scholen om het te faciliteren, het moet niet ten koste gaan van de tijd die leerkrachten hebben om les te geven. Op sommige scholen zijn er veel vrijwilligers, op andere is meer behoefte aan ondersteuning.