De Belgische politie heeft bij huiszoekingen in de Antwerpse gemeenten Beerse, Kapellen en Rijksevorsel 4 personen opgepakt. Ze worden verdacht van illegale praktijken: de mogelijk opzettelijke verspreiding van het tomatenvirus Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) en de ontwikkeling van een - verboden - vaccin tegen ToBRFV. Dat virus behoort samen met de huidige energiecrisis tot de grootste bedreigingen van de tomatenteelt. De EU hanteert een zero-tolerance beleid rond het virus.
Het ToBRFV-virus berokkende de Vlaamse (en Nederlandse) tomatenteelt de afgelopen jaren al veel schade. Is het virus eenmaal in een kas binnen, dan is er nauwelijks meer vanaf te komen. Het virus verspreidt zich via handen, handschoenen of werktuigen en kan overleven op alles wat gebruikt wordt in een kas. "Voor mens en dier is er geen gevaar, maar de gevolgen voor de tomaten zelf zijn enorm," zegt Kris De Jonghe, expert Plantengezondheid aan het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO). "Het is eerst zichtbaar op de bladeren. Die worden geel en krijgen vlekken. We zien ook vaak misvormingen, maar er komen uiteindelijk ook vlekken of bruine plekken op de tomaten zelf."

Een mogelijke oplossing tegen het virus zou een vaccin kunnen zijn. Daar wordt door diverse bedrijven en organisaties dan ook onderzoek naar gedaan en het Nederlandse bedrijf Valto zou zelfs al een ToBRFV-vaccin klaar hebben. Maar... een vaccin tegen virussen in tuinbouwgewassen is voor de (Europese) wet een 'gewasbeschermingsmiddel'. En voor nieuwe gewasbeschermingsmiddelen geldt een lange toelatingsprocedure die wel 8 jaar kan duren. Tot het vaccin goedgekeurd is, moeten telers het doen met viruspreventie. Daarom moeten bezoekers in een tomatenkas zich ontsmetten en beschermende kledij en haarnetjes aan.

Dat moet de reden zijn geweest dat het Vlaamse tomatenbedrijf - naar verluidt Stoffels Tomaten - zelf aan het experimenteren is geslagen. Het bedrijf wordt ervan verdacht een verboden vaccin te hebben ingevoerd "om doelbewust hun tomatenplanten te besmetten, om de tomaten resistent te maken tegen het virus", aldus het Antwerpse parket. Het bedrijf wilde niet reageren. Ook in Nederland loopt een onderzoek naar tomatenteeltbedrijven die planten opzettelijk infecteren.

Kruisbescherming, inbrengen van een verzwakte stam van een virus als bescherming tegen het sterke virus, net zoals dat gebeurt bij vaccins tegen virussen bij mensen, is op zich een prima methode. Maar dan niet in een tomatenkas. "Dit is erg gevaarlijk. Het virus kan ontsnappen en de hele sector in gevaar brengen," zegt De Jonghe. "Een bedrijf mag daar niet op eigen houtje mee aan de slag gaan. De ontwikkeling van zo'n vaccin moet in een laboratorium gebeuren. Er moet bijvoorbeeld bekeken worden hoe het reageert op andere virussen. En zo'n vaccin werkt ook niet op alle soorten tomaten."