Zijn het slimme ondernemers of gewoon geluksvogels? Feit is dat een handvol glastuinders in de huidige gascrisis 'stinkend rijk' wordt, zegt BNR. Zij zijn de uitzonderingen in de glastuinbouwsector, die hevig onder druk staat door de gascrisis. Verschillende keren luidde de sector al de alarmklok. Glastuinders gaan failliet. En toch is er een kleine groep tuinders die in korte tijd 'schathemeltjerijk' wordt. Zij verkopen geen tomaten en paprika's, maar gas en elektra gestookt met gas.
Glastuinders klagen steen en been. Het gas is zó duur, dat het voor telers deze winter niet meer loont tomaten, komkommers en paprika's op te zetten. Ze kunnen die hoge kostprijs niet doorberekenen in hun producten. Zeeuwse tuinders worden in hun bestaan bedreigd doordat de grootindustrie de productie stil legt omdat het gas te duur is zodat de restwarmte waarmee zij hun kassen verwarmen niet beschikbaar is. Zelfs de innovatieve telers die al jaren geleden in kassen-zonder-gas stapten, redden het niet omdat de elektraprijzen hen nekken. Voor consumenten betekent dit alles dat er minder en duurdere paprika's en tomaten zullen zijn komende winter, voorjaar en zomer (de planten voor het seizoen 2023 worden in het late najaar in de kas tot dragende planten opgekweekt).

In de glastuinbouw is het heel gebruikelijk om termijncontracten af te sluiten voor aardgas. Dat betekent dat je overeenkomt op een bepaald moment tegen een vastgestelde prijs een bepaalde hoeveelheid gas af te nemen. Die termijncontracten zijn vervolgens verhandelbaar. Nu de gasprijzen zo gestegen zijn, blijken de termijncontracten veel geld waard. In augustus, toen de gasprijs zijn piek bereikte, waren de termijncontracten 10 keer zoveel waard als een jaar geleden. En dus kiezen sommige tuinders ervoor hun kassen stil te leggen en het daardoor vrijvallende gas te verkopen.

"Die verdienen dan zoveel aan de verkoop dat telen er niet meer toe doet," zegt Pascal van Oers van VEK Adviesgroep op BNR. 'Gasmiljonairs', noemt Omroep West ze. Het is geen populair gespreksonderwerp, namen worden niet genoemd. En vaak worden 'verzachtende' omstandigheden aangedragen: het netjes kunnen afronden van lopende verplichtingen aan personeel of afnemers, het dicht doen van één kas om elders door te kunnen werken, of vervroegen van een toch al genomen besluit om te stoppen.

Om een beeld te krijgen van de bedragen waar het om gaat, dook BNR in de jaarverslagen. Daar staan de gascontracten op de balans, vaak voor miljoenen euro's. Zo had Plantise, het bedrijf dat onlangs failliet ging, in 2021 voor €6 miljoen gascontracten in de boeken staan. "Op de piek van de markt waren deze contracten een veelvoud van die bedragen waard," aldus BNR. Plantise wilde niet reageren op de vraag hoeveel de eventuele verkoop van die contracten heeft opgeleverd. Waarschijnlijk was het geld gewoon nodig voor andere kosten: "Ik kan mij voorstellen dat Plantise dat geld bijvoorbeeld heeft ingezet om de boel netjes af te wikkelen met hun personeel in een sociaal plan," zegt Van Oers.

Foodlog hoorde in de wandelgangen van een bedrijf dat zonder enige plant in de kas vele tientallen miljoenen verdient door zijn gunstige gascontract. Alsof het nog niet genoeg was, ontsloeg het bovendien personeel dat onder normale omstandigheden de planten verzorgt. Tuinders die een goedkoop gascontract hebben, kunnen ook kiezen er elektra van te maken (kassen produceren een dikke 10% van de elektrabehoefte van Nederland). Wie in zo'n geval zijn kas niet vult met tomaten zet de ramen open en stookt letterlijk voor de vogeltjes buiten en verkoopt de stroom.