Deze zomer zagen we voor het eerst duidelijk dat de Rijn verandert van een smeltwaterrivier in een regenrivier. Dat ontdekte de NRC, die de waterstroom van de rivier analyseerde aan de hand van gegevens van Rijkswaterstaat en de Duitse en Zwitserse milieudiensten. De waterstand in de Rijn brak dit jaar alle laagterecords. En dat werd niet alleen veroorzaakt door weinig regen in het stroomgebied, maar ook aan (te) weinig sneeuwval in de Alpen en het wegsmelten van de gletsjers in de Alpen.
Niet eerder smolten de gletsjers zo hard als dit jaar, blijkt uit metingen. De reservoirs verloren dit jaar zo’n drie kubieke kilometer aan ijs, ruim 6 procent van hun totale volume. Normaal worden verliezen van 2 procent als extreem beschouwd.
"Door de droogte viel er in de Alpen deze winter veel minder sneeuw dan normaal. En die smolt ook nog vroeger in het jaar vanwege de hoge temperaturen,” zegt Marit van Tiel, die zich aan de Universiteit van Freiburg bezig houdt met de hydrologie van gletsjers. Een februarimaand met veel neerslag en twee weken met veel regen in april waren niet genoeg om de waterafvoer en -stand van de Rijn op peil te houden. "Ook als je het vergelijkt met 2018 [ook een zeer droog jaar] zie je dat de lage waterafvoer dit jaar al veel eerder begon.”
En dat smelten van de gletsjers zette gedurende de zomer door. Door de hoge temperaturen en droogte in de Alpen leverde smeltwater uit sneeuw al in augustus bijna geen bijdrage meer aan de waterafvoer van de Rijn. In normale omstandigheden smelt er dan altijd nog sneeuw, aldus Matthias Huss, directeur van Glamos, een organisatie die de staat van de gletsjers in de Alpen monitort. Juist in de zomer en herfst is het smeltwater belangrijk om de lage hoeveelheid neerslag in het stroomgebied van de rivier te compenseren. Soms tot wel een vijfde van het water dat er dan door de rivier stroomt.
Sahara-zand
Maar dit jaar smolt de sneeuw extra snel, vermoedelijk door het Sahara-zand dat in maart in Europa neerviel. Witte sneeuw reflecteert straling goed, maar een donker zandlaagje absorbeert de warmte en doet de sneeuw sneller smelten. Met als gevolg dat de gletsjers in extreem slechte staat zijn. "Niet eerder smolten de gletsjers zo hard als dit jaar, blijkt uit metingen die Huss en andere onderzoekers afgelopen maand deden," schrijft de NRC. "De reservoirs verloren dit jaar zo’n drie kubieke kilometer aan ijs, ruim 6 procent van hun totale volume. Normaal worden verliezen van 2 procent als extreem beschouwd."
Naar verwachting zijn de gletsjers eind deze eeuw uit de Alpen verdwenen. Dan wordt de Rijn vrijwel uitsluitend afhankelijk van de hoeveelheid neerslag, met alle gevolgen van dien. "Bij te lage waterstanden kunnen schepen niet meer varen, landbouw en industrie mogen minder water gebruiken," aldus de NRC. Bovendien warmt het rivierwater bij lage afvoer sneller op. Nu al is de gemiddelde watertemperatuur van de Rijn anderhalve graad hoger dan een eeuw geleden, met (schadelijke) gevolgen voor de rivierflora en -fauna.
Al met al ziet het er naar uit dat de Rijn weer een 'grilliger dynamiek' zal krijgen, met lange periodes van laag water. Daar is overigens niks nieuws aan, want in de eerste helft van de 20ste eeuw kende de Rijn hevigere en langere periodes met een lage waterstand dan nu. De aanleg van stuwmuren - om tekorten op te vangen - in het Alpengebied maakte daar een einde aan. Maar als de aanvoer naar die stuwmeren - de gletsjers - opdroogt, werkt die oplossing niet meer.
En dat smelten van de gletsjers zette gedurende de zomer door. Door de hoge temperaturen en droogte in de Alpen leverde smeltwater uit sneeuw al in augustus bijna geen bijdrage meer aan de waterafvoer van de Rijn. In normale omstandigheden smelt er dan altijd nog sneeuw, aldus Matthias Huss, directeur van Glamos, een organisatie die de staat van de gletsjers in de Alpen monitort. Juist in de zomer en herfst is het smeltwater belangrijk om de lage hoeveelheid neerslag in het stroomgebied van de rivier te compenseren. Soms tot wel een vijfde van het water dat er dan door de rivier stroomt.
Sahara-zand
Maar dit jaar smolt de sneeuw extra snel, vermoedelijk door het Sahara-zand dat in maart in Europa neerviel. Witte sneeuw reflecteert straling goed, maar een donker zandlaagje absorbeert de warmte en doet de sneeuw sneller smelten. Met als gevolg dat de gletsjers in extreem slechte staat zijn. "Niet eerder smolten de gletsjers zo hard als dit jaar, blijkt uit metingen die Huss en andere onderzoekers afgelopen maand deden," schrijft de NRC. "De reservoirs verloren dit jaar zo’n drie kubieke kilometer aan ijs, ruim 6 procent van hun totale volume. Normaal worden verliezen van 2 procent als extreem beschouwd."
Naar verwachting zijn de gletsjers eind deze eeuw uit de Alpen verdwenen. Dan wordt de Rijn vrijwel uitsluitend afhankelijk van de hoeveelheid neerslag, met alle gevolgen van dien. "Bij te lage waterstanden kunnen schepen niet meer varen, landbouw en industrie mogen minder water gebruiken," aldus de NRC. Bovendien warmt het rivierwater bij lage afvoer sneller op. Nu al is de gemiddelde watertemperatuur van de Rijn anderhalve graad hoger dan een eeuw geleden, met (schadelijke) gevolgen voor de rivierflora en -fauna.
Al met al ziet het er naar uit dat de Rijn weer een 'grilliger dynamiek' zal krijgen, met lange periodes van laag water. Daar is overigens niks nieuws aan, want in de eerste helft van de 20ste eeuw kende de Rijn hevigere en langere periodes met een lage waterstand dan nu. De aanleg van stuwmuren - om tekorten op te vangen - in het Alpengebied maakte daar een einde aan. Maar als de aanvoer naar die stuwmeren - de gletsjers - opdroogt, werkt die oplossing niet meer.