Een van de maatregelen om de water- en bodemkwaliteit in Nederland te verbeteren is de zogeheten 'kalenderlandbouw'. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vraagt akkerbouwers hun hoofdgewassen vóór 1 oktober te oogsten, om plaats te maken voor zogeheten 'vanggewassen', stikstofbindende groenbemesters. Boeren zijn er verbolgen over. "De natuur laat zich niet leiden," zegt Mark de Jong, woordvoerder van de zuidelijke landbouworganisatie ZLTO. De verplichte oogstdeadlines staan een goed ontwikkelde oogst in de weg en maken het telen van twee oogsten onmogelijk. Daardoor hebben arbeidsmigranten te weinig werk en vertrekken ze; groenteverwerkers zullen hun grondstoffen uit het buitenland gaan halen.
"Oogsten laten zich niet plannen, dat is de natuur," zegt Jean-Paul Tacken, bestuurslid van stichting TOG (Teelt Overleg Groenten), waarin telers en verwerkers van groenten samenwerken. "Als het extreem droog is of als je bonenvlieg krijgt, moet je opnieuw zaaien en kun je ook pas later oogsten." Als het droog is, doen gewassen er langer over om af te rijpen. Uiteraard wordt er pas geoogst als dat het geval is. Aan onrijpe boontjes heeft niemand iets.
De 1 oktobermaatregel is een van de maatregelen in het 'zevende actieprogramma' in het kader van de Europese Nitraatrichtlijn, die de waterkwaliteit in Nederland moeten verbeteren. Het ministerie van LNV wil hoofdgewassen - sperziebonen, spinazie, doperwten, ijsbergsla, paksoi - vóór 1 oktober van het land hebben om de inzaai van 'vanggewassen' mogelijk te maken. Dat zijn gewassen zoals bladrammenas die tot zeker 1 februari op het land blijven staan, zo de uitspoeling van nitraat tegengaan en, eenmaal ondergeploegd, de stikstof in de bodem binden.
Behalve de akkerbouwers zijn ook de groenteverwerkers ongerust. Want als er na 1 oktober niet meer geoogst mag worden, dan moeten de verwerkers om zeker te zijn van voldoende aanvoer hun groenten uit Duitsland en Frankrijk halen, waar van kalenderlandbouw geen sprake is. In veel gevallen zal immers door de krappe oogstkalender ook geen tweede teelt op een perceel mogelijk zijn. Zo wijst Jolanda Nooijen van tuinbouwbedrijf Compliment naar een perceel vol jonge ijsbergslaplantjes. "Ze zijn pas net geplant – hiervoor stond er Chinese kool," zegt ze. "Deze ijsbergsla wordt pas eind oktober geoogst."
Buitenlands product, meer rijden en een veel grotere ecologische voetafdruk, hogere prijzen voor de consument, kortere teeltseizoenen waardoor arbeidsmigranten eerder terug naar huis moeten.... "Dit plan heeft zoveel nadelen," besluit Nooijen. Temeer daar er nog veel onduidelijkheid bestaat over welke groenten onder de wintergewassen gaan vallen.
Voor de 1 oktobermaatregel is, na een consultatieronde, een 'alternatief' gevonden. Boeren mogen na 1 oktober oogsten, maar moeten dat compenseren met een korting op de stikstofgebruiksnorm voor volgend jaar. "Dan zit je dus een jaar later met de gebakken peren," zegt Nooijen kort en bondig. Andere maatregelen uit het zevende actieprogramma zijn de verplichting om eens per vier jaar ‘een rustgewas’ (zoals granen of peulvruchten) te telen en het instellen van metersbrede teeltvrije zones langs sloten of beken om directe uitspoeling van nitraat in het water te beperken. Natuurorganisaties gaat het verscherpte mestbeleid nog niet ver genoeg. Ook hiermee zal Nederland waarschijnlijk in 2027 niet aan de Europese waterdoelen voldoen. "Net als met het stikstofbeleid heeft de overheid moeilijke beslissingen veel te lang voor zich uit geschoven," zegt een woordvoerder van Natuurmonumenten.
De 1 oktobermaatregel is een van de maatregelen in het 'zevende actieprogramma' in het kader van de Europese Nitraatrichtlijn, die de waterkwaliteit in Nederland moeten verbeteren. Het ministerie van LNV wil hoofdgewassen - sperziebonen, spinazie, doperwten, ijsbergsla, paksoi - vóór 1 oktober van het land hebben om de inzaai van 'vanggewassen' mogelijk te maken. Dat zijn gewassen zoals bladrammenas die tot zeker 1 februari op het land blijven staan, zo de uitspoeling van nitraat tegengaan en, eenmaal ondergeploegd, de stikstof in de bodem binden.
Behalve de akkerbouwers zijn ook de groenteverwerkers ongerust. Want als er na 1 oktober niet meer geoogst mag worden, dan moeten de verwerkers om zeker te zijn van voldoende aanvoer hun groenten uit Duitsland en Frankrijk halen, waar van kalenderlandbouw geen sprake is. In veel gevallen zal immers door de krappe oogstkalender ook geen tweede teelt op een perceel mogelijk zijn. Zo wijst Jolanda Nooijen van tuinbouwbedrijf Compliment naar een perceel vol jonge ijsbergslaplantjes. "Ze zijn pas net geplant – hiervoor stond er Chinese kool," zegt ze. "Deze ijsbergsla wordt pas eind oktober geoogst."
Buitenlands product, meer rijden en een veel grotere ecologische voetafdruk, hogere prijzen voor de consument, kortere teeltseizoenen waardoor arbeidsmigranten eerder terug naar huis moeten.... "Dit plan heeft zoveel nadelen," besluit Nooijen. Temeer daar er nog veel onduidelijkheid bestaat over welke groenten onder de wintergewassen gaan vallen.
Voor de 1 oktobermaatregel is, na een consultatieronde, een 'alternatief' gevonden. Boeren mogen na 1 oktober oogsten, maar moeten dat compenseren met een korting op de stikstofgebruiksnorm voor volgend jaar. "Dan zit je dus een jaar later met de gebakken peren," zegt Nooijen kort en bondig. Andere maatregelen uit het zevende actieprogramma zijn de verplichting om eens per vier jaar ‘een rustgewas’ (zoals granen of peulvruchten) te telen en het instellen van metersbrede teeltvrije zones langs sloten of beken om directe uitspoeling van nitraat in het water te beperken. Natuurorganisaties gaat het verscherpte mestbeleid nog niet ver genoeg. Ook hiermee zal Nederland waarschijnlijk in 2027 niet aan de Europese waterdoelen voldoen. "Net als met het stikstofbeleid heeft de overheid moeilijke beslissingen veel te lang voor zich uit geschoven," zegt een woordvoerder van Natuurmonumenten.
