Er komen steeds meer medicijnresten in het rioolwater. En dus moeten rioolwaterzuiveringsinstallaties nieuwe methoden bedenken om die medicijnresten er weer uit te halen. Want kalmeringsmiddelen voor mensen maken ook de vissen traag, waardoor ze minder snel vluchten bij gevaar. De pil maakt vissen steriel en hormoonverstorende stoffen resulteren in tweeslachtige vissen. Eén stressfactor kunnen vissen meestal nog wel aan. Maar hitte, droogte en chemicaliën zijn factoren die elkaar versterken. En dus zet het Hoogheemraadschap Rijnland innovatief een aloud middel in: actieve koolstof. Zeg maar Norit.
Sinds een jaar of 15 zien de Nederlandse drinkwaterbedrijven de medicijnresten in het water toenemen. Jaarlijks komt nu zo'n 190 ton medicijnen in het oppervlaktewater terecht. Daar zijn medicijnresten die snel afbreken of niet biologisch actief zijn nog niet in meegerekend.
Ook internationaal speelt dit probleem. Het komt daardoor regelmatig voor dat concentraties van veelgebruikte medicijnen zoals ibuprofen, diclofenac of de pil risicogrenzen overschrijden. Dat heeft gevolgen voor dieren en planten. Die nemen toe als het heet en droog is, want dan nemen de concentraties toe.
Het probleem is bekend. Al sinds 2018 bestaat de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water. Onder leiding van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat denken farmaceuten, ziekenhuizen, apothekers en patiënten na over manieren om "de toxische druk van medicijnen op wateren te verminderen". Zo experimenteren ziekenhuizen met plaszakken die ze patiënten meegeven om bijvoorbeeld na röntgenstraling, het hardnekkige röntgencontrastmiddel te kunnen opvangen.
Rioolwaterzuiveringen spelen een cruciale rol in deze ontwikkelingen. Zoals in Leiden, waar een rioolwaterzuiveringsinstallatie van Hoogheemraadschap Rijnland eerst op een waterreservoir uitkomt, daarna in de Stinksloot van Leiden en uiteindelijk in de Kagerplassen. "Als een grote rioolwaterzuivering op een klein stuk oppervlaktewater lost, dan is het effect van vervuiling groot. Daarnaast staan de wateren rond Leiden vrijwel stil wanneer er geen verse aanvoer van regenwater is. De concentraties bouwen dan op en zijn soms behoorlijk hoog,” legt Michael Bentvelsen uit. Hij is beleidsadviseur waterkwaliteit van de Unie van Waterschappen.
En dus bouwde Rijnland een zogeheten Pacas-installatie, een reservoir van actieve kool - zoals die in Norit - in een moleculaire 'bloemkoolstructuur'. In de vele gaatjes blijven grotere moleculen, zoals medicijnresten, steken. "Volgens de eerste metingen halen we nu 25 procent extra medicijnresten uit het water”, zegt Bas Knapp, hoogheemraad waterveiligheid van Rijnland. "Dat is de hele innovatie, maar het doet vrij veel.”
Er is één nadeel aan het systeem. Wanneer de actieve kool 'vol' zit, gaat het naar een verbrandingsoven waar het bij een temperatuur van boven de 800 graden Celsius wordt vernietigd. Daar komt kooldioxide bij vrij. De TU Delft werkt eraan om de medicijnresten uit de kool te kunnen verwijderen zodat deze hergebruikt kan worden. "We hopen over een paar jaar duurzaam te kunnen zuiveren”, aldus Bentvelsen.
Ook internationaal speelt dit probleem. Het komt daardoor regelmatig voor dat concentraties van veelgebruikte medicijnen zoals ibuprofen, diclofenac of de pil risicogrenzen overschrijden. Dat heeft gevolgen voor dieren en planten. Die nemen toe als het heet en droog is, want dan nemen de concentraties toe.
Het probleem is bekend. Al sinds 2018 bestaat de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water. Onder leiding van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat denken farmaceuten, ziekenhuizen, apothekers en patiënten na over manieren om "de toxische druk van medicijnen op wateren te verminderen". Zo experimenteren ziekenhuizen met plaszakken die ze patiënten meegeven om bijvoorbeeld na röntgenstraling, het hardnekkige röntgencontrastmiddel te kunnen opvangen.
Rioolwaterzuiveringen spelen een cruciale rol in deze ontwikkelingen. Zoals in Leiden, waar een rioolwaterzuiveringsinstallatie van Hoogheemraadschap Rijnland eerst op een waterreservoir uitkomt, daarna in de Stinksloot van Leiden en uiteindelijk in de Kagerplassen. "Als een grote rioolwaterzuivering op een klein stuk oppervlaktewater lost, dan is het effect van vervuiling groot. Daarnaast staan de wateren rond Leiden vrijwel stil wanneer er geen verse aanvoer van regenwater is. De concentraties bouwen dan op en zijn soms behoorlijk hoog,” legt Michael Bentvelsen uit. Hij is beleidsadviseur waterkwaliteit van de Unie van Waterschappen.
En dus bouwde Rijnland een zogeheten Pacas-installatie, een reservoir van actieve kool - zoals die in Norit - in een moleculaire 'bloemkoolstructuur'. In de vele gaatjes blijven grotere moleculen, zoals medicijnresten, steken. "Volgens de eerste metingen halen we nu 25 procent extra medicijnresten uit het water”, zegt Bas Knapp, hoogheemraad waterveiligheid van Rijnland. "Dat is de hele innovatie, maar het doet vrij veel.”
Er is één nadeel aan het systeem. Wanneer de actieve kool 'vol' zit, gaat het naar een verbrandingsoven waar het bij een temperatuur van boven de 800 graden Celsius wordt vernietigd. Daar komt kooldioxide bij vrij. De TU Delft werkt eraan om de medicijnresten uit de kool te kunnen verwijderen zodat deze hergebruikt kan worden. "We hopen over een paar jaar duurzaam te kunnen zuiveren”, aldus Bentvelsen.
