Al tien jaar lang zakt 's zomers een groeiend aantal vrijwilligers de Hongaarse rivier Tisza af. De 'plasticpiraten' waren eerst nog illegaal maar varen inmiddels met officiële toestemming. En als kers op de taart in wedstrijdverband. Ze ruimen er plastic en afval op, vanaf zelfgebouwde vlotten, die - uiteraard - drijven op plastic flessen. Dit jaar is de vangst onverwacht groot.
Jaarlijks belanden duizenden tonnen kunststof in de rivier Tisza, die ontspringt in het bergachtige Transkarpatië, de meest westelijke regio van Oekraïne. De Tisza stroomt via Hongarije en Servië in de Donau en raakt onderweg ook nog stukjes Roemenië en Slowakije. Overal belandt plastic in de rivier, de oevers zijn bezaaid met rotzooi.

"Mijn idee was heel simpel: waarom zou je geen plastic gebruiken om plastic op te ruimen?", zegt Attila Molnár, documentairemaker én bedenker van de meerdaagse PET Kupa (Plastic Cup).

Het plasticprobleem is zo groot doordat Transkarpatië arm en dunbevolkt is, een slechte infrastructuur kent en er geen vuilophaaldiensten zijn. Ook het oosten van Hongarije hoort tot de armste streken van de regio. Afval wordt ’s winters verbrand voor extra warmte of eindigt in de rivier, waar het bij hoog water voor een heuse 'plasticvloed' zorgt.

De 3 plasticraces per zomer zetten zoden aan de dijk (vorig jaar verzamelden de plasticpiraten 20 ton plastic) maar zijn vooral bedoeld om de lokale bevolking bewust te maken dat het anders kan. "Dit evenement helpt. De gemeenschapszin keert terug," zegt deelnemer Dániel Ablonczy uit het nabijgelegen dorp Cigánd.

De plasticvervuiling van de Tisza is een internationaal probleem waarvan een belangrijk deel van de oplossing in Oekraïne ligt. Maar sinds de Russische invasie in februari zijn alle initiatieven daar op een laag pitje komen te staan.

Het dempt het enthousiasme van de plasticpiraten niet. Net zo min als de slapeloze nacht die aan de race vooraf gaat, de te trage voortgang van de opruimactie, de hoosbui die de vlotten en kano's overvalt en de veel grotere hoeveelheden plastic dan verwacht.

"Al deze mensen die in hun vakantie andermans afval opruimen. Krankzinnig eigenlijk," zegt een deelnemer.

Molnár is tevreden. "Mensen zeggen dat het een gevecht tegen de klippen op is. Maar met iedere fles die we oprapen, is de rivier niet alleen hier maar ook stroomafwaarts schoner. De bewustwording van het probleem neemt elk jaar toe. Ja, soms lijkt het hopeloos. Maar volgend jaar doen we meer. En het jaar daarop nog meer.’