Nederland telt 162 Natura 2000-gebieden. In al die gebieden moet de natuur beschermd worden en daarmee zet ons land zichzelf - zowel het kabinet als de boeren - behoorlijk klem. Is de oplossing dan minder natuur? Nee, zeggen Rudy Rabbinge en Jan Willem Erisman in het AD. Nederland heeft de stikstofellende echt zelf veroorzaakt. Eerst de stikstofuitstoot terugdringen, en dan kan Nederland misschien in Brussel wat gaan bereiken. Maar daar is dan wel een 'plan' voor nodig, zegt Rabbinge. Een visie. "Daar ontbreekt het in de politiek aan. Dat breekt ons nu weer op.”
In de jaren '90 wees Nederland 162 gebieden aan als Natura 2000-gebied. Gebieden waar op basis van de Europese Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn de biodiversiteit beschermd moet worden. Dat het er zo veel zijn, was geen vrije keuze. "Gebieden waarvan destijds werd vastgesteld dat er flora en fauna in voorkwam die beschermd moest worden, die móést je gewoon aanwijzen," zegt Ralph Frins, universitair docent omgevingsrecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. "Nederland was aanvankelijk juist voornemens te weinig gebieden aan te wijzen, maar werd teruggefloten door zowel het Europese Hof van Justitie als de Europese Commissie.”

Maar nu vooral de boeren rondom de Natura 2000-gebieden zo hard getroffen worden door de stikstofmaatregelen, kun je je afvragen of vasthouden aan al die 162 gebieden wel houdbaar is. 'Stikstofprofessor' Jan Willem Erisman denkt er genuanceerd over. Natuurlijk, eerst moet er middels een rigoureus stikstofbeleid bestaande natuur in stand gehouden worden, maar "voor de langere termijn moet je in Brussel de discussie aangaan: welke natuur is essentieel? Over de Waddenzee zal niemand twijfelen. Maar een klein gebied in de buurt van Duitsland, met soorten die over de grens in veel grotere aantallen te vinden zijn, moet je dat ten koste van álles overeind houden?” Erisman krijgt bijval van emeritus hoogleraar duurzame ontwikkeling en voedselzekerheid Rudy Rabbinge. "Kijk naar natuur die karakteristiek is voor Nederland: deltagebieden, de duinen, onze rivieren. Dat vind je nergens anders in Europa. Je kunt die natuur uitbreiden, en op andere plekken de last voor boeren wat verlichten.”

Volgens Erisman is het van belang verder te kijken dan alleen de bescherming van Natura 2000-gebieden of de toekomstperspectieven van de Nederlandse boeren. "Met de klimaatverandering die steeds meer voelbaar is en nog lang zal doorzetten, zou het goed zijn om écht een langetermijnvisie te ontwikkelen. Wat wil je met je natuur, de landbouw en de ruimtelijke ordening?” Rabbinge benadrukt nog maar eens dat alles begint met het fors terugdringen van de stikstofuitstoot. En dán, met een samenhangend verhaal, naar Brussel. "Je moet een plán hebben, vísie", aldus Rabbinge. "Daar ontbreekt het in de politiek aan. Premier Mark Rutte vindt visie een vies woord. Dat breekt ons nu weer op.”

Dus, alle ballen op Mark Rutte die in Brussel gaat onderhandelen? Weinig kans, zegt een woordvoerder van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. "De vorige minister, de huidige minister: we hebben het al zo vaak geprobeerd. Maar in Brussel zeggen ze: ga eerst maar eens terug in stikstofuitstoot, dan praten we wel verder.”

Op eerdere voorstellen van Rabbinge in 2019 om naar Brussel te gaan, schreven we al eens dat premier Balkenende daar al negatieve ervaringen mee had. Ambtenaren zijn er nog lang niet klaar voor, zoals ze ook minister Van der Wal onlangs in Nieuwsuur lieten vertellen. Het dossier zit politiek dan een muurvast in dure maatregelen en de uitkoop van boeren voor er aan echte oplossingen kan worden gewerkt.

Voor Caroline van der Plas van de BBB is het echter al een uitgemaakte zaak omdat twee geleerden iets vinden: naar Brussel kan wel. In arren moede zei stikstofdossiervreter Nico Gerrits vandaag nog eens op Foodlog hoe je volgens hem de stikstofcrisis wel gemakkelijk kunt oplossen.