Wilde planten, dieren, schimmels en algen (soorten die dus niet getemd, gecultiveerd of gekweekt zijn) voeden, verwarmen, genezen en vermaken de helft van de wereldbevolking. Miljarden mensen, in zowel de ontwikkelde als ontwikkelingslanden, zijn afhankelijk van zo'n 50.000 soorten wilde planten en dieren, die gebruikt worden voor medicijnen, energie, voeding, bouwmaterialen, recreatie en cultuur. Tegelijkertijd worden miljoenen plant- en diersoorten met uitsterven bedreigd. Dat blijkt uit het jongste rapport van het IPBES (Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten). De onderzoekers geven voorbeelden die kunnen leiden tot de hoognodige ‘transformatieve verandering’.
We stevenen af op een biodiversiteitscrisis en die wordt nog eens verergerd door klimaatverandering, toenemende vraag en technologische vooruitgang. "Eén op de vijf mensen is voor voedsel en inkomen afhankelijk van wilde planten, algen en schimmels, terwijl 2,4 miljard mensen nog altijd brandhout gebruiken om mee te koken,” zegt onderzoeker Marla Emery over het IPBES-rapport. “Van de vis die we eten tot medicijnen, cosmetica, decoratie en recreatie: het gebruik van wilde soorten komt veel vaker voor dan de meeste mensen waarschijnlijk beseffen,” aldus Emery.

Overexploitatie en uitputting liggen op de loer, denk aan schadelijke praktijken als niet-duurzame visserij en houtkap. Eén op de 3 visserijen is overbevist, één op de tien boomsoorten met uitsterven bedreigd. Plantengroepen zoals cactussen, orchideeën en insecten als cycaden lopen bijzonder gevaar, en de niet-duurzame jacht bedreigt het voortbestaan van 1.341 wilde zoogdiersoorten. “Overexploitatie is één van de belangrijkste bedreigingen voor het voortbestaan ​​van veel soorten op zowel het land als in het water,” aldus onderzoeker John Donaldson. ”Het aanpakken van de oorzaken van niet-duurzaam gebruik en, waar mogelijk, het omkeren van deze trends, zal voordelig uitpakken voor zowel wilde soorten als de mensen die ervan afhankelijk zijn.” Nu al is het gebruik van wilde soorten namelijk al een belangrijke bron van inkomsten voor miljoenen mensen. Denk aan het toerisme naar beschermde gebieden (voor de coronapandemie 8 miljard bezoekers en $600 miljard aan inkomsten). Daarnaast is de legale handel in wilde planten, algen en schimmels een miljardenindustrie.

Duurzaam gebruik
De 200 auteurs van het IPBES-rapport geven "inzichten, analyses en hulpmiddelen om een ‘duurzamer gebruik’ van wilde soorten (waaronder planten, dieren, schimmels en algen) tot stand te brengen." Voor hen is er sprake van 'duurzaam gebruik’ als de biodiversiteit en het functioneren van ecosystemen in stand worden gehouden terwijl ze tegelijkertijd een bijdrage leveren aan het menselijk welzijn.

Voorbeelden en te implementeren beleidsopties zijn bijvoorbeeld het veilig stellen van eigendomsrechten en ondersteunen van gelijke toegang tot land, visserij en bossen voor met name inheemse volkeren. "Het duurzame gebruik van wilde soorten staat centraal in de identiteit en het bestaan van veel inheemse en lokale gemeenschappen. Deze praktijken en culturen zijn divers, maar er zijn gemeenschappelijke waarden, waaronder de verplichting om respectvol met de natuur om te gaan, terug te geven wat wordt weggenomen, verspilling te vermijden en te zorgen voor een eerlijke en billijke verdeling," zegt Emery. Door wetenschappers en inheemse volken samen te brengen kunnen ze van elkaar leren en dat kan het duurzaam gebruik van wilde soorten versterken. Andere voorbeelden zijn het terugdringen van illegale en ongereglementeerde visserij en het certificeren van bosbeheer.

"Duurzaam gebruik van wilde soorten is van vitaal belang voor alle mensen, in alle gemeenschappen,” onderstreept Anne Larigauderie, uitvoerend secretaris van het IPBES. “Dit nieuwe rapport zal besluitvormers over de hele wereld helpen bij het kiezen van beleid en acties die mens en natuur beter samenbrengen.”