Context Wetenschap is pas zinvol als we het eens zijn over wat we willen weten

Ik vertrouw op de wetenschap als de best mogelijk kennis met een zeer kritische blik.

Vraag is dan wat zijn de criteria voor die blik. Die is dan weer persoonlijk en subjectief. Zou het niet mooi zijn om een objectieve (wetenschappelijke) checklist te hebben met criteria? Of worden we het daar ook niet over eens.

# 15 Dick "We weten ervaringsmatig meer van biologische processen dan wetenschappelijk". Als bioloog en ervaringsdeskundige zeg ik: dat kan niet waar zijn. Ervaringen zijn zeer waardevol. Ze kunnen je richting geven bij je onderzoek. Maar ervaringen zijn veel te onbetrouwbaar om conclusies uit te trekken. Voorbeeldje: ik ben in discussies betrokken over aanpassing van melkveehouderij voor weidevogels. Ik hoor regelmatig: die kraaien/torenvalken/buizerd nemen maar toe en ik zie ze heel veel eieren/kuikens eten. Maar de melders vergeten dat de nesten die zijn zien doorgaans de nesten zijn die het makkelijkst zijn te vinden (daarom vinden zij ze). Die nesten zijn ook voor de kraaien/torenvalken/buizerd het makkelijkst te vinden. En hebben dus het meest te leiden van predatie. Kortom: hun waarnemingen/ervaring overschatten de predatie door deze soorten. Ervaringen zijn nuttig, maar wantrouw ze altijd. Altijd. En doe wetenschappelijk onderzoek, in dit geval naar de predatie, en de relatie met de vindbaarheid van de nesten.

Leuke vraag, en ik heb met opzet niet naar de reacties gekeken. Als we dat niet doen, krijgen we een rijker beeld denk ik (onafhankelijk en daarna samen brainstormen is immers het meest effectief). Ik kies voor 2. En ben tegen 4. Genuanceerd natuurlijk want hoe preciezer je vraagstelling, des te effectiever het onderzoek. Maar laat een groot deel van de wetenschap 'curiosity driven'. Vraagsturing beperkt de hersenen te veel. Voorbeelden (naast de voorbeelden van grootheden als Einstein, Newton, heb je eigenlijk geen voorbeelden meer nodig trouwens):
1) het insectenonderzoek in Duitsland waaruit 75% afname bleek werd ca 30 jaar geleden door vrijwilligers gestart en tot op dag van vandaag volgehouden, uit nieuwsgierigheid. Haalde alle kranten, impact enorm. NL heeft zo'n meetnet niet. LNV is nu al twee jaar bezig een visie op insectenmonitoring in NL te maken. Kan het contrast groter zijn?
2) We kennen vaak toekomstige vragen niet, en veel onderzoek uit nieuwsgierigheid, of in ieder geval onderzoek dat vanuit verschillende vragen is gestart, blijkt brede array aan kennis op te leveren die ingezet kan worden voor toekomstige vragen. Voorbeeld: big data analyse. Daarin worden allerlei technieken ingezet die voor heel andere toepassingen zijn ontwikkeld.

Tot slot, een belangrijke pluspunt van wetenschap gedreven door nieuwsgierigheid is de gedrevenheid van de onderzoeker. Avonden en weekenden doorwerken, googelen naar kennis die voor je vraag kan worden ingezet, praten met uiteenlopende wetenschappers en zeker ook niet-wetenschappers: nieuwsgierigheid is de allerbelangrijkste driver voor nieuwe kennis. Stimuleer het, koester het, bescherm het tegen de simpletons die zeggen dat (alle) wetenschap toegepast moet zijn. De absolute dood in de pot. Amen ;-)

Ik stel mij voor wat Popper zou doen met het waarschijnlijkheidsprincipe en het gooien van dobbelstenen. Na verloop van tijd neem je waar dat je op sommige momenten vaker bepaalde getallen gooit. Met welke hypothese en theorie zou hij komen? Hoe vaak zou hij deze theorie weerleggen?

Eerste les sociale psychologie, eerste klas Sociale Academie De Nijenburgh, 1970. Wat is een goede theorie? Docent Maarten van Gelderen legde dit uit aan de hand van de tien punten van Popper.
Punt een: een theorie moet weerlegbaar zijn.

Ik zoek even enige uitleg, kom uit op de site van Naud van der Ven:
Tot diep in Poppers tijd, en op sommige plekken ook nu nog wel, was het gangbaar om te denken dat kennisverwerving plaatsvindt via een proces van verificatie: wetenschappers stellen op basis van een aantal waarnemingen een hypothese op en proberen die vervolgens de status te geven van een betrouwbare theorie door feiten te verzamelen die de hypothese bevestigen. De gedachte is daarbij: hoe meer ondersteunende feiten je kunt verzamelen, des te betrouwbaarder wordt je oorspronkelijke stelling.

Popper stelt daartegenover dat we wetenschappelijke kennis eigenlijk alleen maar kunnen verkrijgen door hypothesen en theorieën bloot te stellen aan kritiek. Dus niet verificatie, maar juist falsificatie leidt tot werkelijk nieuwe inzichten, en onder falsificatie verstaat Popper: het opsporen van fouten, het volmondig accepteren daarvan en het op basis daarvan eventueel verwerpen van de hypothese of theorie.