Fosfor wordt gewonnen uit fosfaatgesteente voor gebruik in meststoffen voor gewassen, veevoeder en voedseladditieven. De schattingen over de resterende wereldvoorraden lopen uiteen van enkele decennia tot enkele honderden jaren. Duidelijk is echter dat de fosfor die we mijnen en via de landbouw in omloop brengen weer gerecycled moet worden om de voedselvoorziening in de benen te houden en te kunnen overleven.

Een nieuw rapport van het wetenschappelijke Our Phosphorus Future (OPF) geeft een ernstige waarschuwing af. Wereldwijd wanbeheer van deze eindige voedingsstof kan een dubbele crisis veroorzaken die zich nu duidelijk begint af te tekenen. De prijzen van kunstmest stijgen. Dat heeft grote gevolgen voor de teelt van voedsel (die daalt omdat mensen de hoge prijzen niet kunnen betalen). Soortgelijke effecten zullen optreden als de voorraden fosfor niet beter worden beheerd.

De mondiale voedselzekerheid in de wereld komt in gevaar omdat fosforhoudende meststoffen voor voedselgewassen te duur worden. Overmatig gebruik van meststoffen en rioolwatervervuiling laat echter jaarlijks miljoenen tonnen fosfor in rivieren, meren en zeeën uitspoelen. Daar schaden ze door overbemesting de biodiversiteit (denk aan algengroei die alle andere leven in een wurggreep neemt en doodt) en tasten ze de waterkwaliteit aan.

'Our Phosphorus Future' is de eerste uitgebreide wereldwijde analyse van de uitdagingen en mogelijke oplossingen voor de fosforcrisis tot nu toe. Het rapport is geschreven door een team van 40 internationale deskundigen uit 17 landen onder leiding van het UK Centre for Ecology & Hydrology (UKCEH) en de Universiteit van Edinburgh. Het initiatief wordt gesteund door het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP).

Verminder de wereldwijde fosforvervuiling met 50% en recycle 50% van de toegepaste fosfor tegen het jaar 2050
'50, 50, 50'
Het rapport roept regeringen over de hele wereld op om de "50, 50, 50"-doelstelling aan te nemen. Die houdt in: verminder de wereldwijde fosforvervuiling met 50% en recycle 50% van de toegepaste fosfor tegen het jaar 2050.

'Our Phosphorus Future' doet vier aanbevelingen. Integreer veeteelt en gewasproductie zodanig dat de fosfor in dierlijke mest wordt gebruikt voor plantaardige teelt en de vraag naar nieuwe kunstmatig samengestelde meststoffen afneemt. Win fosfor terug uit afvalwater zodat het kan worden hergebruikt en het de biodiversiteit niet langer schaadt. Schakel over op meer plantaardige voedingspatronen zodat minder fosfor naar de productie van diervoeder gaat. Verminder de wereldwijde voedselverspilling, zodat de vraag naar gewassen en dierlijke producten, en dus naar fosfor, daalt.

Om het laatste voorstel in perspectief te plaatsen: een recent UNEP-rapport schat de wereldwijde voedselverspilling door huishoudens, winkels en de levensmiddelenindustrie geschat op in totaal 931.000.000.000 kilo per jaar, circa 120 kilo voor iedere mens op aarde.

Op Foodlog vertelde Wouter van der Weijden onlangs over het beperkte aantal landen (4) dat de jaarlijkse wereldproductie beheerst van fosfaaterts waaruit fosfor wordt gewonnen. Die afhankelijkheid maakt de markt kwetsbaar voor schommelingen in aanbod (en dus prijs) als gevolg van politieke geschillen, handelsoorlogen en escalerende brandstofprijzen. De oorlog in Oekraïne en de zich daarvoor al aftekenende gascrisis veroorzaakten inmiddels een viervoudiging van de prijzen van fosfaaterts en kunstmeststoffen. Die trend lijkt vooralsnog door te zetten.

Tijdens een TedEx-lezing legde de Canadese onderzoeker Mohamed Hijri (Universiteit van Montréal) uit hoe slordig we met fosfor omgaan en hoe belangrijk de stof voor ons is (in het Frans, met Nederlandse ondertiteling).

Dit artikel afdrukken