In juni verlengden de Britten de overgangssituatie zonder sanitaire controles op de goederenstroom van Groot-Brittannië naar Noord-Ierland. Dat deden ze om een 'worstoorlog' te voorkomen: verse gekoelde worst mag Noord-Ierland niet in, zodat de winkels leeg zouden komen te liggen. Omdat iedereen zijn handen vol had aan de coronacrisis, ging de verlenging nagenoeg ongemerkt voorbij.

Nu het Covid-stof langzaam daalt en de Britten de overgangsperiode nog eens met bijna een jaar, tot 22 juli 2022, verlengen, neemt de welwillendheid van de EU af. Het Noord-Ierse vooral op voedselgebied gevoelige protocol, dat onderdeel uitmaakt van het brexit-akkoord waarmee Groot-Brittannië uit de EU vertrok, heeft zich volgens de Volkskrant ontwikkeld tot "de ontstoken blindedarm" van de brexit.

Om te voorkomen dat de grens tussen Noord-Ierland en Ierland, de enige landgrens tussen Groot-Brittannië en de EU (Ierland maakt daar immers wel deel van uit, maar wordt bevoorraad vanuit het Verenigd Koninkrijk), zich tot de splijtzwam van de brexit zou ontwikkelen, kwamen de onderhandelaars een overgangsperiode overeen. In die periode zou Noord-Ierland zich voor goederenverkeer aan de EU-regels houden zodat er geen controles nodig zouden zijn op de grens met Ierland en zouden de Britten de kwaliteits- en veiligheidscontroles op de goederenstroom naar Noord-Ierland inrichten. Maar daar hebben de Britten helemaal geen haast mee.

Worstoorlog en visserijzeeslag
De kern van het probleem is dat de EU aan alle niet-EU landen, dus ook aan Groot-Brittannië na de brexit, strenge eisen oplegt voor de import van dierlijke producten. Ook moeten producten die vanuit een derde land de EU binnenkomen over de juiste im- en exportpapieren beschikken. Waar de EU-landen zich terdege voorbereidden op de nieuwe situatie en bijvoorbeeld de Nederlandse overheid zelfs een minister met een blauw brexitmonster verzon, toonden de Britten zich minder toegerust. Het leidde begin dit jaar tot rijen vrachtauto's, lege schappen en onrust in Noord-Ierland. In de praktijk zijn er problemen met formulieren, postpakketjes en quarantaineregels voor huisdieren en vooral de controles daarop. Reden voor de Britse premier Boris Johnson om in juli in een 'Command Paper' heronderhandelingen te eisen.

Dit voorjaar werden Franse en Britse marineschepen naar Jersey gestuurd om er een visserij-oorlog te voorkomen. Deze week bleek het opnieuw slikken voor de Franse vissers: slechts 12 van de 47 kleine Franse vissersboten die een licentie hadden aangevraagd om in Britse wateren te mogen vissen, krijgen een vergunning. En van de 170 aangevraagde licenties om te kunnen vissen rond de kanaaleilanden worden er maar 64 toegekend. De Fransen waarschuwen voor 'vergeldingsmaatregelen'.

Kostschoolachtige onderhandelingstactieken
Het lijkt erop dat de Europese Commissie het Britse wapengekletter van zich af laat glijden. De brexit is een 'done deal'. Er zijn geen aanwijzingen dat producten via Noord-Ierland illegaal op de Europese markt belanden, ondanks het feit dat de Britten hun deel van de afspraken niet nakomen. Dus werkt de EU aan "nieuwe voorstellen" om de bestaande problemen op te lossen - maar dan wel zonder het protocol aan te passen. Maar achter de schermen heeft ook de EU haar buik meer dan vol van de kostschoolachtige onderhandelingstaktieken van de Britten. En dus is de Commissie er "in alle beslotenheid" toe overgegaan de lidstaten te informeren over mogelijke harde sancties als de Britten niet in beweging komen. Van rechtszaken tot directe handelsbeperkingen (importheffingen), uitsluiten van de Britten van Europese onderzoeksprogramma's tot het inperken van de vrijheid van Britse financiële dienstverleners om op de Europese markt te opereren. Of de EU echt terugslaat naar haar goede, maar voortaan buiten de gemeenschappelijke markt opererende buur is de vraag.

Net zoals het de vraag is tot hoever de Britse premier Boris Johnson de zaak op de spits wil drijven. Volgens Het Financieele Dagblad heeft Johnson met zó veel binnenlandse problemen te kampen - de voortwoedende pandemie, de nijpende personeelstekorten die tot een voedselcrisis hebben geleid, het benzinecrisis door het chauffeurstekort, over brexit klagende bedrijven - dat hij in de verleiding zou kunnen komen het Noord-Ierse grensprotocol maar helemaal op te blazen. "Die zeer controversiële zet zou voor Johnson als voordeel hebben dat het de aandacht afleidt van alle binnenlandse problemen."

Dit artikel afdrukken