3 min
Duurzaam voedsel is afkomstig uit een systeem dat oneindig door kan gaan, legt Ruud Hendriks uit. Hij is practor Kringlooplandbouw en docent bodemvruchtbaarheid in bio(dynamische) land- en tuinbouw bij Aeres MBO Warmonderhof. Maar hij moet je teleurstellen: zo'n systeem kunnen we niet maken. Sturen we op tijd bij of worden we te laat wakker?
Duurzaam voedsel is afkomstig uit een systeem dat oneindig door kan gaan. Nou bestaat de aarde niet oneindig, dus is het meer de vraag hoe lang het systeem het dan vol moet kunnen houden. Een paar honderd tot duizend jaar wat mij betreft toch wel. Wie weet zijn er dan weer minder mensen op aarde en kan de natuur het weer makkelijker aan om ons te onderhouden. Ik bekijk duurzaam vanuit mijn circulaire perspectief op de productie van voedsel.
Tot nu toe hebben we in Nederland voor bodemonderhoud voor voedselproductie voornamelijk gebruik gemaakt van de natuur. Voor de jager-verzamelaars was de natuur de enige basis voor het voedsel. Daarna hebben we duizenden jaren raatakkertjes (Celtic Fields) gehad die naast de natuur een deel van het voedsel leverden. De gewassen brachten op wat de natuurlijke bodemvruchtbaarheid mogelijk maakte. Dat systeem liep spaak omdat landbouw zonder aanvoer van meststoffen de percelen verarmde. In de middeleeuwen ontstond daarom enklandbouw die de productie verhoogde. Met strooisel en plaggen van de hoge zandgronden en gras uit de beekdalen als veevoer werd in de potstal mest gemaakt die de op de akker werd gebracht. Ondanks die aanvoer van meststoffen, bleek ook dat systeem eindig vanwege de groeiende vraag naar voedsel.
Bij elke transitie zochten we de voeding voor onze bodem verder van huis. Rond 150 jaar geleden begon onze huidige minerale landbouw, waarbij mineralen en de energie om ze te winnen van over de hele wereld wordt aangeleverd. Met de import van chilisalpeter hadden we het andere eind van de wereld bereikt.
Inmiddels raken mijnzouten en energie op; het huidige systeem stokt. Als tegenwicht tegen uitputting van mineralenvoorraden is daarom kringlooplandbouw in stelling gebracht.
Veel mineralen uit de landbouw gaan nu via de consument naar het riool. Het wordt afval. 'Afval bestaat niet' is de slogan van afvalverwerker Renewi. Die slogan is ook voor duurzame voedselproductie van toepassing. Rioolslib is nu afval en moet grondstof worden. De helft van de stikstof voor de landbouw verdwijnt nu via voedsel en het riool als afval. Andere mineralen idem, al wordt fosfor nu mondjesmaat uit rioolslib onttrokken. Alle mineralen individueel uit rioolslib onttrekken is ondoenlijk, maar rioolslib als afval beschouwen kan ook niet meer. Ondanks de medicijnen, hormonen, microplastics, PFAS, etc., móeten we rioolslib herbruikbaar maken. Alle mensen op de wereld samen poepen en plassen jaarlijks 6.000 keer de allergrootste tanker die nu op de oceaan rondvaart vol. 6.000 tankers vol….. afval??
Duurzaam voedsel telen betekent de komende eeuwen 'de eigen broek op houden' en niet meer eindeloos op de natuur elders als toeleverancier teruggrijpen. Voor een deel zullen we dat nog wel een beetje moeten blijven doen. Landbouw en voedselverwerking veroorzaken altijd onvermijdelijke verliezen. Die verdwijnen naar bodem, lucht en water en moeten vooral op arme gronden worden aangevuld met mijnzouten (kunstmest), gesteentemeel, zeewier etc.
Voor of na de crash
Wat we ook uitvinden om kringlopen te sluiten, het kost energie en die wordt schaars. Mogelijk vinden we nieuwe energiebronnen, maar op dit moment is de hoop vooral op wind en zon gevestigd. Die kunnen de grote energievraag nu niet dekken en wellicht lukt dat nooit, want zon en wind benutten vraagt heel veel schaarse grondstoffen. Het is mede daarom dat Meino Smit in 2040 een toekomst voorziet waarin een paar honderdduizend mensen meer in een dan nog licht gemechaniseerde landbouw werkt. Natuurlijk, dat is koffiedik kijken en eigenlijk niet voor te stellen. De huidige koers is echter een crash-koers die wél om rigoureus andere beelden vraagt. De vraag is of we bijtijds bijsturen of pas wakker worden na de crash.
Dit artikel afdrukken
Bij elke transitie zochten we de voeding voor onze bodem verder van huisVerarmende percelen
Tot nu toe hebben we in Nederland voor bodemonderhoud voor voedselproductie voornamelijk gebruik gemaakt van de natuur. Voor de jager-verzamelaars was de natuur de enige basis voor het voedsel. Daarna hebben we duizenden jaren raatakkertjes (Celtic Fields) gehad die naast de natuur een deel van het voedsel leverden. De gewassen brachten op wat de natuurlijke bodemvruchtbaarheid mogelijk maakte. Dat systeem liep spaak omdat landbouw zonder aanvoer van meststoffen de percelen verarmde. In de middeleeuwen ontstond daarom enklandbouw die de productie verhoogde. Met strooisel en plaggen van de hoge zandgronden en gras uit de beekdalen als veevoer werd in de potstal mest gemaakt die de op de akker werd gebracht. Ondanks die aanvoer van meststoffen, bleek ook dat systeem eindig vanwege de groeiende vraag naar voedsel.
Bij elke transitie zochten we de voeding voor onze bodem verder van huis. Rond 150 jaar geleden begon onze huidige minerale landbouw, waarbij mineralen en de energie om ze te winnen van over de hele wereld wordt aangeleverd. Met de import van chilisalpeter hadden we het andere eind van de wereld bereikt.
Inmiddels raken mijnzouten en energie op; het huidige systeem stokt. Als tegenwicht tegen uitputting van mineralenvoorraden is daarom kringlooplandbouw in stelling gebracht.
Rioolslib is nu afval en moet grondstof wordenAfval bestaat niet
Veel mineralen uit de landbouw gaan nu via de consument naar het riool. Het wordt afval. 'Afval bestaat niet' is de slogan van afvalverwerker Renewi. Die slogan is ook voor duurzame voedselproductie van toepassing. Rioolslib is nu afval en moet grondstof worden. De helft van de stikstof voor de landbouw verdwijnt nu via voedsel en het riool als afval. Andere mineralen idem, al wordt fosfor nu mondjesmaat uit rioolslib onttrokken. Alle mineralen individueel uit rioolslib onttrekken is ondoenlijk, maar rioolslib als afval beschouwen kan ook niet meer. Ondanks de medicijnen, hormonen, microplastics, PFAS, etc., móeten we rioolslib herbruikbaar maken. Alle mensen op de wereld samen poepen en plassen jaarlijks 6.000 keer de allergrootste tanker die nu op de oceaan rondvaart vol. 6.000 tankers vol….. afval??
Duurzaam voedsel telen betekent de komende eeuwen 'de eigen broek op houden' en niet meer eindeloos op de natuur elders als toeleverancier teruggrijpen. Voor een deel zullen we dat nog wel een beetje moeten blijven doen. Landbouw en voedselverwerking veroorzaken altijd onvermijdelijke verliezen. Die verdwijnen naar bodem, lucht en water en moeten vooral op arme gronden worden aangevuld met mijnzouten (kunstmest), gesteentemeel, zeewier etc.
Duurzaam voedsel telen betekent de komende eeuwen 'de eigen broek op houden' en niet meer eindeloos op de natuur elders als toeleverancier teruggrijpenOndertussen moeten we maar hopen dat het aantal mensen daalt, want dit aantal met deze leefstijl houdt de aarde niet makkelijk vol.
Voor of na de crash
Wat we ook uitvinden om kringlopen te sluiten, het kost energie en die wordt schaars. Mogelijk vinden we nieuwe energiebronnen, maar op dit moment is de hoop vooral op wind en zon gevestigd. Die kunnen de grote energievraag nu niet dekken en wellicht lukt dat nooit, want zon en wind benutten vraagt heel veel schaarse grondstoffen. Het is mede daarom dat Meino Smit in 2040 een toekomst voorziet waarin een paar honderdduizend mensen meer in een dan nog licht gemechaniseerde landbouw werkt. Natuurlijk, dat is koffiedik kijken en eigenlijk niet voor te stellen. De huidige koers is echter een crash-koers die wél om rigoureus andere beelden vraagt. De vraag is of we bijtijds bijsturen of pas wakker worden na de crash.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de duurzaam voedselreeks of het overzicht van de serie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Hebben die mensen geen energie nodig?
Als Meino Smit een paar honderd duizend mensen nodig heeft voor de landbouw, dan probeert hij 1/7 van het energieverbruik van ons voedselsysteem op te vangen. Nog 6/7 te gaan. En dat energiegebruik vervang je niet zomaar door meer mensen aan het werk te zetten.
Energie is de sleutel, goedkope groene energie.
Energie is altijd de bepalende factor om een economie te laten floreren.
Als je voorspelling terug op zoekt bijvoorbeeld IEA: Word Energy Outlook 2010 p 623 zie je dat ze al factor 5 mis zitten. 5 keer meer dan toen voorspeld.
Met andere woorden de ontwikkelingen gaan zo snel nu, dat dit niet te voorspellen is. Wat hieruit wel blijkt is dat we te voorzichtig voorspellen op dit gebied. Dus blijven opletten.