Lees ook
Van de lasten van de btw-verhoging, die becijferd is op €3,1 miljard, komt volgens het Centraal Planbureau 75% op het bordje van gezinnen terecht. "Bedrijven die de verhoging niet doorberekenen, nemen de rest voor hun rekening", schreef het FD. Dat had ook tuinder en gezondheidsactivist Rob Baan al geconcludeerd.





Marqt, de boodschappenwinkel voor de rijke bewuste stadsmens, berekent de btw-verhoging op onbewerkte groente en fruit niet door aan de consument. 'Uit protest' tegen de keuze van de overheid om de prijzen van deze gezonde categorie te verhogen, zegt Marqt in een persbericht. Of zoals groenteboer Frans van de Polder uit Rotterdam redeneert: "Ik kan onmogelijk ineens van €4,95 naar €5,15 gaan met mijn verse jus d'orange. Ik wil mijn klanten behouden, dus houden we heel veel artikelen op dezelfde prijs. Dus dat betekent gewoon dat we creatiever moet inkopen." Wat goedkoper dus.

'Weinig protest'
"De jongste btw-verhoging heeft tot weinig protest geleid", schrijft het FD. "Dat heeft waarschijnlijk te maken met de uitruil die plaatsvindt. Het kabinet verlaagt tegelijkertijd de tarieven van de loon- en inkomstenbelasting. Internationaal is een vergelijkbare verschuiving in belastingen zichtbaar." Met andere woorden: meer belasting op consumptie, minder op werk. Zo moet het natuurlijk ook in een samenleving die duurzamer - minder verkwistend - wil worden.

De krant gaat voorbij aan 'protesten' van mensen en organisaties die de btw zouden willen inzetten als stuurmiddel om ons gezonder of duurzamer te laten eten. Zo haalde foodwatch, in de meest succesvolle campagne ooit, meer dan 100.000 handtekeningen op voor een 0%-tarief op groente en fruit. De petitie van 150 bioboeren voor een 0%-tarief op biologische voeding leverde nog eens 80.000 handtekeningen op. Elf 'top-keurmerken' pleitten ook al voor een nultarief op duurzame voeding.

'Niet geschikt als stimulans'
Is btw geschikt als sturingsmiddel om een gedragsverandering zoals gezonder en milieuvriendelijker eten te bereiken? Staatssecretaris Menno Snel van Financiën gaf antwoord in Nieuwsuur: "Het is logisch om een stimulans te geven aan gezond eten. Alleen de btw is daar niet heel geschikt voor. Alleen al het afbakenen is lastig: wat is precies groente en vlees? Bijvoorbeeld een pizza Hawaï met ham en ananas: is dat dan gezond?" Dat zei hij omdat de btw in de keten meereist met een product - iedere schakel trekt het af en belast het weer door aan de volgende - maar niet van heffingshoogte mag veranderen. Een ananas zou volgens voedselactivisten die pleiten voor behoud van het 6%-tarief, opeens eindigen als een ingrediënt met 9%. Dat heeft de fiscus liever niet en zeker niet op grote schaal. Zo zijn de regels nu eenmaal; wie dat wil veranderen, vraagt in feite om een stelselherziening op basis van nogal wankele onderscheiden. De opmerking kwam hem op Twitter op hoon te staan:




Maak vooral apparaten en luxe consumptiegoederen drastisch duurder; hef er bijvoorbeeld een btw op van 40% en maak het repareren van apparaten inkomstenbelastingvrij. Dat is pas een stimulans om tot effectief consuminderen en verduurzamen te komen
Maar Snel heeft wel een onbetwistbaar punt. De overheid heeft er bewust voor gekozen de belasting op loon te verlagen en de kosten van consumeren te verhogen. De btw is een indirecte belasting, een middel om de staatskas te vullen op een evenredige manier. De verhoging van de btw is geen boete op gezond eten. Wel wordt via de nieuwe btw-tarieven consumptie duurder en werk minder belast. Wie de de energietransitie en het klimaatakkoord serieus neemt, zou positief moeten staan tegenover een forsere evenredige btw-verhoging. Maak vooral apparaten en luxe consumptiegoederen drastisch duurder; hef er bijvoorbeeld een btw op van 40% en maak het repareren van apparaten inkomstenbelastingvrij. Dat is pas een stimulans om tot effectief consuminderen en verduurzamen te komen. Er zullen weer solide apparaten op de markt komen die lang meegaan. De ontwikkeling van voortdurend nieuwe gadgets zal gekeerd worden.

Volksgezondheidsdeskundige professor Jaap Seidell suggereerde gisteravond in Nieuwsuur de prijzen van voedsel met heffingen, accijnzen en subsidies te sturen. Wie die optiek volgt zou gezond eten net als werk zo weinig mogelijk moeten belasten of zelfs deels subsidiëren. Voedsel dat met mate gegeten moet worden zou juist met hoge heffingen belast moeten worden om de subsidies te financieren. Financiële prikkels laten het gezondere voedingspatroon er vanzelf en snel inslijpen. Misschien hoeft er dan niet eens een rood gezondheidsstoplicht op een fles Cola of zak chips meer te komen en kunnen de acrobatische herformuleringen om suiker, zout en vet uit producten te halen allemaal achterwege blijven. De prijzen doen in zo'n geval hun werk.

De vraag is en blijft: welke instrumenten willen we inzetten voor welk doel en wanneer schieten ze wat we nog leuk en zinvol vinden voorbij?

De btw werd per 1 januari 1969 ingevoerd als vervanging van een al langer bestaande omzetbelasting. De invoering van een belasting op de consumptie van goederen en diensten paste binnen een belastingharmonisatie binnen de toenmalige Europese Economische Gemeenschap (EEG). De afgelopen 50 jaar groeide de opbrengst van de btw van €2,6 miljard naar €53 miljard. De btw is na de belasting- en premieheffingen op loon en inkomsten de belangrijkste inkomstenbron voor de schatkist, laat het CBS zien in onderstaand filmpje:

Dit artikel afdrukken