Lees ook
Niet zo lang geleden knalden de kurken in de kantoren van de Amerikaanse eierproducenten, -handelaren en -lobbyisten. In de nieuwe U.S Dietary Guidelines 2015 – 2020 was namelijk niet langer de oude waarschuwing voor te veel cholesterol in de voeding opgenomen. De facto waren eieren, die echte cholesterolbommen zijn, daarmee vrijgesproken en kwam er een eind aan de nuffige egg white omelet. Het hele ei kon weer veilig gegeten worden.

Decennia lang heerste het idee dat cholesterol uit voeding het gehalte aan cholesterol in het lichaam dusdanig zou verhogen, dat op den duur aderverkalking kon ontstaan, met hartaanvallen en beroertes tot gevolg. Maar toen die veronderstelde causaliteit naar het land der fabelen werd verwezen en duidelijk werd dat het lichaam zelf de aanmaak van cholesterol regelt, kreeg het ei weer respect terug.

Bloedbaan
Cholesterol is een onmisbare bouwsteen (van celwanden) en grondstof (voor onder andere hormonen en vitamine D). Het cholesterolmetabolisme is, evenals dat van de andere vetstoffen, heel gecompliceerd en de hoeveelheden die aangemaakt en gebruikt worden variëren per persoon. Omdat vetten niet oplossen in water maar wel vervoerd moeten worden door (waterig) bloed, wordt cholesterol verpakt in lipoproteïnen, met namen als HDL en LDL en de varianten daarvan. Die bolletjes eiwitten met vetvulling dobberen door de bloedbaan naar alle uithoeken. Receptoren vangen ze op en halen het vet eruit. Het is een duizelingwekkend vernuftig systeem.

Wie te veel cholesterol in zijn bloed heeft, krijgt van de dokter statines. Of is zo verstandig om zijn voeding aan te passen, want het onder controle houden van het cholesterolpeil kan meestal heel goed zonder medicijnen. Hart- en vaatziekten mogen dan nog altijd één van de grootste doodsoorzaak zijn, de rol van cholesterol uit eieren daarin is verwaarloosbaar. Niettemin is een hoog LDL-gehalte, waar het ook vandaan komt, volgens de statistieken een factor in het ontstaan van hart- en vaatziekten. Wie genetisch of om een andere reden gevoelig is voor hoog cholesterol, met name diabetespatiënten, moet oppassen.

Comeback
Het ei maakte een echte comeback. Vooral toen duidelijk werd dat niet de cholesterol uit voeding de aanjager van het cholesterolniveau in het lichaam is, maar verzadigd vet en (snelle) koolhydraten zoals suiker. Dat leidde tot een verschuiving in eetgewoonten: minder suiker en vlees. En aangezien eieren een zeer nutriënt- en eiwitrijk voedingsmiddel zijn en bovendien voordelig, gemakkelijk te bereiden en verzadigend zijn, was die comeback ook heel welkom.

Maar net nu het tot iedereen begon door te dringen dat het ei weer mag, verschijnt er in het gerespecteerde vakblad JAMA een studie waarin als het ware in hoger beroep de vrijspraak wordt teruggedraaid. Epidemiologen van het Department of Preventive Medicine van de Northwestern University in De Verenigde Staten analyseerden gegevens van een zestal langlopende onderzoekscohorten, met data van een kleine 30.000 Amerikaanse deelnemers over een periode van 17 jaar.

Significant
Ze zagen een bescheiden, doch significant en lineair verband tussen de inname van cholesterol, onder meer uit eieren, en het vóórkomen van cardiovasculaire ziekten en dood door alle oorzaken. Hoe meer cholesterol in de voeding, hoe groter het risico. Belangrijke constatering was ook dat die invloed van cholesterol los staat van de hoeveelheid verzadigd vet en de kwaliteit van de voeding.

In een redactioneel in JAMA wordt de kwaliteit van het onderzoek geprezen. Vooral het lineaire verband tussen dosis en risico wordt alarmerend genoemd. Ook opmerkelijk, volgens het commentaar, is dat het aanhouden van een gezond eetpatroon, zoals het Mediterrane, geen compenserend effect heeft.

Sceptisch
Het onderzoek kon al snel rekenen op een sceptisch ontvangst. De enorme berg onderzoek van de laatste jaren heeft geen causaal verband tussen cholesterol en de twee eindpunten kunnen aantonen, beweert Harvard-onderzoeker Frank Hu in een reactie. De gezaghebbende Harvard T.H. Chan School of Public Health was een van de belangrijkste wetenschappelijke instellingen die afstapte van het oude dogma en eieren het voordeel van de twijfel gaf. En zal daar door deze studie niet anders gaan denken.

De website DietDoctor legt de achillishiel van het onderzoek bloot. “Oppervlakkig gezien lijkt het een indrukwekkende studie. Met een groot cohort, langdurige follow-up en belangrijke eindpunten (…). Maar als we dieper kijken, zien we dat de deelnemers slechts één vragenlijst over hun eetgewoonte in al die jaren hebben ingevuld. Dat is alles. Eén peiling om voedingsgewoonten in te schatten in de 17 jaar die het onderzoek omvat,” aldus de Zweedse website, die daarmee constateert dat dit een slecht onderzoek is.

Gefilterd
Epidemiologisch onderzoek zoals dit is de laatste tijd sterk bekritiseerd. De klacht was altijd al dat statistische analyses geen causaal verband kunnen aantonen. Vaak worden de gegevens dusdanig gefilterd en uitgeperst, dat een minimaal resultaat significant kan worden genoemd. Het grootste bezwaar is dat, zoals ook in dit geval, het onmogelijk is om op basis van een enkele food questionnaire iets zinnigs te kunnen zeggen over de daadwerkelijke eetgewoonten en leefstijl van een deelnemer. In de eerste plaats worden die vragenlijsten niet goed ingevuld, in de tweede plaats is onbekend hoe die eetgewoonten veranderen.

De neutralere en mildere reacties, zoals die in Science Daily, wijzen erop dat de consensus over cholesterol uit eieren dan misschien wel veranderd is, maar dat er nog altijd lichte verdenkingen bestaan. Daar zet dit onderzoek een lampje op. Daarom kan het misschien toch geen kwaad om niet te overdrijven met eieren. In een gevarieerd gezond dieet, met producten zoals groenten en granen (havermout!) die het LDL verlagen, kan het helemaal geen kwaad om per week een aantal eieren te eten. Dat is misschien geen heel urgent advies, want wie eet er nou iedere dag drie eieren?
Dit artikel afdrukken