3 min
Het is een vraag die gek genoeg niet vaak gesteld wordt. Even los van het dieet zelf: Wat moet je doen om die met veel pijn en moeite verloren kilo’s niet meer terug te krijgen? Hoe moet je je leven inrichten om je te motiveren en je te beschermen tegen de verleidingen? Wetenschappers van de VU zochten in de onderzoeksliteratuur naar ‘kwalitatieve’ kenmerken.
Het grote probleem in de bestrijding van de obesitasepidemie die de wereld treft (veel groter dan de coronapandemie, maar laten we er geen wedstrijdje van maken) is dat het heel moeilijk is voor mensen met overgewicht of obesitas om gewicht te verliezen en vooral om de kilo’s er af te houden.
Gewichtstoename
Wat is er voor nodig om, na eenmaal (vele) kilo’s kwijtgeraakt te zijn, op dat nieuwe gewicht te blijven? En dan niet gelet op wat het ideale dieet voor iedereen moet inhouden, maar op de factoren in het verdere leven van de ‘patiënt’ die invloed kunnen hebben op nieuwe gewichtstoename.
Dat is het onderwerp van een systematische review, een vergelijkende studie van de relevante onderzoeksliteratuur, van de VU-wetenschappers Marie Spreckley, Jaap Seidell en Jutka Halberstadt. De publicatie over het onderzoek verscheen in het International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being en is getiteld ‘Perspectives into the experience of successful, substantial long-term weight-loss maintenance: a systematic review’.
Kwalitatief
Voor de literatuurstudie werd gezocht in de bekende online-databases naar ‘peer reviewed’ onderzoeksverslagen “waarin de meningen en ervaringen van volwassenen die eerder overgewicht of obesitas hadden of momenteel hebben, en die met succes gewicht verloren en vervolgens op gewicht bleven of weer aankwamen, kwalitatief werden geëvalueerd”. ‘Kwalitatief’ betekent in dit geval: heldere onderzoeksvragen, betrouwbaar bewijs en goed gedefinieerde uitkomsten.
De onderzoeken die uiteindelijk overbleven voor nadere bestudering verschilden niettemin toch op belangrijke punten. Eén daarvan was de definitie van wat gezond of succesvol gewichtsverlies is. In de meeste studies werd een gewichtsverlies van tien procent of meer aangehouden. Maar ook vijf procent verlies geeft al aanzienlijke gezondheidsvoordelen.
Dat het nog niet mee zal vallen, voelt iedereen op zijn klompen aan. De betrokkenen, de patiënten zelf en de behandelaren, moeten beschikken over ascetische zelfbeheersing, militaire discipline en eindeloos optimisme. Anders kan de uitkomst van deze studie niet samengevat worden.
Uiteraard staan de weegschaal en het meetlint voor de buikomvang centraal. In alle studies was ‘monitoring’ belangrijk, continue controle, zowel door de persoon zelf als door de behandelaren. Inzicht in en controle van portiegrootte, eetritme, zelf maaltijden bereiden en kennis van voeding vallen ook onder deze strategieën.
Duidelijke, gestructureerde planning van het ‘weight loss management’, het beheersen van het gewichtsverlies, was ook in alle studies een belangrijk thema. Van elke dag moet duidelijk zijn wat er te doen staat. Er wordt gewerkt met strikte agenda’s, duidelijke tijdstippen en ‘meal planning’: van te voren bepalen wat je gaat eten, eventueel vooruit koken voor de komende dagen en je houden aan die planning als het een keer tegenzit.
Motivatie
Uiteraard is een sterke motivatie om je aan zo’n regime te onderwerpen onmisbaar. Er wordt een onderscheid gemaakt naar intrinsieke en extrinsieke motivatie. Het eerste is de eigen wil en drang om gezonder te worden en (of: door) af te vallen. Wie erin slaagt gewichtstoename te voorkomen, zal zich beloond voelen voor zijn inspanningen en gemotiveerd zijn om door te zetten.
Extrinsieke motivatie is de aanmoediging, waardering en steun van anderen, behandelaren of (groepen) lotgenoten, vrienden en familie. Jezelf als voorbeeld stellen of competitief worden (bijvoorbeeld als sporter) motiveert jezelf, maar ook anderen. Allemaal heel begrijpelijk. Voor wie aan de lijn doet is erkenning een levensbehoefte.
Doelen
Een derde onmisbare factor in een geslaagde en duurzame strategie is het stellen van doelen. Die leg je in de eerste plaats aan jezelf op, maar die worden wel vaak gestimuleerd van buitenaf. De zelfgestelde doelen zijn onder meer een fitnessregime en bepalen wat en hoeveel je mag eten en je daaraan houden.
‘Uitdagingen’ zijn in de onderzoeksliteratuur vaak eufemismen voor wat er allemaal mis kan gaan. Te weinig tijd om te sporten. Het eetregime laten varen omdat je ziek bent, of emotioneel.
Wie zich zo’n regime oplegt, verwaarloost gemakkelijk zijn sociale leven, wat ook niet helpt om vol te houden. En wat kan er allemaal niet gebeuren in een mensenleven waardoor de delicate gang van zaken verstoord wordt: een sterfgeval, echtscheiding, ontslag. Maar ook vakanties, verjaardagen en andere (culturele) feestelijkheden waarbij al gauw te veel gegeten en gedronken wordt.
Teleurstellende ervaringen zullen er genoeg zijn. Maar ook onverwachte positieve. Afvallen en je aan het regime houden kan een ander mens van je maken (er wordt zelfs gesproken van ‘jezelf opnieuw uitvinden’) en je zelfvertrouwen vergroten. Met lotgenoten ga je betekenisvolle relaties aan, je krijgt nieuwe vrienden. Je krijgt een tweede kans in het leven.
Het aldus verkregen “diepere inzicht in de realiteit van de ondervonden uitdagingen en de gehanteerde strategieën” moet leiden – in twee woorden – tot een duurzaam behandelprotocol. Ook door vervolgstudies, waartoe de drie VU-geleerden aanmoedigen.
“Individuen helpen bij het opstellen van duidelijke, gestructureerde plannen en een algemeen kader dat haalbaar en duurzaam is binnen hun individuele setting blijkt de basis te zijn voor het bereiken van duurzame management van gewichtsverlies,” schrijven de VU-onderzoekers.
Die kilo’s eraf willen houden moet een levensdoel worden. Hulp van behandelaren met verschillende expertises is onmisbaar. Alleen gaat het je niet lukken. Dat is niet de uitkomst van deze review, maar wel een onontkoombare conclusie.
Dit artikel afdrukken
Gewichtstoename
Wat is er voor nodig om, na eenmaal (vele) kilo’s kwijtgeraakt te zijn, op dat nieuwe gewicht te blijven? En dan niet gelet op wat het ideale dieet voor iedereen moet inhouden, maar op de factoren in het verdere leven van de ‘patiënt’ die invloed kunnen hebben op nieuwe gewichtstoename.
Dat is het onderwerp van een systematische review, een vergelijkende studie van de relevante onderzoeksliteratuur, van de VU-wetenschappers Marie Spreckley, Jaap Seidell en Jutka Halberstadt. De publicatie over het onderzoek verscheen in het International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being en is getiteld ‘Perspectives into the experience of successful, substantial long-term weight-loss maintenance: a systematic review’.
Kwalitatief
Voor de literatuurstudie werd gezocht in de bekende online-databases naar ‘peer reviewed’ onderzoeksverslagen “waarin de meningen en ervaringen van volwassenen die eerder overgewicht of obesitas hadden of momenteel hebben, en die met succes gewicht verloren en vervolgens op gewicht bleven of weer aankwamen, kwalitatief werden geëvalueerd”. ‘Kwalitatief’ betekent in dit geval: heldere onderzoeksvragen, betrouwbaar bewijs en goed gedefinieerde uitkomsten.
De onderzoeken die uiteindelijk overbleven voor nadere bestudering verschilden niettemin toch op belangrijke punten. Eén daarvan was de definitie van wat gezond of succesvol gewichtsverlies is. In de meeste studies werd een gewichtsverlies van tien procent of meer aangehouden. Maar ook vijf procent verlies geeft al aanzienlijke gezondheidsvoordelen.
Dat het nog niet mee zal vallen, voelt iedereen op zijn klompen aan. De betrokkenen, de patiënten zelf en de behandelaren, moeten beschikken over ascetische zelfbeheersing, militaire discipline en eindeloos optimismeOptimisme
Dat het nog niet mee zal vallen, voelt iedereen op zijn klompen aan. De betrokkenen, de patiënten zelf en de behandelaren, moeten beschikken over ascetische zelfbeheersing, militaire discipline en eindeloos optimisme. Anders kan de uitkomst van deze studie niet samengevat worden.
Uiteraard staan de weegschaal en het meetlint voor de buikomvang centraal. In alle studies was ‘monitoring’ belangrijk, continue controle, zowel door de persoon zelf als door de behandelaren. Inzicht in en controle van portiegrootte, eetritme, zelf maaltijden bereiden en kennis van voeding vallen ook onder deze strategieën.
Duidelijke, gestructureerde planning van het ‘weight loss management’, het beheersen van het gewichtsverlies, was ook in alle studies een belangrijk thema. Van elke dag moet duidelijk zijn wat er te doen staat. Er wordt gewerkt met strikte agenda’s, duidelijke tijdstippen en ‘meal planning’: van te voren bepalen wat je gaat eten, eventueel vooruit koken voor de komende dagen en je houden aan die planning als het een keer tegenzit.
Motivatie
Uiteraard is een sterke motivatie om je aan zo’n regime te onderwerpen onmisbaar. Er wordt een onderscheid gemaakt naar intrinsieke en extrinsieke motivatie. Het eerste is de eigen wil en drang om gezonder te worden en (of: door) af te vallen. Wie erin slaagt gewichtstoename te voorkomen, zal zich beloond voelen voor zijn inspanningen en gemotiveerd zijn om door te zetten.
Extrinsieke motivatie is de aanmoediging, waardering en steun van anderen, behandelaren of (groepen) lotgenoten, vrienden en familie. Jezelf als voorbeeld stellen of competitief worden (bijvoorbeeld als sporter) motiveert jezelf, maar ook anderen. Allemaal heel begrijpelijk. Voor wie aan de lijn doet is erkenning een levensbehoefte.
Doelen
Een derde onmisbare factor in een geslaagde en duurzame strategie is het stellen van doelen. Die leg je in de eerste plaats aan jezelf op, maar die worden wel vaak gestimuleerd van buitenaf. De zelfgestelde doelen zijn onder meer een fitnessregime en bepalen wat en hoeveel je mag eten en je daaraan houden.
‘Uitdagingen’ zijn in de onderzoeksliteratuur vaak eufemismen voor wat er allemaal mis kan gaan. Te weinig tijd om te sporten. Het eetregime laten varen omdat je ziek bent, of emotioneel.
Wie zich zo’n regime oplegt, verwaarloost gemakkelijk zijn sociale leven, wat ook niet helpt om vol te houden. En wat kan er allemaal niet gebeuren in een mensenleven waardoor de delicate gang van zaken verstoord wordt: een sterfgeval, echtscheiding, ontslag. Maar ook vakanties, verjaardagen en andere (culturele) feestelijkheden waarbij al gauw te veel gegeten en gedronken wordt.
Teleurstellende ervaringen zullen er genoeg zijn. Maar ook onverwachte positieve. Afvallen en je aan het regime houden kan een ander mens van je maken (er wordt zelfs gesproken van ‘jezelf opnieuw uitvinden’) en je zelfvertrouwen vergroten. Met lotgenoten ga je betekenisvolle relaties aan, je krijgt nieuwe vrienden. Je krijgt een tweede kans in het leven.
Die kilo’s eraf willen houden moet een levensdoel wordenRealiteit
Het aldus verkregen “diepere inzicht in de realiteit van de ondervonden uitdagingen en de gehanteerde strategieën” moet leiden – in twee woorden – tot een duurzaam behandelprotocol. Ook door vervolgstudies, waartoe de drie VU-geleerden aanmoedigen.
“Individuen helpen bij het opstellen van duidelijke, gestructureerde plannen en een algemeen kader dat haalbaar en duurzaam is binnen hun individuele setting blijkt de basis te zijn voor het bereiken van duurzame management van gewichtsverlies,” schrijven de VU-onderzoekers.
Die kilo’s eraf willen houden moet een levensdoel worden. Hulp van behandelaren met verschillende expertises is onmisbaar. Alleen gaat het je niet lukken. Dat is niet de uitkomst van deze review, maar wel een onontkoombare conclusie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Als ervaringsdeskundige wil ik hier wel wat over kwijt.
In een familie van mensen met ''aanleg om dik te worden'' (dubieuze term, maar ik gebruik hem in deze context toch) is mijn oudste zus (geboren juni '45, dus moeder was zwanger in de hongerwinter) was de enige in ons gezin die nooit een gram te veel gewogen heeft. Zij was zo iemand met militaire discipline en woog zelfs de aardappels af voor ze ging schillen. Zij is naast de enige die nooit dik was ook de enige van de kinderen van mijn ouders die bijna dood was aan hoge bloeddruk, cholesterol (en vooral de behandeling van die hoge cholesterol). Mijn broer en mijn andere zus en ik ''hebben levenslang'', wij moeten ons leven lang oppassen op ons gewicht. Mijn zus en ik zijn bij vlagen dik en erg dik geweest en hebben allebei flink gejojood, ik nog het meest. Wij zijn allebei experts in allerlei soorten diëten en ik ben zelfs ooit Weight Watcher leidster geweest. Pas toen ik mezelf (en mijn lijf!) beloofde nooit meer op dieet te gaan ging het beter en dat werd versterkt toen ik kollhydraten ging verminderen. Ik ben nu al ongeveer een jaar stabiel op 90 kilo (ik weet het, nog te veel, maar ik kom van 120), maar ik weet zeker dat als ik me wat beter focus op het weglaten van koolhydraten dat er weer wat afgaat.
Naar mijn idee heeft ''op gewicht blijven'' weinig te maken met keiharde discipline en calorien tellen, maar vooral met wat je eet en hoe je daarmee je metabolisme kunt sturen.
Niet alleen mensen.
‘The obesity epidemic is not limited to humans but has also been observed as upward trends in body weight among primates and rodents living in research colonies, as well as among feral rodents, horses and domestic dogs and cats.’
Uit: Metabolism Disrupting Chemicals and Metabolic Disorders
Ik verwijs nog even naar mijn reactie in een belendend draadje. Overgewicht is een uiting van iets anders, namelijk een verstoord immuno-metabool regelsysteem. Dat punt mis ik helemaal, maar heeft nogal wat consequenties voor het doel dat men zou kunnen nastreven en de manier waarop dat behaald kan worden. Niet via het op de gram nauwkeurig afwegen van voedsel dus.
Jan Peter #8 , ik verdenk je nergens van hoor.
Als je de kilo's eraf wilt houden, is er geen andere optie dan je aan een streng regime te onderwerpen. In het onderzoek door de VU-experts is op een rijtje gezet hoe dat regime inhoud kan krijgen.
Een andere optie is inderdaad niet afvallen. Dat zal de meest gekozen optie zijn, al is de vraag of het een optie in letterlijke zin is. Er zitten twee grote nadelen aan niet afvallen: een slechtere gezondheid en fatshaming. Aan beide valt iets te doen.
Er is een toenemende bezorgdheid over de psychische en sociale problemen van obese mensen. Ik zie verbetering, maar om nou te zeggen dat dikke mensen het de laatste tijd veel gemakkelijker hebben gekregen, nee. Er zal zoiets als #MeToo en BlackLivesMatter voor de bevrijding/acceptatie/emancipatie van obesitaspatiënten nodig zijn.
De enige echt werkzame ingreep tegen obesitas, met kortstondig ongemak maar blijvend resultaat, is bariatrische chirurgie.
Huib, nergens zeg ik dat afvallen niet moeilijk is. Ik weet niet precies waarom je mij steeds daarvan verdenkt. Het is waarschijnlijk het moeilijkste wat er is.
"Er is geen andere optie" zeg je en de wetenschap met je in koor. Er is geen andere optie, maar de optie is bijna onmogelijk. Fijn advies. Dus als je niet de 'ascetische zelfbeheersing, militaire discipline en eindeloos optimisme' hebt, dan ben je dubbel de klos. En dik en zwak.
Er is geen andere optie? Er is wel degelijk een andere optie: niet afvallen. Die lijkt me een stuk haalbaarder. Je zou daar maatschappelijk wat meer support voor moeten zoeken. Je zou de mogelijke gezondheidsrisico's moeten accepteren (een levenslang stress omdat je niet afvalt of aankomt lijkt me erger), je kan eindelijk een ander levensdoel kiezen. Het zou zelfs zo kunnen zijn dat als je de druk er af haalt en het allemaal wat meer ontspannen wordt, dat er vanzelf afgevallen wordt.
Maar ja wie wil dat nou onderzoeken?