Lees ook
De Volkskrant bespreekt het plan dat hier kan worden ingezien. Het betreft niet het zoveelste gelekte 'stikstofadvies', maar is mogelijk kader voor het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie dat op 1 januari 2023 in werking treedt. Lidstaten zijn verplicht een Nationaal Strategisch Plan te maken, waarin zij duidelijk maken hoe ze in hun nationale context beleid maken om de subsidies uit het GLB effectief te besteden in economische, ecologische en sociale zin. Onwrikbaar uitgangspunt voor Brussel is de omslag van een systeem dat gericht was op inkomenssteun en rechtmatigheidscontroles, naar een systeem waarin de verwezenlijking van maatschappelijke doelen en controle op het behalen daarvan. Het moet de lidstaten en boeren aanzetten om samen de doelen op het gebied van uitstoot van klimaatgassen, milieu (bodem, water, lucht) en biodiversiteit en landschap laten behalen.

Brussel stelt jaarlijks circa €800 miljoen euro beschikbaar in de vorm van subsidies voor Nederlandse boeren. Ruim €700 miljoen wordt uitgekeerd in de vorm van directe inkomenssteun op basis van grondbezit. In het verleden hoefden boeren voor het ontvangen van die steun niet aan speciale eisen te voldoen. Naast een deel dat Brussel al aan condities bindt, adviseert Wageningen nu om vanaf 2023 "bij voorkeur circa 30%" van de inkomenssteun over te hevelen naar duurzame landschapsontwikkeling. Boerenorganisatie LTO wil maximaal 5% van de directe inkomenssteun gebruiken voor landschapsontwikkeling. In de vorm van zogeheten ecoregelingen moeten boeren immers al vergroeningsmaatregelen naar eigen inzicht op hun eigen land doorvoeren om 25% van hun inkomenssteun te kunnen ontvangen.

Het Wageningse plan slaat bewust een extra gat in de exploitatie van met name melkveehouders. Het dwingt boeren hun bestaande bedrijfsvoering op te geven en snel veranderingen door te voeren of te stoppen omdat de tijden nu eenmaal veranderen en boeren druk moeten voelen om mee te gaan. Het inkomen van melkveehouders zou in de plannen van de Wageningers met €3.000 worden gekort; een vergelijkbaar bedrag wordt belast met ecoregelingen. Het gemiddelde inkomen in de melkveehouderij ligt op dit moment op €43.000 voor een gangbaar bedrijf en €34.000 voor een biologisch.

Ongelukkige timing
De afgelopen twee weken veroorzaakten louter op het stikstofdossier gerichte adviezen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) om boeren te onteigenen en de landsadvocaat om hun vergunningen af te nemen hoogoplopende emoties en verzet onder boeren.

De blokkade is te zien als een uiting van de emoties en boosheid over de diversiteit van elkaar zelfs tegensprekende plannen die boeren over zich uitgestort zien worden
Het Wageningse advies klinkt daardoor als het stelen van de portemonnee van een zojuist knock out geslagen slachtoffer.

Die indruk is het gevolg van de ongelukkige timing van het bekend worden van dit advies voor de Nationaal Strategische Plannen na de reeks van gelekte adviezen. De stroom begon in juni met het achteraf gezien milde plan om in het Groene Hart en de Gelderse Vallei alleen nog extensief boeren toe te staan. Het Wageningse advies is echter bedoeld om de Nederlandse invulling van de verdeling van de Europese landbouwsubsidies een kader te geven. De plannen bouwen onder meer voort op gedachten van de jonge bestuurskundige Jeroen Candel en vloeien mede voort uit een wetenschappelijke studie die hij samen met een Britse en een Franse collega uitvoerde.

Ten aanzien van het stikstofdossier, dat feitelijk gaat over biodiversiteit, waarschuwde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in juli reeds tegen generieke maatregelen in het stikstofdossier zoals Wageningen nu de facto deels voorstelt. Maatregelen hebben volgens geldende opvattingen over de natuurimpact van boerenstikstof (ammoniak) alleen lokaal effect. De korting op de inkomenssteun werkt generiek en is dan ook eerder te zien als het weglekken van middelen van het boerenerf en innovaties die boeren zelf kunnen doorvoeren.

Blokkade
Boeren hebben inmiddels ernstige twijfels bij het effect van de middelen die hen worden afgenomen om te worden besteed aan natuurherstel. Na een niet mis te verstaan geschreven oordeel van de Stichting Agrifacts over de zin van natuurstel in Natura2000 gebied Wierdense Veld (Overijssel), blokkeerden gisterochtend boeren de toegang tot het natuurgebied. Daarmee wilden ze herstelwerkzaamheden voorkomen. Voor die werkzaamheden is €40 miljoen ter beschikking gesteld. De blokkade is te zien als een uiting van de emoties en boosheid over de diversiteit van elkaar zelfs tegensprekende plannen die boeren over zich uitgestort zien worden en de twijfel aan het nut van natuurbeschermende maatregelen in de Nederlandse context. Opvallend is de mening van de progressieve oud-LTO bestuurder Annechien ten Have, die altijd sterk voor innovatie en milieu-, klimaat- en dierenwelzijn verbeterende maatregelen heeft gepleit en zelf het voorbeeld gaf met een vernieuwend stal- en vleesconcept. In een opinietekst adviseerde zij afgelopen week in Trouw boeren om maar even niets te doen vanwege alle tegengestelde plannen die beleidsmakers maken.
Dit artikel afdrukken