Sapvastenkuren, citroensapkuren, tarwegrassap, gewoon vasten, groene smoothies, 'detoxen': je kunt het zo gek niet bedenken of er doet wel een beroemdheid aan mee. Met in zijn - of meestal haar - kielzog massa's mensen die ook slank, mooi of gezond willen zijn. Maar doen dit soort diëten echt wat, of gaat het echt alleen maar om een hype?

In LiveScience bespreekt Liz Applegate, directeur sports nutrition van de University of California, de valkuilen en gevaren van de zogenoemde vloeibare diëten. Uitgangspunt één: het lichaam hoeft helemaal niet speciaal te ontgiften. Dat doen onze lever en nieren vanzelf al.

1. Weinig eiwitten en vezels
Bij veel vloeibare diëten krijg je geen of maar heel weinig eiwitten binnen. Maar voor een gezond immuunsysteem en spieropbouw heb je wel een dagelijks hoeveelheid eiwitten nodig. Bij sommige vloeibare diëten mag je een noten-'melk' drinken, zoals amandel- of cashewmelk. Dan krijg je in ieder geval nog iets aan eiwit en vetten binnen. Zolang het sapvasten niet langer dan drie dagen duurt, is er waarschijnlijk niets aan de hand, zegt Applegate. Maar ouderen moeten oppassen omdat hun eiwitreserves vaak toch al laag zijn. Dat kan ze vatbaarder maken voor infecties.
Daar komt nog bij dat het als sap drinken van fruit en groenten minder vezels oplevert. Ook dat is niet erg voor een paar dagen, maar houd er rekening mee dat je er minder verzadigd door raakt.

2. Weinig calorieën
Afhankelijk van het soort kuur dat je doet en hoeveel sap of vloeistof je drinkt, krijg je maar 800 tot 1.200 calorieën binnen. Als je 10 dagen lang zo weinig calorieën inneemt, kan je lichaam omschakelen op 'starvation mode'. Je metabolisme wordt langzamer omdat je lichaam zo min mogelijk calorieën wil verbruiken. Niet erg voor een paar dagen, en prima om een beetje af te vallen, aldus Applegate. Maar als je jezelf gedurende een aantal dagen op een streng dieet zet, heb je de neiging jezelf na afloop (extra) te belonen. En dan vliegt het kwijtgeraakte gewicht - overigens grotendeels water - er zo weer aan.

3. Je niet lekker voelen
Bijeffecten van een (sap)vastenkuur zijn vaak hoofdpijn, vermoeidheid, moeizamer nadenken, humeurigheid, maagpijn en hongersteken. Ook verandert je stoelgang en toiletbezoek, zegt Applegate. Het bij de citroensapkuur gebruikte cayennepeper kan voor sommige mensen tot darmirritatie leiden. En voor mensen met diabetes is een sapkuur al helemaal geen goed idee: hun bloedsuikerspiegel kan zodanig gaan fluctueren dat hun medicatie niet goed meer werkt. Volgens Applegate kunnen ook zwangere en borstvoedende vrouwen, mensen met zwakke immuunsystemen of zware hart-, lever- of nierproblemen maar beter geen sapkuur doen.

4. Een zware maar haalbare uitdaging
Drie dagen vasten of detoxen is extreem, maar haalbaar. Een deel van de aantrekkingskracht van de vloeibare diëten is mogelijk dan ook gelegen in de psychologische genoegdoening die het oplevert als je dat volhoudt, suggereert Applegate. Als je bovendien gelooft dat je je lichaam er mee ontgift, is dat een extra motivatie. Maar dat ontgiften valt nogal mee. Er is geen bewijs dat je lichaam zich daadwerkelijk van afvalstoffen ontdoet. Applegate vergelijkt het succes van de vloeibare diëten dan ook met het sprookje van de nieuwe kleren van de keizer. Niemand durft nog te zeggen dat hij of zij zich niet beter voelt, want dat past niet bij de hype.

5. Geen strafregime
Sapvasten wordt gepromoot als een manier om abrupt over te stappen op een nieuwe, gezonde leefstijl. Een paar dagen geen vast voedsel nemen, niet kauwen, alleen drinken zou je eetgewoonten 'resetten'. Een vloeibaar dieet kan voor mensen die (te) weinig groenten en fruit eten een prima manier zijn om er daar meer van binnen te krijgen - zelfs al is het in sap- of smoothievorm. Maar het moet niet doorslaan in een 'strafregime' om jezelf te straffen voor je slechte eetgewoonten of snoepverslaving.

6. Geen wetenschappelijk bewijs en gewoon duur
Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat detox-kuren iets doen voor je gezondheid. De veelgeprezen voordelen (ontgifting, rust voor de spijsvertering, versterking van het immuunsysteem, betere mentale focus) berusten slechts op verhalen. Applegate noemt het 'rust geven aan je spijsverteringssysteem' zelfs onzin. "Onze spijsvertering heeft helemaal geen rust nodig", zegt ze.

Een laatste 'valkuil' mag niet onvermeld blijven. Met name in de VS, waar grote namen de vloeibare diëten populair hebben gemaakt, kan een sapkuurtje ook erg kostbaar zijn. Slimme producenten voorzien je graag van de benodigde flesjes sap met de juiste samenstelling - à raison van $60 tot $75 per dag. Dat zul je een Nederlander er niet gauw voor zien over hebben, welke BN-er er ook bij zweert. Wij maken onze groene smoothie wel gewoon wel zelf.

Fotocredits: 'Green Goddess Smoothie', Jennifer
Dit artikel afdrukken