Varkensslachter VION verkeert in zwaar weer. Foodlog schreef er het afgelopen jaar herhaaldelijk over. Boerenblad Nieuwe Oogst kwam recent met een chronologisch overzicht van de pogingen om het schip varende te houden. Dit weekend brengt de PZC een reconstructie van de overnames die VION deed.

In 2006 werden Südfleisch, Artland en twee gelatineverwerkers overgenomen. In 2007 volgden Gebr. Smilde, Salvesen (vleesvervoer), Oerlemans Foods en Wida (slachtbijproducten). In 2008 ging het Engelse Grampian bij de VION Food Group behoren. Tot slot volgden in 2010 nog Innovative Proteins en Weyl Beef. De doorclicks laten zien dat een aantal van deze bedrijven op het van moment van overname in problemen verkeerde.

Macht maken
Al deze overnames werden gefinancierd met het kapitaal dat de Brabantse zandboeren van de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) gedurende meer dan een eeuw letterlijk met centen, stuivers en kwartjes bij elkaar brachten. De boerenorganisatie werd rijk door haar deelnames in Campina, Interpolis en Rabobank, schrijf journalist Van Mersbergen. Daarom was er geld genoeg om VION te maken.

Omdat slachters tegen elkaar uit werden gespeeld door supermarkten, werden boeren uitgeknepen. Om die situatie tegen te gaan, werd besloten tot de vorming van VION. Er moest er één grote varkensslachter komen die net zoveel macht had als de supermarkten. Die strategische gedachte ontsproot aan het hoofd van Daan van Doorn, de eerste topman en maker van VION. Samen met voormalig ZLTO voorzitter Antoon Vermeer bouwde hij aan een bedrijf dat uiteindelijk 9 miljard omzet bij elkaar zou kopen en kort daarna in problemen raakte. ZLTO gelooft nog steeds dat Van Doorn en Vermeer het knap gezien hadden.

'De arrogantie'
Vermeer verliet ZLTO eind 2009. Lof voor zijn bestuursperiode was zijn deel. Van Doorn verliet VION eveneens in 2009. Ook hij ontving van alle kanten lof en bleek zelf overtuigd van zijn goede werk. Van Mersbergen citeert zijn afscheidsinterview met Meat&Co waarin hij zei: "ik heb het gevoel de juiste man op de juiste plek te zijn geweest". Over die woorden anno 2013 geïnterviewd door Van Mersbergen, zegt Nederlandse Varkensvakbond-man Wyno Zwanenburg: "Van Doorn zei dat VION nu bepaalde wat er gebeurde in de markt. Als je je niet bij ons aansluit, ben je geen boer meer, was de boodschap. De arrogantie."

Inmiddels maakt VION zoveel water dat het bedrijf een jaar lang uitverkoop heeft gehouden en zich uiteindelijk heeft moeten splitsen. Daarnaast heeft eigenaar ZLTO zelf ernstig moeten bezuinigen. Niet alleen ontsloeg de organisatie een derde van zijn personeel, ook worden medewerkers verplicht projecten ter waarde van hun salaris binnen te halen en zijn de diensten naar leden uitgekleed. Geen wonder, want het vermogen van ZLTO is geheel opgeslokt door het avontuur dat VION is gebleken. De grootte van de resterende pot is geheel afhankelijk van de onzekere afloop van de splitsing van VION. Volgens de huidige ZLTO-voorzitter Hans Huijbers komt het allemaal goed en kunnen over 2 jaar alweer nieuwe overnames worden verwacht. Dat lijkt vooral communicatie om de moed erin te houden. Hoe rijk en sterk ZLTO ooit ook was, op dit moment is de beleggingsportefeuille van de organisatie geen cent waard en niet kredietwaardig meer.

Nawijzen niet zo netjes
Van Mersbergen vertelt hoe ZLTO de mislukking na zoveel arrogantie en potverteren beoordeelt. Het zou te wijten zijn aan een ongelukkige samenloop van omstandigheden. De val van bankier Lehman Brothers, de kerende economie en de keuze voor een, achteraf gezien, incapabele nieuwe directievoorzitter in de persoon van Uwe Tillmann zouden het probleem zijn geweest. Er is geen sprake van een aantoonbaar verkeerde of wel erg riskante strategie, stelt ZLTO dus. Het tij zat tegen en Tillmann kon het niet.

De strategie was prima en daarom staken de boeren al hun geld in wat achteraf 'betting the boerencompany' is gebleken. Dat kan zelfs de beste gebeuren, lijkt ZLTO te willen zeggen.

Zwanenburg laat Van Mersbergen weten zo'n visie wel erg gemakkelijk te vinden: "Er wordt heel erg gewezen naar de crisis. [...] Ze kochten slechtlopende bedrijven, maar maakten die niet beter." Dat klinkt als een heel andere analyse. Als je wilt groeien en je koopt grote bedrijven in problemen, dan moet je dat alleen doen als je zeker weet dat je eigen bedrijf een ervaren bedrijvendokter en organisatiekunstenaar is.

Een visie is één, de organisatorische voorwaarden snappen om die uit te kunnen voeren, is twee. Met andere woorden: nawijzen is niet zo netjes, zelfs niet als de nieuwe voorzitter achteraf een ongelukkige keuze bleek. Bovendien hebben de visionaire architecten die beste Tillmann zelf op de brug van hun formidabele vloot te repareren occasions gezet. Voor zo'n klus heb je een duivelskunstenaar nodig.
Maakte Tillmann de brokken of zadelden Van Doorn en Vermeer hem ermee op? Die vraag dringt zich op na het stuk van Van Mersbergen.

Fotocredits: enthroned on the peak of money, uitsnede, Bunshee
Dit artikel afdrukken