In de NRC Wetenschapsbijlage van zaterdag 15 december kwalificeert Wim Köhler het boek over het Pioppi-dieet van Malhotra en O’Neill als “meeliften op een stroom van nepnieuws over verzadigd vet en calorieën”. Zijn argumenten worden gevonden in drie aangehaalde artikelen, waarvan twee ”niet eens in PubMed zijn verschenen”. De derde is wel PubMed genoteerd, scoort in het voordeel van de Pioppi-auteurs, maar toont dat “bij de vervanging van verzadigd vet door onverzadigd vet de kans op hartziekten maar een beetje daalt”.

Probleem is dat PubMed ook niet is gevrijwaard van “nepnieuws” en belangenverstrengeling. Sterker nog, hoe hoger het aanzien van het artikel (de 'impact factor'), hoe groter de kans dat het uiteindelijk wordt teruggetrokken (de 'retraction index'). Probeer bovendien maar in een gerenommeerd tijdschrift te verschijnen als je een afwijkende mening hebt over 'verzadigd vet', 'cholesterol' en tegenwoordig 'zout'. Dat heet 'publicatiebias'.

Er zijn intussen vele meta-analyses gepubliceerd over de 'verzadigd vet kwestie'. Belangrijk onderscheid dat door Köhler niet wordt gemaakt is of het gaat om 'observationele studies' of om 'interventiestudies'. Eerstgenoemden, zoals data uit de 'Zevenlanden-studie', zijn niet bewijzend voor causaliteit. Inzake het samenvoegen van 'interventiestudies' beleeft 'cherry picking' hoogtijdagen. Zo bevat de meta-analyse van de invloedrijke American Heart Association (AHA) een studie waarin niet is gerandomiseerd (een insluitcriterium) en waarin een anti-psychotisch geneesmiddel met hogere sterfte aan hartziekte een rol speelt.

Een probleem is dat onder de deelnemers van onderzoek in Westerse landen, veel mensen zitten die niet kerngezond zijn
In een andere door AHA ingesloten studie kregen de deelnemers geen advies, wat gelijk is aan een studie met geneesmiddelen waarin geen placebo wordt gebruikt. Als deze twee van de totaal 4 beschouwde studies worden weggelaten blijft er van het verzadigd vet advies van AHA niets over. Ook werd de grootste ooit uitgevoerde studie, het 'Minnesota Coronary Experiment' met 9.500 deelnemers weggelaten, o.a. omdat deze niet tenminste vijf jaar duurde. Deze studie, door Keys zelf gestart en waarin het cholesterol daalde, toonde geen effect op hart- en vaatziekte. En als het er al was, dan veroorzaakte vervanging van verzadigd vet door linolzuur meer hart-vaatziekte.

De kwestie is te ingewikkeld om simpelweg te worden weggezet als “nepnieuws”. Een paar illustratieve voorbeelden uit de vele. De traditionele Maasai eten gigantische hoeveelheden verzadigd vet uit melk en vlees maar hebben geen hart- en vaatziektes. De verzadigd vet inname in Nederland bedraagt zo’n 12-13 energieprocent, waarvan het grootste deel (30%) uit melk(producten). Er is in de literatuur geen enkel serieus artikel te vinden dat melk(producten) associeert met hart- en vaatziekte. De aanbeveling “minder dan 10 energie procent verzadigd vet” geldt voor boven de twee jaar. Daar mogen we blij mee zijn want moedermelk bevat ongeveer 26 energieprocent verzadigd vet en 12% daarvan is het meest gevreesde palmitinezuur.

Wanneer houden we nu eens op met dat 'stofjes denken' en kijken we weer naar de totale voeding, en bij voorkeur de totale leefstijl? Want een probleem is dat onder de deelnemers van onderzoek in Westerse landen veel mensen, zitten die niet kerngezond zijn. Ze zijn meestal te dik, zogenaamd 'insuline-resistent', bevinden zich in de wachtkamer van diabetes mellitus type 2 en zetten een abnormaal hoge hoeveelheid van hun voedingskoolhydraten om in verzadigd vet. Het verzadigd vet dat ze eten wordt bovendien gespaard. Deze 'insuline resistente' mensen moeten inderdaad niet veel verzadigd vet eten, maar moeten vooral afvallen, gezonder eten (meer groente, fruit en vis, minder 'junk food'), meer bewegen en als het even kan wat doen aan hun chronische stress, slaaptekort, roken en het inademen van fijnstof. Veel van de huidige voedingsrichtlijnen, inclusief die voor zout, lijken te zijn gebaseerd op deze mensen. Zij stellen de norm. De vraag is dan ook: voor wie zijn de voedingsrichtlijnen van de overheid en het Pioppi-dieet eigenlijk bedoeld?



Frits Muskiet is emeritus hoogleraar Pathofysiologie en Klinisch Chemische Analyse aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, Gertjan Schaafsma is emeritus hoogleraar Voeding en Levensmiddelen aan de WUR en lector Sport, Voeding en Leefstijl aan de HAN. NRC Handelsblad nam hun reactie op de tekst van Köhler niet op.
Dit artikel afdrukken