Ruim tweehonderd mensen uit de gezondheidszorg, voornamelijk diëtisten uit alle hoeken van het land, spraken afgelopen maandag in de Utrechtse Jaarbeurs over de eetprikkel, een nieuw woord. Waar gaat het over?
Onderzoeker Esther Aarts van de Radboud Universiteit vertelde wat er volgens de jongste inzichten in de hersenen gebeurt als we een eetprikkel krijgen. “Door het voorste deel van onze hersenen, de prefrontale cortex, zijn wij mensen beter dan dieren in staat om verleidingen te weerstaan. Dit deel van het brein zorgt ervoor dat we niet alleen handelen op basis van dopamine (wat ervoor zorgt dat je iets heel graag wil), maar dat er een bewust proces overheen gaat. Maar", zegt Aarts, "als we voedsel zien, zijn we soms niet zo bewust meer. Bij het zien van bijvoorbeeld chocolade zien we een grote activiteit van dopamine. De rol van de prefrontale cortex is dan beperkt. Vooral bij mensen met obesitas. Zij hebben bij het waarnemen van voedsel minder activiteit in de prefrontale cortex, wat erop wijst dat er minder bewust gedrag plaatsvindt. Het reageren op een eetprikkel is geen bewust gedrag meer, maar gewoontegedrag; het eten wordt automatisme, zonder over de gevolgen na te denken. In de obesogene omgeving is dat heel lastig om dat gedrag te veranderen, omdat de reactie op die prikkel uit de omgeving niet meer bewust is.”
Mindful eten
Ook aandacht en afleiding spelen een rol bij het reguleren van de eetprikkel. “Als je aan het eten bent, maar je aandacht is ergens anders op gericht, dan vermindert dat je aandacht voor je voedsel en dan blijk je minder snel verzadigd”, vertelt Aarts. Mindful eten - eten zonder afleiding, misschien wel zoals Fransen dat doen - zou helpen.
Aarts: “uit meerdere onderzoeken weten we dat mindful eten tot gevolg heeft dat we minder eten en beter eetprikkels kunnen weerstaan. Wij hebben gekeken wat er daarbij in het brein gebeurt. Dan blijkt dat mindful eten de activiteit van de dopamine in de hersenen verlaagt, wat betekent dat de mate van beloning minder groot is. Bewustwording maakt ons weerbaarder tegen de eetprikkel." Of het echt werkt, is onduidelijk. Aarts: "Helaas konden we een jaar later niet aantonen dat mensen daardoor ook daadwerkelijk afgevallen waren.”
Operatief ingrijpen bij obesitas
Bariatrisch chirurg Edo Aarts van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem ging in op de vraag of bariatrische chirurgie - maagverkleining, een niet zo zachtzinnige ingreep - de oplossing is voor een ontregelde prikkelregulatie. “Helaas is een gastric bypass of een gastric sleeve nog steeds de meest succesvolle behandeling voor obesitas. In Nederland hebben zo’n 100.000 mensen bariatrische chirurgie gehad. Jaarlijks komen daar zo’n 12.000 mensen bij. Nederland staat daarmee op een 3e plaats in Europa.”
Hoewel het meest effectief, waarschuwt de chirurg ervoor om een dergelijke ingreep als een eenvoudige optie te zien. “Het is geen gemakkelijk proces”, vertelt hij. “Gemiddeld zijn we zo’n 5 jaar met een bariatrisch patiënt bezig, met een zorgvuldig proces voorafgaand aan de operatie, maar ook met goede nazorg na de operatie. Na de operatie ben je er nog niet. Veel mensen hebben na bariatrische chirurgie tekorten omdat ze voedingsstoffen niet meer zo goed opnemen. Speciale multivitamines en ijzersuppletie zijn dan nodig. En je wordt wel gezonder van zo’n operatie omdat de meeste obesitas-gerelateerde ziektes verdwijnen, maar je wordt er vaak niet mooier van. Plastische chirurgie na extreem afvallen wordt meestal nog niet vergoed.”
Rob Holland van de Radboud Universiteit vertelde over de neuropsychologische mogelijkheden voor prikkelregulatie. “Verandering van omgeving werkt wel, in ieder geval op korte termijn, maar alleen binnen bepaalde situaties en er bestaat kans op weerstand. Je moet mensen eigenlijk leren om hun voorkeuren te trainen.” Holland presenteerde een methode waarbij mensen aangeleerd krijgen dat het ene product een ‘go’ is en een andere een ‘no go’. Ze krijgen verschillende producten te zien en leren die te associëren met een go of no-go. Aan het eind van de training blijken de proefpersonen dan daadwerkelijk vaker te kiezen voor de producten met een ‘go’, dan voor die met een ‘no-go’. Holland klinkt zelfverzekerd: “Dit resultaat is zeer robuust, er zijn meer dan 50 experimenten die dezelfde uitkomsten hebben. Het werk zeker voor 6 tot 10 koppelingen tussen een product en de bijbehorende 'go' of 'no go'. Mensen krijgen een verhoogde aandacht voor de ‘go’-producten en de ‘no-go’- producten krijgen een minder sterke beloningswaarde.” Nieuwsgierig of het ook echt werkt? De app Food Trainer is voor iedereen te downloaden en belooft je te helpen om de invloed van de prikkel van drie producten grotendeels uit te schakelen.
Dit artikel afdrukken
Mindful eten
Ook aandacht en afleiding spelen een rol bij het reguleren van de eetprikkel. “Als je aan het eten bent, maar je aandacht is ergens anders op gericht, dan vermindert dat je aandacht voor je voedsel en dan blijk je minder snel verzadigd”, vertelt Aarts. Mindful eten - eten zonder afleiding, misschien wel zoals Fransen dat doen - zou helpen.
Aarts: “uit meerdere onderzoeken weten we dat mindful eten tot gevolg heeft dat we minder eten en beter eetprikkels kunnen weerstaan. Wij hebben gekeken wat er daarbij in het brein gebeurt. Dan blijkt dat mindful eten de activiteit van de dopamine in de hersenen verlaagt, wat betekent dat de mate van beloning minder groot is. Bewustwording maakt ons weerbaarder tegen de eetprikkel." Of het echt werkt, is onduidelijk. Aarts: "Helaas konden we een jaar later niet aantonen dat mensen daardoor ook daadwerkelijk afgevallen waren.”
Operatief ingrijpen bij obesitas
Bariatrisch chirurg Edo Aarts van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem ging in op de vraag of bariatrische chirurgie - maagverkleining, een niet zo zachtzinnige ingreep - de oplossing is voor een ontregelde prikkelregulatie. “Helaas is een gastric bypass of een gastric sleeve nog steeds de meest succesvolle behandeling voor obesitas. In Nederland hebben zo’n 100.000 mensen bariatrische chirurgie gehad. Jaarlijks komen daar zo’n 12.000 mensen bij. Nederland staat daarmee op een 3e plaats in Europa.”
Hoewel het meest effectief, waarschuwt de chirurg ervoor om een dergelijke ingreep als een eenvoudige optie te zien. “Het is geen gemakkelijk proces”, vertelt hij. “Gemiddeld zijn we zo’n 5 jaar met een bariatrisch patiënt bezig, met een zorgvuldig proces voorafgaand aan de operatie, maar ook met goede nazorg na de operatie. Na de operatie ben je er nog niet. Veel mensen hebben na bariatrische chirurgie tekorten omdat ze voedingsstoffen niet meer zo goed opnemen. Speciale multivitamines en ijzersuppletie zijn dan nodig. En je wordt wel gezonder van zo’n operatie omdat de meeste obesitas-gerelateerde ziektes verdwijnen, maar je wordt er vaak niet mooier van. Plastische chirurgie na extreem afvallen wordt meestal nog niet vergoed.”
Rob Holland van de Radboud Universiteit vertelde over de neuropsychologische mogelijkheden voor prikkelregulatie. “Verandering van omgeving werkt wel, in ieder geval op korte termijn, maar alleen binnen bepaalde situaties en er bestaat kans op weerstand. Je moet mensen eigenlijk leren om hun voorkeuren te trainen.” Holland presenteerde een methode waarbij mensen aangeleerd krijgen dat het ene product een ‘go’ is en een andere een ‘no go’. Ze krijgen verschillende producten te zien en leren die te associëren met een go of no-go. Aan het eind van de training blijken de proefpersonen dan daadwerkelijk vaker te kiezen voor de producten met een ‘go’, dan voor die met een ‘no-go’. Holland klinkt zelfverzekerd: “Dit resultaat is zeer robuust, er zijn meer dan 50 experimenten die dezelfde uitkomsten hebben. Het werk zeker voor 6 tot 10 koppelingen tussen een product en de bijbehorende 'go' of 'no go'. Mensen krijgen een verhoogde aandacht voor de ‘go’-producten en de ‘no-go’- producten krijgen een minder sterke beloningswaarde.” Nieuwsgierig of het ook echt werkt? De app Food Trainer is voor iedereen te downloaden en belooft je te helpen om de invloed van de prikkel van drie producten grotendeels uit te schakelen.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik heb ook wel mijn twijfels bij 15 (want dat zijn er erg veel) soorten honger. Maar het feit dat er bij elke soort een beschrijving staat maakt het, voor mij, gemakkelijker om te zien waar mijn valkuilen eventueel liggen. Een indeling in maag- of hoofdhonger is me namelijk veel te vaag.
Marie-José, Martijn,
Ik stelde de punten in #1 vooral als een vraag om te laten zien hoe weinig antwoorden we daar feitenlijk op kunnen geven.
Mijn sterke vermoeden is dat elk van die factoren een invloed heeft, maar dat ze helemaal niet zo eenvoudig uit elkaar te trekken zijn. Dat heeft grote consequenties voor het onderzoek naar dit onderwerp, want er wordt volop gebruik gemaakt van onderzoeken die pogen de factoren in afzondering te bekijken. 'Simpele' verklaringen zoals jij beschrijft Martijn, zijn daardoor vermoedelijk onvoldoende, omdat het per situatie kan verschillen hoe e.a. uitpakt. Het kan bijvoorbeeld best dat de trek in eiwitrijk voedsel heel anders is als je weinig slaapt of juist voldoende nachtrust hebt.
Hoewel ik eerlijk gezegd wat twijfels heb bij een beschrijving van 15 soorten honger, ben ik het er helemaal mee eens dat het uiterst belangrijk is om de praktijk erbij te betrekken, al was het maar omdat de verschillende externe en interne invloeden per individu kunnen verschillen. Het blijft alleen oppassen met conclusies trekken over de gebruikte theorie, want zelfs de achterliggende wetenschappelijke onderzoeken staan dat niet of nauwelijks toe vanwege o.a. de genoemde moeilijkheden.
Dennis Zeilstra #2
Mijn privé theorie: Onze eetprikkel wordt vooral bepaald door de zucht naar eiwit; we eten dus door tot we in onze beleving genoeg eiwit hebben geconsumeerd. De umami-smaak en -receptor is weinig meer dan een eiwit-sensor-systeem.
#3 Gonneke,
Dat ligt er aan wat je eet, want je proeft het beter. Zo smaakt dat gele (of bruine) blubbertje met nep-room in zo'n plastic bakje toch echt niet meer lekker, ook al dacht je eerder van wel...
# 3 Gonneke: mindful eten smaakt juist beter. Probeer maar eens.