Hoe kan iets meer of iets anders zijn dan de som der delen? Over die vraag zijn filosofieboeken volgeschreven. We zijn een huidzak, met botten, haar, organen, spieren en vet. Waar zit dan onze vrije wil?

Bij Haring wordt zo’n onderwerp niet zweverig. Hij nam een stofzuiger. Liet zien dat het ding zoog. Toen pakte hij dezelfde stofzuiger, maar dan helemaal uit elkaar gehaald. Hij drukte op de aan-en-uit knop; het ding zoog natuurlijk niet. Iedereen begrijpt meteen waarom. Een stofzuiger zuigt alleen als hij in elkaar is geschroefd. Alleen dan heeft hij zuigkracht. Daar is niets mysterieus aan. Zo legde Haring uit dat willen net zoiets is als stofzuigen. Hij draait er niet omheen en komt to the point.

Afgelopen week modereerde ik voor ABN Amro Bank een gesprek over vertrouwen en elkaar wat winst gunnen in de keten. Dat laatste – denken sommigen – gaat fout en leidt tot uitwassen als poepvlees, fraude met biologische eieren en vlees en zelfs asbestbrood. Haring legde de zaal eenvoudig uit wat vertrouwen is. Als je erom vraagt, krijg je het niet. Je moet het geven, dan krijg je het misschien weer in elkaar. En als dat gebeurt, ga je zelfs elkaars onvermijdelijke foutjes ook accepteren én pas je wel op het te beschamen. Dan vergroot niemand ze via de media meer uit van hier tot Tokio.

Pas daarna gebeurde het. Haring luisterde naar de zaal die het had over te goedkoop eten en te weinig verdienen. “Ik begrijp het probleem niet. Ik ben blij met lage prijzen”, merkte hij droog op. De zaal verschoot. ‘Goedkoop eten’, zei Haring, ‘is geweldig. Het laat zien hoe efficiënt we kunnen organiseren en welvaart maken.’

Daarin excelleert bijvoorbeeld Lidl's manier van ketenorganisatie. Het is volstrekt duidelijk waarom consumenten daarvan genieten zolang geld het criterium is. En kan de Lidl het ook met andere criteria – lekker, gezond, schoon, eerlijk - wat kan daar dan nog tegen zijn? Dat is onverbloemde volksfilosofie. We moeten ook die grote-boze-ketens eerst eens vertrouwen. Pas als ze ons echt neppen, mag je het opzeggen. Kijk dus eerst eens hoe het echt zit.

Fotocredits: Bas Haring, ABN Amro
Dit artikel afdrukken