Vogelgriep H5N1 vastgesteld bij Amerikaans varken

Toen dit voorjaar de vogelgriep opdook in Amerikaanse melkkoeien, gingen alle alarmbellen af bij virologen wereldwijd, behalve bij de Amerikaanse. Zij leken zich vooral zorgen te maken over hun melkvoorziening. Hoe waren die koeien besmet geraakt? Hoe lang was het virus al actief? Besmetten koeien elkaar onderling? Wat was het risico van het virus in melk, vlees en mest, en is dat alles besmettelijk voor mensen?

De Nederlandse viroloog Marion Koopmans mopperde op de 'te lakse' Amerikaanse overheid, die maar mondjesmaat informatie deelde waarmee de internationale community aan de slag zou kunnen. Ook de Rotterdamse hoogleraar Thijs Kuiken waarschuwde al vroeg voor de grote risico's. "De koe is een zoogdier, dus het virus kan zich in koeien aanpassen aan zoogdieren," zei hij in april. "Daarmee groeit de kans op een virus dat mensen makkelijker kan infecteren. Bovendien hebben mensen veel intensiever contact met melkvee dan met wilde vogels, wat de kans op overdracht vergroot." Kuiken adviseerde een 'retrospectief' onderzoek bij Nederlandse herkauwers om uit te sluiten dat er ook in Nederland al vogelgriepbesmettingen onder herkauwers zijn geweest.

Hoewel het nieuws over de koeienbesmettingen verder rustig bleef de afgelopen maanden, is het aantal uitbraken van vogelgriep op melkveebedrijven inmiddels opgelopen tot 395. Afgelopen woensdag kwam er echter opnieuw alarmerend nieuws naar buiten.

'Mixing vessels'
Voor het eerst is er in de VS bij een varken de vogelgriepvariant H5N1 vastgesteld. Dit gebeurde op een kleinschalig veehouderijbedrijf - volgens Nieuwe Oogst een hobbyboerderij - in Oregon, waar eerder besmettingen bij pluimvee waren geconstateerd. "Varkens zijn zeer zorgwekkend omdat het virus zich binnen het varken kan aanpassen,” aldus infectieziektenexpert Katelyn Jetelina in The Washington Post. "Varkens zijn mixing vessels, mengvaten." Dat betekent dat een varken tegelijkertijd besmet kan raken met zowel vogel- als humane griepvirussen, die hun genetisch materiaal kunnen uitwisselen door 'genetische recombinatie'. Dit vergroot het risico op mutaties die het virus mogelijk overdraagbaar maken naar mensen.

Tot nu toe zijn in de VS 36 mensen besmet geraakt met het H5N1-virus. Vrijwel alle besmettingen zijn te herleiden tot direct contact met besmette koeien en pluimvee. Er is geen bewijs gevonden voor overdracht van mens op mens.

Geen zorg voor de varkensvleesvoorziening
Het Amerikaanse ministerie van landbouw (USDA) benadrukte meteen dat er geen reden tot zorg is over de varkensvleesvoorziening in het land. De dieren op de boerderij - varkens, geiten, schapen en pluimvee - zijn niet bestemd voor de commerciële voedselvoorziening. De boerderij is in quarantaine geplaatst en de varkens zijn uit voorzorg (an abundance of caution) geëuthanaseerd. Bij één van de vijf varkens is H5N1 vastgesteld, twee testten negatief, en van de overige twee zijn de resultaten nog niet bekend.

Deskundigen wijzen op het belang van goede biosecuritymaatregelen, vooral op boerderijen waar verschillende diersoorten samen worden gehouden. Het is mogelijk dat de virusdeeltjes in het varken 'gewoon' afkomstig waren van het besmette pluimvee op de boerderij. Het varken was namelijk niet ziek, en voor de dieren werden dezelfde waterbakken, stallen en werktuigen gebruikt. Bovendien blijkt uit het genoomonderzoek bij het varken dat er geen mutaties in het H5N1-virus zijn gevonden die wijzen op verhoogde overdraagbaarheid naar mensen.

En toch… voor een volgende pandemie blijft vogelgriep een geduchte kanshebber, legde de Volkskrant dit voorjaar helder uit.