Volksgezondheid VN agenderen antibioticaresistentie

De 193 leden van de Verenigde Naties hebben zich gecommitteerd om binnen 2 jaar met concrete actieplannen tegen antibioticaresistentie te komen. Om te beginnen zullen ze de omvang van het vraagstuk in kaart brengen, zowel bij mensen als in de landbouw. Daarnaast zullen regeringen, overheden, organisaties als de FAO, WHO en OIE én het bedrijfsleven activiteiten ontwikkelen om het 'post-antibioticatijdperk' te vermijden.

Overmatig gebruik
Alexander Fleming, de ontdekker van de penicilline, waarschuwd al tegen het risico van resistentie. Decennia van ruimhartig voorschrijven aan mensen én dieren hebben die voorspelling bewaarheid. Met name het overmatige gebruik van antibiotica in de veehouderij en even ruimhartig als onzorgvuldig humaan gebruik hebben er toe geleid dat multiresistente bacteriën een steeds groter probleem zijn geworden. In een aantal arme landen is bijvoorbeeld tuberculose al nauwelijks meer te bestrijden. In zowel de VS als de EU zijn jaarlijks circa 25.000 mensen onbehandelbaar ten dode opgeschreven wegens resistentie.

Over 2 jaar
Het probleem is zodanig groot geworden, dat de VN er een wereldwijde gezondheidsoperatie van maken. Dat deden de VN ook met HIV/Aids in 2001, chronische aandoeningen zoals diabetes en kanker in 2011 en ebola in 2014.

Overheden, wetenschap en bedrijfsleven zullen over 2 jaar hun voortgang moeten rapporteren aan de VN. In Nederland zette minister Edith Schippers het onderwerp antibioticaresistentie reeds op de agenda. Het kabinet stelde €6 miljoen beschikbaar voor onderzoek naar nieuwe antibiotica.

Mieren
Daar is de wetenschap al een poosje mee bezig. 'De natuur' is het eerste uitgangspunt. Zo bestuderen wetenschappers bijvoorbeeld Zuid-Amerikaanse mieren. De mieren 'telen' schimmels voor hun voedsel. Om hun nesten te beschermen tegen verkeerde, schadelijke schimmels, hebben de mieren een eigen soort antibiotica ontwikkeld; ze dragen op hun lichaam kolonies bacteriën mee die schimmel- én bacteriedodende stoffen afscheiden. De wetenschappers denken in deze mierenmethodiek aanknopingspunten te vinden voor nieuwe - voor mensen geschikte - antibiotica.

Natuurlijke resistentie
Antibioticaresistentie blijkt echter ook in de vrije natuur voor te kunnen komen. Wilde dieren, die nog nooit met mensen in aanraking zijn gekomen, dragen al antibioticaresistente bacteriën bij zich.

Reden voor een groep Amerikaanse wetenschappers om te onderzoeken in hoeverre antibioticaresistentie een 'natuurlijke factor' is. Pas als je dat weet, kun je immers vaststellen in hoeverre antibioticagebruik tot resistentie leidt. De onderzoekers namen grondmonsters van de wijdse prairie in de VS, waar al zeker 20 jaar geen menselijke activiteit noch begrazing had plaatsgevonden. In álle monsters troffen ze van nature al resistente micro-organismen aan. Het ging om resistentie tegen tetracycline en cefotaxime, twee veel voorgeschreven antibiotica tegen allerlei infecties. In de helft van de monsters troffen ze bacteriën aan die tegen 2 of meer antibiotica resistent waren.