Vleeskeuring weer terug naar overheid

Het kabinet maakte vanmiddag bekend de keuring van en het toezicht op dierlijke en plantaardige producten te 'vernieuwen en versterken'. De private uitvoering van keuring- en toezichtstaken verdwijnt en wordt weer een overheidstaak. Na een reeks bezuinigingen door eerdere kabinetten op de controle-instanties en toezichthouders was de uitvoering in een gedeelde verantwoordelijkheid tussen staat en bedrijven terechtgekomen. De toezichthouder controleert op dit moment de zelf-controle van vleesverwerkers, maar is verstrikt geraakt in de grensgevallen tussen private en publieke verantwoordelijkheden en de mate van grip op de processen bij belanghebbenden. Zo kan het gebeuren dat de private keuringsdienst een geval van fecale bezoedeling (met grote bacteriële besmettingsrisico's) doorlaat op last van zijn opdrachtgever, terwijl een keuringsdierenarts het wil afwijzen.

De privatisering van de keuring en onderbezetting bij de controlediensten zou hebben geleid tot onder meer de paardenvleesschandalen bij Selten en Van Hattem en de integriteitsfraudes met welzijns- en biologisch vlees bij varkensslachter en vleesverwerker Vion.
Dergelijke affaires hebben het vertrouwen in Europees en Nederlands vlees in het bijzonder doen dalen. Frans onderzoek toonde aan dat 67% van alle rundersnippers paard bevatte. Dat heeft grote consequenties gehad voor de waarde van vlees uit onze contreien.

Bedrijven die lak hebben aan voedselveiligheid kunnen hun borst natmaken. Zij krijgen te maken met een voedselwaakhond die snel en streng optreedt

'Werkbaar plan' voor plantaardig nog in ontwikkeling
Vanmiddag schreef het ministerie van Economische Zaken dat de ministerraad akkoord is gegaan met het voorstel van staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken om de vleeskeuring weer geheel terug te brengen naar de Rijksoverheid. De maatregelen sluiten aan op conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over risico’s in de vleesketen en hangen samen met het verbeterplan van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dat in 2013 is gestart. Voor de plantaardige sectoren wordt met het bedrijfsleven nog overlegd over verbeterde toezichts- en controlestructuren op basis van een 'werkbaar model'. Wel staat voor Dijksma vast dat ook fytosanitaire keuringen en toezicht geheel door de overheid moeten worden geborgd in het publieke domein.

Dijksma zegt: “Het bedrijfsleven blijft primair verantwoordelijk voor de veiligheid en kwaliteit van ons voedsel. Maar een vermenging van private en publieke keuring- en toezichtstaken is kwetsbaar gebleken. Daarom komt er een einde aan de slager die zijn eigen vlees keurt. Bedrijven die lak hebben aan voedselveiligheid kunnen hun borst natmaken. Zij krijgen te maken met een voedselwaakhond die snel en streng optreedt.”

Het ministerie schrijft: het onderbrengen van keuring in het publieke domein gebeurt gefaseerd, waarbij voorrang wordt gegeven aan de vleesketen, omdat deze het meest kwetsbaar is gebleken. Dit gaat bijvoorbeeld om de keuring in slachthuizen en controles op versheid van vlees. In een tweede fase wordt de keuring van zuivel en eieren in het publieke domein ondergebracht. Ook voor de plantaardige sector moet de fytosanitaire keuring en het toezicht adequaat in het publieke domein worden geborgd. Met de plantaardige sector en de plantaardige keuringsdiensten gaat gewerkt worden aan een werkbaar en gedragen model. Tegelijk worden maatregelen genomen om keuring en toezicht binnen de NVWA organisatorisch te scheiden.

Slagvaardiger toezicht
Met een nieuw Toezichtkader voor de NVWA – gezamenlijk opgesteld door staatssecretaris Dijksma en minister Schippers - komen er nieuwe en eenduidige richtlijnen voor het toezicht door de NVWA. Zo gaat de NVWA scherpere keuzes maken bij de inzet van toezicht en handhaving. Overtreders krijgen te maken met een toezichthouder die adequaat reageert op signalen uit de samenleving en die snel optreedt, scherper controleert en waar nodig strenger straft. NVWA kan hoge boetes uitdelen die recht doen aan de ernst van de overtreding en werkt met andere autoriteiten samen om notoire overtreders op te sporen en aan te pakken. Vermoedens van fraude of opzet worden eerder en sneller aan de Inlichtingen- en Opsporingsdienst van de NVWA gemeld.

Uiteindelijk lijkt het er dus op dat de markt zijn werk doet en de instituties zorgen voor de cosmetische maatregelen daaromheen
Sterke autoriteit
De vernieuwing hangt samen met het verbeterplan voor de NVWA dat in december 2013 is gestart. Het verbeterplan is ingezet om de NVWA verder te versterken als inspectie-autoriteit. Uiteindelijk moeten deze stappen leiden tot een onafhankelijk en toekomstbestendig keurings- en toezichtsysteem dat het vertrouwen heeft van consumenten, bedrijfsleven en exportlanden. Vandaag is de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van het verbeterplan en over het nieuwe Toezichtkader van de NVWA.

Pikant
Vleesinkopers die gehakt inkopen, hebben inmiddels allang hun maatregelen genomen. Ook staatscontrole is immers geen garantie op afdoende voedselveiligheid en -integriteit (de garantie dat vlees is wat het suggereert te zijn). Met name bij gemalen vlees (ca. 50% van onze consumptie) is de herkomst zonder intensieve controles en DNA-technologie lastig te garanderen. Daarom kopen zij bijvoorbeeld geen snippers ('trimmings' in vaktaal) meer maar grote technische delen of zelfs gehele voorvoeten van het rund om zeker te zijn van 'kloppend vlees'. Ook wordt de trend zichtbaar dat supermarkten en vleesveredelaars met vaste boerenleveranciers gaan werken om zeker te zijn van de herkomst van met name varkensvlees.
Op Foodlog vertelde eerder vleeshandelaar Henny Groothedde dat de vleesindustrie zelf de schifting maakt tussen integere en niet-integere handel. Uiteindelijk lijkt het er dus op dat de markt zijn werk doet en de instituties zorgen voor de cosmetische maatregelen daaromheen.
Pikant is de ophanging van de nieuwe vleeskeuring. Die blijft onder het ministerie van Economische Zaken blijft ressorteren. Een echte staatskeuring zou zijn logische, want geheel onafhankelijke plek vinden onder de minister van Volksgezondheid.

Fotocredits: staatssecretaris Sharon Dijksma, PvdA