3 min
Vitaliteit kan boeren en tuinders, burgers en wetenschappers met elkaar verbinden. In deze bijdrage beschrijf ik vitaliteit in drievoud: vitale voedingsbodem, vitaal voedsel en vitale verdienmodellen en schets ik het perspectief: vitaal verder.
Eén: vitale voedingsbodem
De meeste boeren en tuinders willen hun bedrijf overdragen aan de volgende generatie met voldoende vermogen, een net rendement en met - voor de bodemgebonden ondernemingen - een gezonde bodem. Dat is een behoorlijke uitdaging. Het rendement van veel boerenbedrijven staat onder druk en de kwaliteit van de bodem lijkt achteruit te hollen. 1 2 Dat moeten we serieus onderzoeken: we kunnen immers alleen voldoende gezond voedsel produceren wanneer onze landbouwgronden gezond zijn. Het roer moet om en het roer kan ook om, zo bewijst bijvoorbeeld Arnold van Woerkom van Bodemisch Food. Hij is volledig gefocust op de kwaliteit van de bodem waarbij hij een eenvoudig principe hanteert: “Wij geloven dat je terugkrijgt wat je geeft.” 3 Zijn inspanningen resulteren in een aantoonbaar vitalere bodem. En daar krijg je wat voor terug: aardappels die - aantoonbaar - meer nutriënten bevatten.
Het verhaal van Arnold bracht me op de volgende gedachte: boeren en tuinders moeten nu voldoen aan een woud van regels om hun ‘license to produce’ te behouden. Wat zou er gebeuren als zij een ‘deal to deliver’ gaan maken met de overheid. De ondernemer die zo’n deal sluit, zegt: “Ik draag actief en aantoonbaar bij aan de kwaliteit van bodem, water en lucht.” Burgers worden gegarandeerd blij van boeren en tuinders die daarvoor gaan.
Twee: vitaal voedsel
Mijn vader - inmiddels 85 - stelde zijn arts de vraag: “Wat moet ik doen om gezond te blijven?” Na een uitgebreid onderzoek was één van de aanbevelingen: “U heeft een tekort aan foliumzuur en calcium en die moet u aanvullen.” In het westen vinden we het normaal om voedingssupplementen te gebruiken. Maar is het dat wel? Waarom zijn voedingssupplementen nodig?
Het antwoord op die vraag wordt onder meer gegeven door Ate Ludwig. In zijn TED Talk, De stille noodkreet van onze gronden, geeft hij enkele voorbeelden: een appel uit 1914 bevat twee keer meer calcium, zes keer meer magnesium, zes keer meer fosfor en 23 keer meer ijzer dan een appel uit 2014. Het foliumzuurgehalte in broccoli is met 62% afgenomen in de periode van 1985 tot 2002. In diezelfde periode is het calciumgehalte in groente zoals broccoli, aardappels en bonen afgenomen met meer dan 50%. 4
Ik moet denken aan de diervoederindustrie. Daar wordt intensief nagedacht over de voedingswaarde van het hondenvoer en de paardenbrokken. Kennelijk vinden we dat geen thema bij humane voeding. Veel ondernemers in de land- en tuinbouw kiezen al jaren voor de meer-voor-minderstrategie: meer produceren tegen steeds lagere prijzen. En naar nu blijkt: ook met minder voedingsstoffen. Ik zie kansen voor boeren en tuinders die gaan voor meer voedingsstoffen: “Superbrocolli’ met ‘ouderwets veel calcium, foliumzuur en magnesium’ of ‘Vitabonen’ met ‘ouderwets veel mineralen en vitamine B6’. Wie dergelijke producten voldoende eet, heeft beslist minder voedingssupplementen nodig. Zo kunnen boeren en tuinders ons blij maken met ‘ouderwets gezonde producten’.
De tweede slag voor de land- en tuinbouw is dus: bijdragen aan een vitaal leven door producten voort te brengen die rijk zijn aan voedingsstoffen.
Drie: vitale verdienmodellen
Boeren en tuinders die verse producten voortbrengen met aantoonbaar meer voedingsstoffen, kunnen ontsnappen aan de race to the bottom. Het zijn immers onderscheidende producten, waar ze beslist meer voor kunnen vragen.
Laten we een voorbeeld nemen aan Dreft: “Dreft afwasmiddel is zo geconcentreerd, dat het twee keer langer meegaat dan een normaal afwasmiddel”, zo luidt de slogan. Dreft is dan ook duurder dan een ‘gewoon product’. Ik ben ervan overtuigd dat consumenten voor Superbrocolli, Vitabonen en Powerberries (aardbeien met ouderwets veel vitamine C) graag wat meer betalen. We hebben immers een stevige salespitch: met deze producten heb je geen voedingssuplementen meer nodig.
De derde en laatste slag: de passie waarmee boeren en tuinders ouderwets gezonde producten voortbrengen vertalen in klinkende munt - niet in de laatste plaats voor henzelf. Meerwaarde maken en die vervolgens evenwichtig verdelen. Dat kan prima als we het spel ‘om de knikkers’ verstandig gaan spelen.
Vitaal verder
Wat zou er gebeuren als we vitaliteit kiezen als speerpunt voor de ontwikkeling van de Nederlandse agri- en foodsector? Dan zouden we massief investeren in het ontwikkelen én verspreiden van kennis en kunde om landbouwgronden - wereldwijd - te vitaliseren of revitaliseren. Dan zouden we slimme oplossingen gaan bedenken voor het verrijken van onze verse producten. Dan zouden we gaan nadenken over duurzame verdienmodellen voor boeren en tuinders in Nederland - en daarbuiten. Als ons dat lukt - en waarom zou ons dat niet lukken? - dan krijgen boeren en tuinders weer de rol in onze maatschappij die ze verdienen. Dan zijn burgers blij met boeren en tuinders, niet alleen omdat ze zorgen voor veilig en voedingsrijk voedsel, maar ook omdat ze wezenlijk bijdragen aan de kwaliteit van onze leefomgeving (Deal to Deliver). En boeren zijn blij met ons, kritische consumenten, omdat wij ervoor zorgen dat ze een faire beloning voor hun inspanningen ontvangen.
Daar kun je toch niet tegen zijn?
1 Bos, A. (sd), 5 vragen over de bodem onder het groen.
2 Brummelman, W. (2016, juni 10), De aarde raakt steeds verder uitgeput
3 Het concept van Bodemisch Food uit Flevoland. (2017, september 7).
4 Ludwig, A. (2016, juli 14), De stille noodkreet van onze gronden. TEDxVeghel.
Dit artikel afdrukken
De meeste boeren en tuinders willen hun bedrijf overdragen aan de volgende generatie met voldoende vermogen, een net rendement en met - voor de bodemgebonden ondernemingen - een gezonde bodem. Dat is een behoorlijke uitdaging. Het rendement van veel boerenbedrijven staat onder druk en de kwaliteit van de bodem lijkt achteruit te hollen. 1 2 Dat moeten we serieus onderzoeken: we kunnen immers alleen voldoende gezond voedsel produceren wanneer onze landbouwgronden gezond zijn. Het roer moet om en het roer kan ook om, zo bewijst bijvoorbeeld Arnold van Woerkom van Bodemisch Food. Hij is volledig gefocust op de kwaliteit van de bodem waarbij hij een eenvoudig principe hanteert: “Wij geloven dat je terugkrijgt wat je geeft.” 3 Zijn inspanningen resulteren in een aantoonbaar vitalere bodem. En daar krijg je wat voor terug: aardappels die - aantoonbaar - meer nutriënten bevatten.
Het verhaal van Arnold bracht me op de volgende gedachte: boeren en tuinders moeten nu voldoen aan een woud van regels om hun ‘license to produce’ te behouden. Wat zou er gebeuren als zij een ‘deal to deliver’ gaan maken met de overheid. De ondernemer die zo’n deal sluit, zegt: “Ik draag actief en aantoonbaar bij aan de kwaliteit van bodem, water en lucht.” Burgers worden gegarandeerd blij van boeren en tuinders die daarvoor gaan.
Ik ben ervan overtuigd dat consumenten voor Superbrocolli, Vitabonen en Powerberries graag wat meer betalen. We hebben immers een stevige salespitch: met deze producten heb je geen voedingssupplementen meer nodigMaar laten we beginnen bij het begin, bij de eerste slag die boeren en tuinders kunnen maken: revitaliseren van de bodem. Als de bodem gezond is, kunnen we de volgende slag maken.
Twee: vitaal voedsel
Mijn vader - inmiddels 85 - stelde zijn arts de vraag: “Wat moet ik doen om gezond te blijven?” Na een uitgebreid onderzoek was één van de aanbevelingen: “U heeft een tekort aan foliumzuur en calcium en die moet u aanvullen.” In het westen vinden we het normaal om voedingssupplementen te gebruiken. Maar is het dat wel? Waarom zijn voedingssupplementen nodig?
Het antwoord op die vraag wordt onder meer gegeven door Ate Ludwig. In zijn TED Talk, De stille noodkreet van onze gronden, geeft hij enkele voorbeelden: een appel uit 1914 bevat twee keer meer calcium, zes keer meer magnesium, zes keer meer fosfor en 23 keer meer ijzer dan een appel uit 2014. Het foliumzuurgehalte in broccoli is met 62% afgenomen in de periode van 1985 tot 2002. In diezelfde periode is het calciumgehalte in groente zoals broccoli, aardappels en bonen afgenomen met meer dan 50%. 4
Ik moet denken aan de diervoederindustrie. Daar wordt intensief nagedacht over de voedingswaarde van het hondenvoer en de paardenbrokken. Kennelijk vinden we dat geen thema bij humane voeding. Veel ondernemers in de land- en tuinbouw kiezen al jaren voor de meer-voor-minderstrategie: meer produceren tegen steeds lagere prijzen. En naar nu blijkt: ook met minder voedingsstoffen. Ik zie kansen voor boeren en tuinders die gaan voor meer voedingsstoffen: “Superbrocolli’ met ‘ouderwets veel calcium, foliumzuur en magnesium’ of ‘Vitabonen’ met ‘ouderwets veel mineralen en vitamine B6’. Wie dergelijke producten voldoende eet, heeft beslist minder voedingssupplementen nodig. Zo kunnen boeren en tuinders ons blij maken met ‘ouderwets gezonde producten’.
De tweede slag voor de land- en tuinbouw is dus: bijdragen aan een vitaal leven door producten voort te brengen die rijk zijn aan voedingsstoffen.
Drie: vitale verdienmodellen
Boeren en tuinders die verse producten voortbrengen met aantoonbaar meer voedingsstoffen, kunnen ontsnappen aan de race to the bottom. Het zijn immers onderscheidende producten, waar ze beslist meer voor kunnen vragen.
Laten we een voorbeeld nemen aan Dreft: “Dreft afwasmiddel is zo geconcentreerd, dat het twee keer langer meegaat dan een normaal afwasmiddel”, zo luidt de slogan. Dreft is dan ook duurder dan een ‘gewoon product’. Ik ben ervan overtuigd dat consumenten voor Superbrocolli, Vitabonen en Powerberries (aardbeien met ouderwets veel vitamine C) graag wat meer betalen. We hebben immers een stevige salespitch: met deze producten heb je geen voedingssuplementen meer nodig.
De derde en laatste slag: de passie waarmee boeren en tuinders ouderwets gezonde producten voortbrengen vertalen in klinkende munt - niet in de laatste plaats voor henzelf. Meerwaarde maken en die vervolgens evenwichtig verdelen. Dat kan prima als we het spel ‘om de knikkers’ verstandig gaan spelen.
Vitaal verder
Wat zou er gebeuren als we vitaliteit kiezen als speerpunt voor de ontwikkeling van de Nederlandse agri- en foodsector? Dan zouden we massief investeren in het ontwikkelen én verspreiden van kennis en kunde om landbouwgronden - wereldwijd - te vitaliseren of revitaliseren. Dan zouden we slimme oplossingen gaan bedenken voor het verrijken van onze verse producten. Dan zouden we gaan nadenken over duurzame verdienmodellen voor boeren en tuinders in Nederland - en daarbuiten. Als ons dat lukt - en waarom zou ons dat niet lukken? - dan krijgen boeren en tuinders weer de rol in onze maatschappij die ze verdienen. Dan zijn burgers blij met boeren en tuinders, niet alleen omdat ze zorgen voor veilig en voedingsrijk voedsel, maar ook omdat ze wezenlijk bijdragen aan de kwaliteit van onze leefomgeving (Deal to Deliver). En boeren zijn blij met ons, kritische consumenten, omdat wij ervoor zorgen dat ze een faire beloning voor hun inspanningen ontvangen.
Daar kun je toch niet tegen zijn?
1 Bos, A. (sd), 5 vragen over de bodem onder het groen.
2 Brummelman, W. (2016, juni 10), De aarde raakt steeds verder uitgeput
3 Het concept van Bodemisch Food uit Flevoland. (2017, september 7).
4 Ludwig, A. (2016, juli 14), De stille noodkreet van onze gronden. TEDxVeghel.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 10 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik wil nu eindelijk het trucje van Arnold wel eens weten. Vast staat dat er ter verbetering van je eigen akkers elders gejat moet worden. Dat ziet er dan o.a. zo uit.
Goed plan. Aan de gang ermee. Marketing erop: zichtbaarheid en verkrijgbaarheid. Wordt allemaal makkelijker als we wat hard bewijs hebben dat het allemaal klopt.
Arnold revolutionair lijkt mij, 85% minder zieken en beter dan gangbaar en biologisch. Hier moet een verdienmodel in zitten. Graag meer informatie, of in ieder geval een tipje van de sluier. Wat bedoel je met gebaseerd op de ecologisch gedachte? Biologisch is toch ook gebaseerd op de ecologische gedachte? Kun je het verschil aangeven?
Het klinkt heel aantrekkelijk, meer inhoud in minder kilo's. Waar vind ik de achterliggende onderzoeken die aantonen dat:
'een appel uit 1914 bevat twee keer meer calcium, zes keer meer magnesium, zes keer meer fosfor en 23 keer meer ijzer dan een appel uit 2014. Het foliumzuurgehalte in broccoli is met 62% afgenomen in de periode van 1985 tot 2002. In diezelfde periode is het calciumgehalte in groente zoals broccoli, aardappels en bonen afgenomen met meer dan 50%. '
Of is het algemeen bekend en heb ik wat gemist? De literatuurverwijzing is naar een TED talk, van iemand die een meststoffenhandel drijft. Even op de website geneusd. Daar stond in de folder van de vloeibare fosfaatkunstmeststof:
'Door de unieke, complexe verbindingen in N-xt FertiPhos blijft de fosfaat ook in de bodem beschermt en is toch opneembaar voor de plant.'
Op de een of andere manier wordt het verhaal er hierdoor niet geloofwaardiger van. Kennisakker ziet ook het nut niet in van de vloeibare kunstmest, behalve besparing op de fosfaatruimte.
Toch hoop ik dat het waar is van die hogere gehaltes. We genieten hier nog steeds van de verschrompelde eigen appeltjes van 2017, veel lekkerder dan de mooie koelhuisappels uit de winkel.
Het lijkt erop dat Ron Mulders de eerdere discussie over dit onderwerp gemist heeft. In die draad wordt al benadrukt dat de claim van lagere gehaltes aan vitamines en sporenelementen van moderne groente en fruit zelden kan worden waargemaakt. En dat bij eventuele verschillen de verklaring eerder gezocht moet worden in veredeling dan in de bodem. In het 160 jaar durende Broadbalk experiment gingen de gehaltes aan mineralen dalen bij de introductie van moderne kortstro variëteiten bij gelijkblijvende of juist stijgende gehaltes in de bodem. Wil je de gehaltes in voedsel vergroten, dan kun je beter oude rassen zoeken (als je die kunt vinden) dan nog meer bemesten.
Adriaan Keij komt met een gezondheidsblog die het heel netjes op een rijtje zet en afsluit met conclusies van Alterra:
1 je kunt de gehaltes over langere periodes moeilijk vergelijken omdat analyse methodes veranderd zijn
2 rasverschillen spelen een grote rol, vooral bij vitamines
3 op hele arme bodems zou nutriëntengebrek kunnen optreden. Dat wordt voor de moderne landbouw in West Europa voor onwaarschijnlijk gehouden, omdat tekorten direct hun weerslag hebben op opbrengsten. Elke akkerbouwer laat regelmatig bodemmonsters nemen en krijgt daarbij advies tot op het nivo van sporenelementen.
Ik ben wel geïnteresseerd naar onderzoek die de verschillen in gehaltes van mineralen en vitamines tussen rassen laat zien. Heeft iemand dat op de plank? Maren Schoormans. ?