In lijn met die vrees reageert Kamerlid Tjeerd de Groot van D66. Hij laat weten zich volledig in deze visie te herkennen, maar tekent aan dat "die nu wel consequent uitgevoerd moet worden om echt een omslag in onze voedselproductie te krijgen. De wetten die het boeren nu nog verhinderen om tot Kringlooplandbouw te komen moeten op de schop. Het gebruik van kunstmest en landbouwgif moeten aan banden worden gelegd en alle Europese landbouwsubsidies moeten worden ingezet om de overgang naar Kringlooplandbouw te realiseren. Zonder deze stappen blijft de visie van Schouten een lege huls."
De visie leest vooral als een introductie tot kringlooplandbouw. De minister legt haar kijk op dat begrip voor zoveel mogelijk sectoren uit. Nederland moet er wereldwijd leidend in worden.
Op de vraag hoe boeren er meer geld mee kunnen verdienen of waarom buitenlandse afnemers (Nederland exporteert grosso modo minimaal 70% van zijn eigen agrarische productie) warm zouden moeten worden voor een vermoedelijk duurder product, geeft de minister twee antwoorden.
Van oudsher zou er veel waardering zijn voor het Nederlandse product en het ondernemerschap van Nederlandse boeren. Voor zover die nu voldoende geld opbrengen, legt ze daarnaast een belangrijk deel van de oplossing bij de consument. Die moet meer willen betalen, boodschappen willen doen in korte ketens en dat moet uit kunnen als hij minder verspilt.
De visie noteert dat tweede antwoord als volgt: De individuele producent heeft nogal eens een zwakke positie ten opzichte van zijn grote afnemers. Hij loopt vele risico’s, van wisselvallig weer en dier- en plantenziekten tot een volatiele markt. Boeren, tuinders en vissers zijn hardwerkende ondernemers en zij verdienen een solide positie in de keten. Er moet een goed inkomen voor hen zijn en een vooruitzicht dat zij hun bedrijf aan een volgende generatie kunnen overdragen. Consumenten die weten waar hun voedsel vandaan komt en daardoor respect hebben voor producent en product, kunnen hieraan bijdragen. [...] Korte ketens brengen boeren en burgers dichter bij elkaar.
De slotwoorden van de minister stellen hun hoop op gemeenschapszin. Dat is de sleutel om haar visie te realiseren. De minister gebruikt de woorden vertrouwen, rekenschap en respect om die gemeenschapszin nader te ontleden. Schouten: Het is zeker niet alleen de overheid die gaat bepalen wat gaat gebeuren. De verbindingen komen tot stand als we, vanuit vertrouwen in en respect voor elkaar, rekenschap geven van ons handelen. Wij moeten ruimte scheppen voor de ambities en krachten van boeren en tuinders en hun organisaties, voor andere partijen in de markt, voor studenten, docenten en onderzoekers. Zo kan de toekomst worden gemaakt en gedragen door de samenleving als geheel.
Het woord export komt in de nota 1 keer voor; het woord exporteur 2 keer. Die woorden slaan niet op de export van in Nederland geproduceerde sla, varkens, eieren, yoghurt of tomaten, maar op kennis van kringloopsystemen. Wel benadrukt de nota dat kringlopen net als markten internationaal kunnen zijn. Het document bevat geen cijfermatige analyse van de Nederlandse landbouw en zijn kansen. Het sluit af op een groot en ambitieus doel: "Het kabinet heeft het doel vanuit de kracht van Nederland, in één generatie de honger in de wereld uit te bannen en een gezonde basis te leggen om in 2050 negen miljard mensen op duurzame wijze te voeden."
Later dit weekend zal Joost de Jong op Foodlog zijn impressie geven van de presentatie in Delfgaauw.
De visie is hier te downloaden. Op de website van het ministerie licht een filmpje de visie van de minister toe.
Minister Schouten lanceert vandaag haar visie Landbouw, natuur en voedsel: waardevol en verbonden. Hierbij zet zij in op #kringlooplandbouw. In de video licht de minister haar visie kort toe: pic.twitter.com/WXH6u4kcTR
— Ministerie van Landbouw, Natuur & Voedselkwaliteit (@minlnv) September 8, 2018
UPDATE, 9 september 11.30 uur: Joost de Jong schreef naar aanleiding van de publicatie van de visie het opiniestuk 'Schoutens enthousiasme geeft haar het voordeel van de twijfel' voor Foodlog. Lees hier verder.
Update, 9 september 2018, 15.00 uur:
- Boerenblad Nieuwe Oogst verzamelde de reactie van Hans Huijbers (voorzitter Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie), Marc Jansen (supermarktkoepel Centraal Bureau Levensmiddelen) en André Arfman (Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt) en die van LTO Nederland-voorzitter Marc Calon op de visie.
- Op Pluimveeweb zijn de reacties te lezen van ABN Amro Bankier Pierre Berntsen, WUR-kringloopwetenschapper Martin Scholten (verantwoordelijk voor een belangrijk inspiratiedeel van de kringloopvisie van de minister), voorzitter Teun de Jong van de Nederlandse Akkerbouwers Vakbond en Wil Meulenbroeks van de vakgroep Melkveehouderij van LTO Nederland.
- Op Boerderij zijn aanvullende reacties te lezen, onder meer van natuurorganisaties en voormalig varkenshouderijvoorzitter Ingrid Jansen; ABN Amro ('je kunt het er niet mee oneens zijn') en Rabobank ('groen moet en goed dat er aandacht is voor het inkomen van de boer') zeggen op Boerderij dat ze de visie onderschrijven. Boerderij beschrijft ook de ontvangst in de Tweede Kamer: steun van de coalitie (zij het om uiteenlopende redenen; de VVD en het CDA waarderen vooral 'de waardering voor de boer'; D66 en CU de keuze voor meer kringloopdenken), linkse oppositie mist krimp veestapel.
- Het Algemeen Dagblad deed een rondje Tweede Kamer en ontdekte dat de GroenLinks en SP de visie weinig concreet vinden, terwijl het Wereld Natuurfonds graag met Calon meedoet.
- De Volkskrant brengt de mening van Nastasja Oerlemans van het WWF die de onderschrijft wat WUR-kringlooptheoreticus Martin Scholten zegt: zonder strakke en gezaghebbende regie bij de uitvoering van de visie én financiële incentives blijft deze visie een verzameling woorden.
- de Dierenbescherming vindt dat dierenwelzijn onderbelicht blijft in de visie van Schouten.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Trouw valt op dat de heetste hangijzers in Nederland onbenoemd blijven: de schaal van boerderij en de omvang van de veestapel. De krant herinnert in het licht van die afwezigheid aan de positie van Nederland als grootexporteur van agrarische producten en materialen om die kunnen maken (van zaad tot machines en ingenieurskennis).
Emiel Hakkenes en Bart Zuidervaart in Trouw: "Nederland is de tweede landbouwexporteur ter wereld. Wat het kabinet betreft blijft dat zo. Kringlooplandbouw hoeft geen invloed te hebben op de omvang van een boerderij, zegt de minister. “Ik ben ervan overtuigd dat we kringlooplandbouw kunnen krijgen op een behoorlijke schaal. Natuurlijk, Nederland is een klein land en onze boeren werken voor de internationale markt. Dat verliezen we niet uit het oog. Hoe grootschalig een boer wil produceren, is zijn eigen keuze. Als hij maar werkt in een gesloten kringloop.”
Schouten rept in haar toekomstvisie met geen woord over de omvang van de veestapel. Meerdere partijen in de Tweede Kamer en maatschappelijke organisaties vinden dat Nederland, zeker in het licht van het Klimaatakkoord van Parijs, te veel varkens, koeien, geiten en kippen heeft."
Ze spraken met de minister; de tekst van het interview is hier te vinden.
op een biologisch-dynamische boerderij...is ook een geinig statement.
Ik vind het wel geruststellend dat 'kringlopen' in de visie niet beperkt blijven tot 'gewasresten van akkerbouwer naar de koeien van de buren en mest daarvoor teruggeven'. 'Lokaal waar het kan, maar regionaal/grensoverschrijdend/internationaal waar het moet' is een zinvollere invulling van het begrip 'kringloop'.
Wat mij betreft voldoen deze woorden als commentaar:
- zonder gemeenschapszin lukt een zo grote verandering niet: goed getroffen.
- kringloop: ja, nogal wiedes, maar of je die - met nadruk, omdat je weet dat niet voldoende kunt veranderen - moet willen op wereldschaal?
- de consument verantwoordelijk maken: die hebben we hier eerder gehoord (consumenten zijn klootzakken)
- de hele keten, incl. de consument, moet de uitdaging van de boer om geld te verdienen dus oplossen door gemeenschapszin; de overheid stapt nadrukkelijk uit zijn rol als leider en gaat nadrukkelijk 'naast' bedrijven staan: het document bevat geen enkel cijfer, maar ook geen antwoord op de vraag 'hoe dan?' om in de keten het ontstaan van vertrouwen, rekenschap en respect een kans te geven
- het accent op onderwijs en onderzoek: dat is de oude gedachte waarop de Nederlandse landbouw in 1886 (landbouwcommissie) ontstond toen Europa zijn eerste landbouwcrisis meemaakte als gevolg van de internationalisering van de handel in agrigrondstoffen en die leidde tot de Nederlandse boerenambitie om de wereld te voeden; eea met het bekende resultaat: veel prachtige techniek en boeren die geen geld kunnen verdienen (en: inmiddels een agrifood-universiteit die de eindjes aan elkaar moet knopen omdat de waardevolle kennis volgens het Mazzucato-effect in bedrijven verder wordt ontwikkeld en de academie steeds leger zuigt). En dus: best gevaarlijk dus om heel veel vertrouwen te hebben zonder de juiste sommetjes te doen en je af te vragen wat mensen nodig hebben om vertrouwen in en respect voor elkaar te hebben)
Een visie gaat uiteraard niet zorgen voor goede inkomens voor boeren dat is het doel van een visie ook helemaal niet. Een dergelijke visie is enkel richtinggevend waar toekomstig beleid op gebaseerd gaat worden, bijv. groeikansen voor kringlooplandbouw o.a. grondgebonden en juist geen of minder groeikansen voor (niet grondgebonden) intensieve veehouderij.
Dus langzaam in Nederland wat minder intensief, minder mestoverschotten, meer grondgebonden, minder gif etc. etc.
Niet geheel onlogisch denk ik. Boeren kunnen in hun bedrijfsplannen rekening houden met dergelijke visies en beleidsvoornemens want dat is het eigenlijk.