Langzaam resultaat van jarenlange inspanning
Dat zijn feiten en cijfers die we niet mogen accepteren. Jaren geleden begon ik samen met anderen in Friesland het programma Sport op Basisscholen om kinderen weer gymles te geven door een echte gymleraar. Ook legden we de verbinding met gezonde voeding. Scholen, gemeenten en sportorganisaties zetten de schouders eronder. Wat klein begon groeide uit tot een provinciebreed succes dat inmiddels ruim 30.000 kinderen bereikt op 277 scholen. Ook buiten de gymles zijn ze meer gaan bewegen.
Een aantal grote bedrijven doet niet mee
Deze langzame gedragsverandering is het resultaat van een jarenlange inspanning. Zoiets heeft alleen kans van slagen als meerdere partijen zich inspannen voor een gezamenlijk doel. Het Vinkje, het keurmerk van Stichting Ik kies Bewust, zet zich in voor een gezonder etende Nederlander. De stichting wil productinnovatie stimuleren om zo het productaanbod gezonder te maken. Daarnaast is ons doel de gezondere keuze voor de consument makkelijker maken. Producten met het Vinkje voldoen aan strenge criteria voor minder verzadigd vet, suiker, zout en calorieën. Wij vinden dat onze aanpak het aanbod in Nederlandse supermarkten de afgelopen 10 jaar significant heeft verbeterd. Ruim 7.500 producten zijn voorzien van het Vinkje. Bijna alle supermarkten doen mee, helaas is een aantal grote levensmiddelenconcerns nog niet van de partij.
Consumentenvertrouwen
De tijdgeest is in die 10 jaar sterk veranderd. Het denken over voeding is veranderd, onder wetenschappers en onder consumenten. Voeding en gezondheid zijn in deze tijd bepalend voor de identiteit van mensen. Er is ook kritiek op het Vinkje. Tijd om de balans op te maken. Het Vinkje organiseert daarom op morgenavondeen breed maatschappelijk debat met als inzet de vraag: willen we een gezondere samenleving of vechten we voor voedselovertuigingen? Onze Stichting is niet doof voor de kritische signalen. Er bestaat wantrouwen tegen bedrijven met winstoogmerk, zo ook tegen het Vinkje dat te afhankelijk zou zijn van de levensmiddelenindustrie. In de persoon van Hoogervorst, de toenmalige minister van VWS, koos onze overheid bij de oprichting van de Stichting Ik Kies Bewust voor een publiekprivate samenwerking. Een constructie die overigens ook elders met succes wordt toegepast. Nu is wellicht een grotere rol van de overheid als onafhankelijke partij noodzakelijk om tot meer consumentenvertrouwen te komen.
Als nodig blijkt dat het Vinkje daarvoor van kleur moet verschieten, een verkeerslicht of een sterrensysteem moet worden, dan doen we dat. Waar het om draait is dat we een vertrouwd en volledig transparant logo-systeem moeten willen creëren dat maximaal bijdraagt aan een gezondere samenleving met heel veel minder welvaartsziektenMondiaal netwerk
Onze productcriteria worden opgesteld door onafhankelijke, gerenommeerde wetenschappers die zorgen voor een stevige onderbouwing van die criteria. Dat is belangrijk omdat het gaat over vertrouwen. Consumenten moeten er zeker van kunnen zijn dat ze met hun keuze voor producten met een Vinkje gezonder uit zijn. Dus reken maar dat we die onafhankelijke wetenschappelijke functie serieus nemen. De Nederlandse wetenschappelijke commissie maakt bovendien onderdeel uit van een mondiaal netwerk van wetenschappers. De wetenschappelijke data waarover zij kunnen beschikken zijn onmisbaar voor nieuwe inzichten in gezondheid en voeding.
Samen
Het Voedingscentrum heeft recent de nieuwe Schijf van Vijf gelanceerd. Daardoor zijn verschillen ontstaan in de criteria van het Voedingscentrum en het Vinkje. Wetenschappers zijn bezig om weer aansluiting te vinden tussen beide criteria. In het debat zou de drijfveer moeten zijn hoe het Vinkje kan bijdragen aan het realiseren van het gezonde voedingspatroon waar de Schijf voor bedoeld is. Op dezelfde wijze liggen samenwerkingen voor de hand met andere partijen zoals de Nederlandse Vereniging van Diëtisten, Hartstichting, Consumentenbond en anderen. Voor consumenten is het belangrijk dat de samenhang duidelijk is. Voor hen moet in één oogopslag duidelijk zijn waar het logo voor staat én moet het vertrouwen wekken in de partijen die zich hebben verenigd rond dat ene doel: samen zorgen voor een gezondere samenleving.
Van kleur verschieten
Laten we de komende periode met elkaar luisteren naar wat consumenten nodig hebben en wat beter aansluit bij hun beleving en gedrag. Ons logo moet nadrukkelijker gaan functioneren als integraal onderdeel van het totale gezondheidsbeleid. Dat moeten we doen met een overheid die helpt om gedragsverandering sneller en fundamenteler tot stand te brengen. Dat veranderen kan, heb ik gezien in Friesland. Daar heb ik ook geleerd dat het beter is kleine stappen te zetten voor veel mensen, dan grote voor weinig mensen. Niet iedereen gaat immers alles zelf bereiden; daarom moeten juist producten van de levensmiddelenbranche in onze aanpak betrokken blijven. Als nodig blijkt dat het Vinkje daarvoor van kleur moet verschieten, een verkeerslicht of een sterrensysteem moet worden, dan doen we dat. Waar het om draait is dat we een vertrouwd en volledig transparant logo-systeem moeten willen creëren dat maximaal bijdraagt aan een gezondere samenleving met heel veel minder welvaartsziekten. Vandaar mijn oproep om gezamenlijk het tij te keren.
Inschrijven voor het debat morgenavond (Museum Boerhaave, Leiden, 19.30h) kan nog: meld je hier aan voor de laatste plaatsen
Fotocredits: Schuine oversteek op complex kruispunt (Biltstraat, Utrecht), CROW-Fietsberaad
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Dick #26, ik ben vooral een leerling van John Stuart Mill en Jean-François Lyotard. Met de laatste heb ik het vaak gehad over de spelregels van de eerste: de overheid moet zijn rol nemen als het systeem tot free riders leidt en daarmee de belangen van zwakkere partijen in het veld van de uitwisseling tussen moraliteiten en handelen schaadt.
En - je hebt volkomen gelijk - dat definieert precies het probleem dat Vinkje speltheoretisch voor zichzelf heeft gecreëerd. Je kunt van de industrie die een privaat logo creëert voor producten met grote volumes niet verwachten dat die zichzelf ook gaat straffen door de omzetten vrijwillig te laten dalen zonder dat een ander dat ook doet.
Het is dan ook goed om hier alvast op te merken dat ik hemel en aarde bewogen heb om de overheid op het hoogst haalbare niveau aanwezig te laten zijn vanavond. Of de overheid haar rol in het debat ziet en neemt, gaan we meemaken.
De andere vraag is ook terecht: heeft Vinkje nooit gevraagd om die rol van de overheid en - zo nee - waarom niet? Simone Hertzberger heeft het recent tweemaal gedaan, als Ahold-functionaris. Waarom zij wel en Vinkje niet?
Spannende vragen waar ik mee zit.
Ok, om even in de stemming te komen voor vanavond alvast een korte reactie.
Een ‘showproces’ (Volkskrant artikel) wordt het genoemd, maar dan wel openbaar en in debatvorm. Gemiste kans als je er niet bij bent, voor- en tegenstanders. Mij viel ook op, net als Wouter Klootwijk, hoe ‘de consument’ wordt opgevoerd. Als iets ongrijpbaars, beetje eng. Het stukje van Diana Monissen van het Vinkje zegt oa dit: “Consumenten moeten er zeker van kunnen zijn dat ze met hun keuze voor producten met een Vinkje gezonder uit zijn.” Dat zou inderdaad mooi zijn. Nu is dat niet zo want deze uitspraak geldt vandaag alleen bínnen een specifieke categorie én natuurlijk alleen in vergelijking met andere gevinkte producten. Bovendien is het individuele gezondheidseffect(!) van een product lastig te vangen en dat is toch echt waar het uiteindelijk allemaal om draait, het effect op de gezondheid van een individu.
Dan een opmerking die recht in het hart ligt van waar ik dagelijks mee bezig ben, namelijk publiek-private samenwerkingen. Als ik het goed heb wordt het Vinkje alleen gefinancierd door bedrijven en niet door de overheid. De laatste ondersteunt het Vinkje wel in woord en gebaar, maar veel ‘publiek’ vlees zit er niet aan de botten voor zover ik het kan zien. Ik laat me daar vanavond graag over informeren.
Kijk Dick: en daar heb je nu precies het kernpunt te pakken, de fundamentele vinkenfout:
Alle prachtige doelstellingen ten spijt: hoe kun je van de voedingsindustrie verwachten dat ze de consument duidelijk en objectief informeert wat gezonde - en vooral ook ongezonde! - voedingskeuzes zijn als dat diezelfde industrie omzet kost?
En als inderdaad zo'n schrikbarende 80% een rode codering zou krijgen, dan heeft de voedingsindustrie nog heel wat te doen.
80% rood zou ook een vrij ontnuchterend en schamel trackrecord betekenen na 10 jaar vinken.
Zo'n rode codering lijkt mij dus niet alleen uitermate nuttige info voor bewuste consumentenkeuzes, maar vooral een veel betere stimulans voor productverbetering dan het huidige gevink.
Ja, Dick, maar je moet niet alles geloven wat en hoe het in de krant staat. Je moet gewoon goed bronnen checken. En dat zijn nou eenmaal mensen.
En natuurlijk is de levensmiddelenindustrie tegen rood: 80% - zo zei een wetenschapper uit het veld - zou waarschijnlijk een vorm van rood moeten krijgen. We leven in een samenleving waarin de uitzondering in de natuur (zoet en vet) regel is geworden.
Enne ... wie tegen rood is, heeft nog een punt ook, vertellen mij onderzoekers: moet je de consument gaan vertellen dat hij en zij echt moeten op houden te kopen wat ze lekker vinden? 80% rood is ook al niet geloofwaardig.
Vanavond is Greet vd Berg, diëtist en een van de tegenbriefschrijvers, er wél bij; zij vertelde me dat de boodschap van een diëtist niet leuk is. En ook zij heeft natuurlijk gruwelijk gloeiend gelijk.
FNLI was toch écht voor vinken, en tegen stoplichten, Dick:
"FNLI is bezorgd dat de systematiek van kleurcodering leidt tot overversimpelde en soms zelfs misleidende informatie voor consumenten.
Volgens de federatie zou het voor consumenten moeilijk zijn om een keuze te maken
als een product bijvoorbeeld eenmaal rood, eenmaal oranje en tweemaal groen heeft. "
FNLI blijkt dus zelfs bang voor stoplichtmisleiding, en voor "moeilijke keuzes"!
Stel je voor dat je hypertensie hebt, en een rood zoutlichtje ziet op kruidenmix.
Of obees bent, en een rood suikerlichtje vindt op een mueslireep.
Hoe moeilijk, en hoe misleidend!
Je zou eens op groene codes kunnen gaan zoeken, of nog erger: de rode coderingen mijden!
Dan is het met zo'n oversimpel en betrouwbaar "bewust gezonder" vinkje voor die gehaaste
simpele consument natuurlijk veel makkelijker en sneller graaien uit de schappen.