De grens ligt bij BMI 25 voor overgewicht en bij BMI 30 voor obesitas. Je bent een man van 40, 1,85 meter lang en je weegt 90 kilo. Dan zegt de BMI Calculator: BMI 26,3. Begeleidend commentaar: ‘Je bent te zwaar voor je lengte. Met een lager, gezond gewicht heb je een kleinere kans op bepaalde ziekten.’ Bedankt, maar ik voel me prima.

Je bent een vrouw van 30, 1,68 lang en je weegt 75 kilo. Nou, je weet het eigenlijk wel. Je hebt de BMI calculator niet nodig om te weten dat je een pondje of tien te zwaar bent. Maar ben je ook ziek? En als je niet ziek bent, ben je dan wel te dik eigenlijk? Wie bepaalt dat?

Je bent 50, 1,81 lang en je weegt 100 kilo. BMI 30,5 zegt de rekensom, veel te zwaar. Maar je voelt je prima. Ok, beetje hoge bloeddruk, maar daar zijn goeie pillen voor. En met gezond eten hou je die cholesterol ook onder de knie. Niet te veel drinken. En kijk om je heen naar al die kerels met een buik. Zijn die allemaal doodziek?

Kwalijke stoffen
Dik zijn is ongezond, dat is de algemene aanname en ook de basis van al het gezondheidsadvies dat zich met overgewicht bezig houdt. Een recent onderzoek zegt het weer eens duidelijk: twee van de drie personen met overgewicht krijgen hartklachten. Dat extra vet zit niet alleen in de weg, het scheidt ook allerlei kwalijke stoffen uit die je gezondheid beïnvloeden. Dat is een sluipend proces.

Maar dat proces van toenemende lage graadinflammatie in het lichaam, wat de diepste oorzaak van de meeste zogenaamde westerse ziekten is, stoort zich niet aan afkappunten die voor de BMI zijn opgesteld, noch aan trainingsschema’s. Er zijn allerlei variabelen die de mate van ‘ongezondheid’ bepalen. Een daarvan is fitheid. Een andere is leeftijd.

Er zijn allerlei variabelen die de mate van ‘ongezondheid’ bepalen. Een daarvan is fitheid. Een andere is leeftijd. Een derde zou zijn: dieet
Een derde zou zijn: dieet. Gewicht verliezen door anders te gaan eten moet leiden tot gezondheidswinst. Dat is het oude adagium. Maar de nieuwe realiteit is dat het heel erg moeilijk is om gewicht te verliezen. Nee, het is geen nieuwe realiteit, want het is nooit anders geweest. We beginnen er alleen langzaam aan te wennen dat dit de realiteit is. Volgens een Brits onderzoek is de kans dat een obese man (BMI>30) een normaal gewicht haalt door af te vallen en dat gewicht op niveau houdt, 1 op 210. Voor vrouwen is dat 1 op 124.

Fit zien te worden
Dikke pech, heb je dan. Fat chance dus dat je goede gedrag leidt tot minder van dat ongezonde vet. Maar wat is ‘normaal’ in ‘een normaal gewicht’? In feite is dat bepaald door de afspraak waarop de indeling van de BMI categorieën zijn gebaseerd. En BMI is een onzuivere meetmethode, want een spierbundel kan dezelfde BMI hebben als een slappe dikzak.

Bovendien zijn er genoeg studies gedaan die laten zien dat niet iedereen met een te hoge BMI ook meteen diabeet wordt, een hartaanval krijgt of meer medicijnen gebruikt dan anderen. Dat leidt vaak tot verwarring, want het idee van de healthy obese, de gezonde dikkerd, wordt in de wetenschap als een mythe beschouwd. Wikipedia heeft zelfs een pagina over MHO, metabolically-healthy obesity.

Vet zijn, maar fit zien te worden, is dat de uitkomst? De discussie over fatness or fitness is een oude en een stevige. Het is heel goed mogelijk dat een man of vrouw met overgewicht topfit is, gemeten naar de prestaties op de loopband of de stationaire fiets. Het is een bekend beeld in de sportschool, de stevigerds die met alle lesjes goed kunnen meekomen. Ja, als laatsten meesprinten bij de spinning. Zij leveren een dubbel bewijs: dat je van sporten niet afvalt en dat je vet en fit tegelijk kan zijn.

Anders denken over obesitas
Er gebeurt iets heel moois als je naar obesitas leert kijken zoals de Health at every weight-beweging het ziet. Stop met dat achterlijke diëten. Accepteer dat je lichaam kennelijk niet op een ‘normaal’ gewicht te krijgen en te houden is. Laat je niet gek maken door de fantasie van het slank zijn, door fat shaming en andere sociale druk.

In haar artikel getiteld ‘How To Leave Toxic Diet Culture Behind And Pursue Actual Health’ beschrijft Ragen Chastain, die zich op het blog Medium aanprijst als ‘speaker, writer, Certified Health Coach, marathoner, fathlete’, hoe zij die ‘giftige dieetcultuur’ achter zich heeft gelaten.

Fatness en fitness sluiten elkaar dus niet uit, maar de combinatie wordt naarmate je ouder en dikker wordt zeldzamer
Dat klinkt misschien als de opmaat naar zo’n overenthousiast Amerikaans verhaal van een believer. Maar Chastain begint haar artikel met een ontroerende inleidende zin: "Mijn moeder is vorige week overleden. Ze was eeuwig op dieet, al voordat ik geboren werd, en ze heeft haar hele leven gejojoot, maar werd nooit slank."

Lang verhaal kort: de dochter pakte het anders aan. Ze verdiepte zich in het onderzoek over gewichtsverlies (hopeloos) en kwam tot de conclusie dat er maar 1 ding op zit: gezond zijn met het gewicht dat je lichaam wil hebben. Dat klinkt heel zen en dat is het ook. Je eet gezond, je sport, je leeft lekker en je lichaam bepaalt zelf wel hoe zwaar het moet zijn. "Het voelde eindelijk alsof mijn lichaam en ik een goed werkend team waren," schrijft ze.

Leeftijd is een killer
Maar toch. Hier moeten we de obesitasexpert met ruim dertig jaar ervaring aan het woord laten. Kan je vet en fit tegelijk zijn? Ja, zegt internist Frank van Berkum desgevraagd. Als je niet te dik en niet te oud bent. Leeftijd is een killer. Van leven ga je dood, dat is bekend. Van dik ouder worden ga je eerder dood. "Fit blijven helpt zeker, dat is een pijler onder al het advies. Onderzoek toont helaas aan dat het fenomeen van healthy obese na 10 jaar minder wordt. Fatness en fitness sluiten elkaar dus niet uit, maar de combinatie wordt naarmate je ouder en dikker wordt zeldzamer."

Die mannen en vrouwen uit de voorbeelden hierboven hebben een toekomst. Niemand weet welke, wat BMI, vet of fit betreft.
Dit artikel afdrukken