Klinkt een theorie, verklaring of zelfs een ontdekt feit logisch of zelfs mooi? Pas op! Wetenschap is een onweerstaanbare glazenwasser die je laat zien wat je wilt zien. Jop de Vrieze legt uit waarom.
Als ik zeg dat schoonheid gevaarlijk is, zal dat u waarschijnlijk niet verbazen. Dikke kans dat een beeld opdoemt van een scène uit James Bond of van vrouwen die in katzwijm vallen bij het zien van een onweerstaanbare glazenwasser. Maar als ik zeg dat schoonheid zélfs in de natuurkunde gevaarlijk is, dan zult u misschien wél uw wenkbrauwen fronzen. En al helemaal als ik erbij zeg dat dit uitermate relevant is voor iedereen die zich bezighoudt met voedingswetenschap.
Die gedachte viel me in na het lezen van het vorig jaar verschenen boek Lost in Math van de Duitse theoretisch natuurkundige Sabine Hossenfelder. Het boek maakte nogal wat los. Het is namelijk ongekend kritisch over haar eigen vakgebied. De theoretische natuurkunde wordt vrijwel altijd ontzien, al is het maar omdat de meeste journalisten er of niks van snappen of er zo'n fan van zijn dat er van een kritische houding weinig overblijft.
In het boek schetst Hossenfelder een onthutsend beeld van de huidige stand van de theoretische natuurkunde en kosmologie. Want wat blijkt? De experimenten die anno nu nodig zijn om nieuwe ideeën en theorieën te bewijzen zijn zo kostbaar en duren zo lang, dat voor veel van die nieuwe ideeën - van supersymmetrie en stringtheorie tot het multiversum - helemaal geen empirisch bewijs is. En bij gebrek aan bewijs, zijn natuurkundigen net mensen. Ook zij varen op hun intuïtie wanneer ze bepalen welke theorieën ze voor waar aannemen. En wat nemen zij volgens Hossenfelder als belangrijkste criteria? Natuurlijkheid en schoonheid.
En dat, betoogt de Duitse, is een probleem. Dat iets natuurlijk aanvoelt is namelijk helemaal geen goed wetenschappelijk criterium, laat staan dat iets mooi is. Toch blijken natuurkundigen er akelig gevoelig voor te zijn.
Last van voorkeuren
Dat schoonheid een gevaarlijk fenomeen is, blijkt ook uit ander onderzoek: wanneer we iets mooi vinden, verschrompelt ons vermogen tot kritisch denken en oordelen. En dat geldt niet alleen voor die oogverblindende (maar misschien wel incapabele) sollicitant of sollicitante, maar dus ook voor ontwerpen, voor beweringen, ideeën en theorieën.
Het is waarom een zin als 'an apple day keeps the doctor away' blijft hangen, ook al is het lariekoek. Het is waarom we de heerlijk opgeschreven column van die rotzak toch uitlezen en het misschien nog wel met hem eens zijn ook. Het is waarom een prachtige speech met poëtische, hypnotiserende zinnen zo'n impact heeft, zelfs al is de inhoud hol en misschien zelfs gevaarlijk.
Het geeft te denken over ons oordelend vermogen als wetenschapper, journalist en kritisch nieuwsconsument. Ook wij – geef het maar toe – hebben last van deze voorkeuren.
Want laten we wel wezen. Ook in de voedingswetenschap domineren de ideeën die 'natuurlijk' en 'elegant' zijn. Neem het mediterrane dieet, niet zelden geflankeerd door een stralende zon en een maagdelijk strand. Of het paleodieet. Natuurlijker krijg je het niet! Eten als je voorouders! En dan zijn er nog de ideeën over wat slecht voor ons is. Het zijn de verzadigde vetten, nee het zijn de suikers, nee het zijn de… Wat was de volgende hype ook al weer?
Rauw, complex en meedogenloos
Nu zult u misschien zeggen: die natuurkundigen kunnen los gaan met hun schoonheidswaanzin bij gebrek aan bewijs, maar wij hebben tenminste nog experimenten en andere studies. Dat is toch wel anders toch? Dat klopt, maar onderaan de streep verschilt het niet veel, of er nu 'geen bewijs' is of 'niet al te sterk bewijs'. Schoonheid vertroebelt ons beeld.
En dus zou juist bij aantrekkelijke, elegante ideeën en verklaringen onze bullshitdetector moeten afgaan. Niet omdat ze per definitie onwaar zijn, maar om in elk geval nog een klein beetje te compenseren voor ons zwak voor schoonheid.
Ga er voor het gemak maar gewoon vanuit dat de waarheid, voor zover die bestaat, rauw, complex en meedogenloos is. Ook in de voedingswetenschap.
Dit artikel afdrukken
Die gedachte viel me in na het lezen van het vorig jaar verschenen boek Lost in Math van de Duitse theoretisch natuurkundige Sabine Hossenfelder. Het boek maakte nogal wat los. Het is namelijk ongekend kritisch over haar eigen vakgebied. De theoretische natuurkunde wordt vrijwel altijd ontzien, al is het maar omdat de meeste journalisten er of niks van snappen of er zo'n fan van zijn dat er van een kritische houding weinig overblijft.
Dat iets natuurlijk aanvoelt is namelijk helemaal geen goed wetenschappelijk criteriumNet mensen
In het boek schetst Hossenfelder een onthutsend beeld van de huidige stand van de theoretische natuurkunde en kosmologie. Want wat blijkt? De experimenten die anno nu nodig zijn om nieuwe ideeën en theorieën te bewijzen zijn zo kostbaar en duren zo lang, dat voor veel van die nieuwe ideeën - van supersymmetrie en stringtheorie tot het multiversum - helemaal geen empirisch bewijs is. En bij gebrek aan bewijs, zijn natuurkundigen net mensen. Ook zij varen op hun intuïtie wanneer ze bepalen welke theorieën ze voor waar aannemen. En wat nemen zij volgens Hossenfelder als belangrijkste criteria? Natuurlijkheid en schoonheid.
En dat, betoogt de Duitse, is een probleem. Dat iets natuurlijk aanvoelt is namelijk helemaal geen goed wetenschappelijk criterium, laat staan dat iets mooi is. Toch blijken natuurkundigen er akelig gevoelig voor te zijn.
Last van voorkeuren
Dat schoonheid een gevaarlijk fenomeen is, blijkt ook uit ander onderzoek: wanneer we iets mooi vinden, verschrompelt ons vermogen tot kritisch denken en oordelen. En dat geldt niet alleen voor die oogverblindende (maar misschien wel incapabele) sollicitant of sollicitante, maar dus ook voor ontwerpen, voor beweringen, ideeën en theorieën.
Het is waarom een zin als 'an apple day keeps the doctor away' blijft hangen, ook al is het lariekoek. Het is waarom we de heerlijk opgeschreven column van die rotzak toch uitlezen en het misschien nog wel met hem eens zijn ook. Het is waarom een prachtige speech met poëtische, hypnotiserende zinnen zo'n impact heeft, zelfs al is de inhoud hol en misschien zelfs gevaarlijk.
Het geeft te denken over ons oordelend vermogen als wetenschapper, journalist en kritisch nieuwsconsument. Ook wij – geef het maar toe – hebben last van deze voorkeuren.
Want laten we wel wezen. Ook in de voedingswetenschap domineren de ideeën die 'natuurlijk' en 'elegant' zijn. Neem het mediterrane dieet, niet zelden geflankeerd door een stralende zon en een maagdelijk strand. Of het paleodieet. Natuurlijker krijg je het niet! Eten als je voorouders! En dan zijn er nog de ideeën over wat slecht voor ons is. Het zijn de verzadigde vetten, nee het zijn de suikers, nee het zijn de… Wat was de volgende hype ook al weer?
Rauw, complex en meedogenloos
Nu zult u misschien zeggen: die natuurkundigen kunnen los gaan met hun schoonheidswaanzin bij gebrek aan bewijs, maar wij hebben tenminste nog experimenten en andere studies. Dat is toch wel anders toch? Dat klopt, maar onderaan de streep verschilt het niet veel, of er nu 'geen bewijs' is of 'niet al te sterk bewijs'. Schoonheid vertroebelt ons beeld.
En dus zou juist bij aantrekkelijke, elegante ideeën en verklaringen onze bullshitdetector moeten afgaan. Niet omdat ze per definitie onwaar zijn, maar om in elk geval nog een klein beetje te compenseren voor ons zwak voor schoonheid.
Ga er voor het gemak maar gewoon vanuit dat de waarheid, voor zover die bestaat, rauw, complex en meedogenloos is. Ook in de voedingswetenschap.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Wie Sabine Hossenfelder over dit onderwerp wil horen praten, kan naar deze lange, maar boeiende verhandeling van haar luisteren (in het Duits).
Het artikel en de onderstaande reacties doen me denken aan een buitengewoon mooie en boeiende film over de beroemde Indiase wiskundige Ramanujan. Een echte aanrader!: 'The man who knew infinity'. De film en enkele schoonheden van formules die door Ramanujan zijn 'bedacht' worden hier besproken in een symposium op de universiteit van Princeton. De formule van de Gulden Snede wordt besproken(op 13:35) , en ook dat de uitkomst van de som van de oneindige reeks natuurlijke getallen (1+2+3+4+5+ .......) = -1/12.
''Based on the untold story of one of the greatest minds in history, The Man Who Knew Infinity charts the incredible life of Srinivasa Ramanujan (Slumdog Millionaire’s Dev Patel), whose genius for mathematics takes him from obscurity in India to Trinity College, Cambridge University in the early 20th-century. Spurred on by his mentor G. H. Hardy (Academy Award winner Jeremy Irons), Ramanujan overcomes racism and the rigidity of academia to revolutionize the field with his startlingly original theorems, which he attributes to divine inspiration. Driven by the engaging rapport between Patel and Irons as two vastly different men who find common ground in the world of numbers, The Man Who Knew Infinity is a fascinating look at how an unlikely, cross-cultural friendship changed the world. For more information on the film: themanwhoknewinfinity.com.''
..........................
Trouwens niet eens Off-topic, want in de film speelt verschil in eetcultuur tussen de Britten en de Indiër Ramanujan ook een rol! :)
Folkert ik heb toch een iets andere visie dan jij uitlegt in je bijdrage 28.
Wat is mooi is natuurlijk subjectief.
Bij de bouw van de Egyptische piramides hadden architecten uitsluitend de beschikking over liniaal en passer. De iPad bestond toen nog niet. Het lijkt mij een juiste veronderstelling dat ze met deze twee attributen de tekeningen voor de bouw van deze piramides hebben gerealiseerd.
Met deze twee attributen ben je instaat om het principe van de "Gulden Snede" te realiseren. Of denk jij dat ze maar een willekeur hoekje hebben genomen?
Omstreeks 1850 is in Engeland een boek gepubliceerd (ik ben helaas de titel kwijt) die de vraag bespreek of bij de bouw gebruik is gemaakt van het principe van de gulden snede of van een half pi. De gulden snede 21/13 en een half pi is 22/14. Zij hebben ontzetten veel metingen gedaan bij verschillende piramides, maar met name bij Gizeh. Ze zochten naar de twee karakteristieke lengte maten: De hoogte en de lengte van het vierkant. Hun conclusie was dat het met 21/13 het waarschijnlijkste was.
Ben je ooit wel eens in de St Pieter in Rome geweest. In de Sixtijnse Kapel heb je de prachtig geschilderde plafond met de hand van God die naar de hand van Mozes reikt. Michelangelo heeft daar op drie manieren de principes van de Gulden Snede verwerkt. Hij had natuurlijk nog nooit van dit principe gehoord. Ook al leefde hij 250 jaar na Leonardo da Pisa.
Wouter, akkoord. Dit lijkt mij de meest logische verklaring
Ik ben niet in Winterswijk geweest, Wicher, maar mijn info is dat Mondriaan begon bij de natuur en zich daar steeds verder van verwijderde. De fel gekleurde vierkanten en rechthoeken die hij schilderde zul je zelden of nooit in de natuur aantreffen.