Venkel en anijs een gevaar voor de baby of een opkruipende vorm van stofjesdenken?

Bij een rondleiding door het culinair historisch kookmuseum in Appelscha krijg je te horen dat de traditie om beschuit met muisjes (muisjes = anijszaad met suiker) te eten na de bevalling, in Nederland is ingevoerd door koningin Juliana. Dit gebeurde tijdens haar vierde zwangerschap (in 1946) en had tot doel ervoor te zorgen dat de kraamvrouwen goed melk gaven. Dat was na de Hongerwinter namelijk nogal een probleem.

Inmiddels heeft de Nederlandse overheid een heel ander standpunt over borstvoedingskruiden. Op de site van het Voedingscentrum valt te lezen: “Het gebruik van borstvoedingsthee met venkel en anijs wordt afgeraden voor zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven. Borstvoedingsthee met venkel en anijs bevat namelijk aromastoffen (allylalkoxybenzenen) zoals estragol, trans-anethol en d-carvon die schadelijk zijn voor de lever. Van estragol is uit studies met muizen bekend dat het levertumoren kan veroorzaken.”

'Er is te weinig over bekend'
De Europese Geneesmiddelen Autoriteit EMA beschrijft anijs en venkel als traditionele geneesmiddelen. Zij vindt anijszaden niet geschikt voor kinderen onder 12 jaar en venkelzaad niet voor kinderen onder 4 jaar. Niet omdat het per se gevaarlijk is, maar omdat er te weinig over bekend is.

Een klein rekensommetje: als een kraamvrouw met het bezoek mee de beschuiten met muisjes eet kan ze 20 gram anijszaad per dag binnenkrijgen. Een borstvoedingsthee in de medicinale dosis wordt volgens de EMA gemaakt van circa 6 tot 10 gram/dag venkel- of anijszaad. We hebben het dan theoretisch over zo’n 200 mg vluchtige olie per dag (daarin zit circa 80 à 90% van de bovengenoemde stoffen). In de praktijk is in deze hoeveelheid venkelzaad 1,5 – 150 mg estragol aanwezig. In venkelthee zit uiteindelijk op zijn hoogst echter 0,8 mg estragol per liter. Het BuRO komt dan ook tot de conclusie dat zelfs bij een hele liter thee per dag het risico voor de vrouw zelf zeer gering is. Maar onzeker is hoeveel estragol uiteindelijk in de moedermelk terecht komt. Het nieuwe advies wil ieder risico op een te hoge dosis uitsluiten.

Ik zie daarin een uiting van de 'war on unregistered drugs' die vrij verkrijgbare werkzame kruiden uit de Warenwet in de Geneesmiddelenwet duwt

Venkelolie in de juiste dosis beschermt de lever van ratten tegen tetrachloride-schade. Toch kunnen ratten, na langdurige toediening van een hoge dosis estragol, een geïsoleerde component uit deze olie, levercarcinomen ontwikkelen. Er zitten echter in venkel- en anijszaden ook andere componenten die de eventuele risico's waarschijnlijk zullen verzachten. Het BuRO vermoedt daarentegen dat deze juist de risico's zoals vastgesteld voor de geïsoleerde verbindingen kunnen verhogen. Wel haalt het BuRo enkele studies aan die laten zien dat venkelpreparaten effectief werken tegen kolieken bij baby's en dat fenegriekthee de melkproductie vergroot.

'Gevaarlijk'
Zoals ik onlangs ook al constateerde, groeit de gedachte dat kruiden gevaarlijk zijn. Ik zie daarin een uiting van de war on unregistered drugs die vrij verkrijgbare werkzame kruiden uit de Warenwet in de Geneesmiddelenwet duwt. Plantenpreparaten worden daarin niet beoordeeld vanuit ervaringen in de praktijk, maar op basis van de toxiciteit van uit hen geïsoleerde stoffen. De vraag is of het oordelen op basis van losse stofjes in plaats van het onderzoeken van het hele voedingsmiddel terecht is.

Terug naar het advies om anijs, venkel, karwij en komijn te mijden tijdens zwangerschap en lactatie. Nee, volgens het BuRo zijn anijs en muisjes voor volwassenen ongevaarlijk; dat geldt ook voor venkel. BuRO stelt alleen ''dat een gezondheidsrisico voor baby's gevoed met deze moedermelk niet volledig kan worden uitgesloten”. Eerder wees ik hier op de zware hamer van deze manier van denken voor uiteindelijk alle kruiden en voedingsmiddelen met werkzame componenten. En dat zijn er heel wat.