Lees ook
Een tijdje geleden keek ik de documentaire The Game Changers. Daarin laten de makers tal van (sport)idolen, rolmodellen en wetenschappers aan het woord die zonder uitzondering enthousiast zijn over het veganistisch dieet. Volgens hen is dat de enige logische manier van eten omdat het alleen maar voordelen biedt. Het zou niet alleen goed zijn voor je gezondheid, maar ook je sportieve prestaties en seksleven op een hoger plan brengen. Dat klinkt natuurlijk fantastisch.

Het zou niet alleen goed zijn voor je gezondheid, maar ook je sportieve prestaties en seksleven op een hoger plan brengen
Dwingend gevoel
Een paar dagen na het zien van de documentaire las ik deze debunk van de ervaren sportfysioloog en voedingsexpert Asker Jeukendrup die topsporters en gerenommeerde sportclubs adviseert. Hij toont met vele onderbouwingen aan dat de ‘wetenschap’ waar de documentairemakers mee strooien vooral bestaat uit pseudo-onderzoek, kleine studiepopulaties en kwalitatief niet de beste wetenschappelijke tijdschriften. Hoe kan de documentaire zo overtuigend overkomen terwijl het bewijs maar matig is? Ook verschillende van mijn wetenschappelijk geschoolde kennissen bleken te vallen voor de overtuigingskracht van de populaire documentaire. Hoe kan dat?

Veganisme onderscheidt zich van ‘gangbaar eten’ door het louter plantaardige dieet van zijn aanhangers, maar ook door de manier waarmee zij daarmee omgaan. Iedereen zou zo moeten leven, vinden veganisten. Dat dwingende gevoel ervoer ook ik tijdens het kijken van de documentaire. Reden voor een onderzoek.

Levensbeschouwing
Willen veganisten andere mensen overtuigen van de superioriteit van hun levensstijl? Volgens socioloog Hans Dagevos voelen veganisten zich niet per se beter dan een ander. “De ene veganist is de andere niet. Niet iedere veganist zal zich in deze documentaire herkennen. Sommige mensen genieten gewoon in stilte van hun prettige leefstijl.”

Dagevos: “Het veganisme is een overtuiging. Je zou het kunnen vergelijken met bijvoorbeeld een politieke voorkeur of levensbeschouwing. Zoals bij bijna alle overtuigingen heb je hele uitgesproken aanhangers en de zogenaamde ‘stille genieters’.” Een bevlogen veganist kan zich afvragen waarom andere mensen de voordelen van een dergelijke leefstijl niet zien, terwijl een stille genieter voor zichzelf profiteert van de winst die deze leefstijl hem geeft.”

Emotie
Waarom gebruiken de documentairemakers rammelende wetenschappelijke bewijzen om hun verhaal te ondersteunen? Dagevos: “Uiteindelijk zal iemand altijd de bewijsstukken pakken die in zijn of haar straatje passen om zijn punt te maken.” Hij draait het punt bovendien om. Waar geen of onvoldoende bewijs is, gaat overtuiging een rol spelen: “Niet alles is te rationaliseren tot exacte getallen. Gevoelsmatige en emotionele argumenten zijn niet of nauwelijks te vangen in data.” Precies dat gevoelsmatige en emotionele lijkt te domineren onder veganisten.

Ongeveer 80% van de veganisten eet geen dieren vanuit ethische overtuigingen
Die gedachte legde ik voor aan Emile Dingemans, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV). Hij blijkt het gedeeltelijk eens met Dagevos: “Veganisme is voor veel aanhangers niet zomaar een opvatting over eten. Ongeveer 80% van de veganisten eet geen dieren vanuit ethische overtuigingen. Zij komen op voor de dieren die lijden voor de productie van dierlijke producten."

Net als feminisme en anti-racisme“
Je zou een veganist kunnen omschrijven als iemand die opkomt voor dierenrechten. Net zoals je een feminist kunt omschrijven als iemand die opkomt voor vrouwenrechten, of anti-racist zich inzet tegen racisme.”

Zijn veganisten dus activistisch? Dingemans: “Het opkomen voor anderen voelt al gauw activistisch. Maar het is echt niet zo dat iedere veganist bezig is met het overtuigen van zijn medemens van de superioriteit van een veganistisch dieet”, vertelt Dingemans. “Ik zou dat willen verduidelijken aan de hand van situaties waar ik zelf regelmatig in beland. Op verjaardagen word bijvoorbeeld vaak iets geserveerd met dierlijke ingrediënten. Daarom vraag ik altijd ‘goh, wat zit erin?’ Dat leidt bijna altijd tot een vraag terug: ’oh maar waarom?’. Omdat maar ongeveer 1% van de samenleving veganist is, moet ik erg vaak uitleggen waarom ik bepaalde keuzes maak.”

Ethiek
Dingemans ziet dat de houding en opinie van de samenleving ten opzichte van het veganisme de afgelopen jaren wel sterk veranderen. Een paar jaar geleden bijvoorbeeld was het assortiment veganistische producten in de supermarkt nog heel beperkt. Inmiddels is er een ruime keuze en kun je op iedere hoek van de straat veganistisch eten bestellen. Het bedrijfsleven ziet de markt groeien en speelt daar slim op in. Het is tegenwoordig normaal om vegetariër of veganist te zijn.

Dingemans: “Ik was positief verrast over de reclame van Unox over zijn vegetarische assortiment. In het televisiespotje werd vegetarisch of veganistisch eten niet gekoppeld aan gezondheid of het klimaat, maar aan ethiek. Ongeveer 80% van de veganisten is dat vanuit ethische overwegingen.”

Het blijft wringen
Het veganisme is meer normaal. In retail en horeca word je niet mee meewarig aangekeken als je plantaardig wilt eten. Terug naar The Game Changers, want daar blijft het wringen, ook na mijn gesprekken met Dagevos en Dingemans. De documentaire overtuigt zijn kijkers met louter egoïstische argumenten: het is goed voor jouw gezondheid, sportieve prestaties en seksleven. Dat riekt naar het winnen van weinig pure zieltjes met genot als lokmiddel. Daar is weinig ethisch aan.
Dit artikel afdrukken