1 min
In een halve eeuw 80% van de vogels weg. Omdat mensen en grote grazers hun leefgebied ingepikt hebben, en droogte de begroeiing decimeerde. Nederlandse vogeltellers ontdekten wat er in de Sahellanden gebeurt. En ja, het raakt ons ook: een op de 5 van die verdwenen vogels was een trekvogel die tussen Europa en Afrika pendelt.
In 50 jaar is het aantal vogels in de Sahel met 80% afgenomen. In de droge streek ten zuiden van de Sahara zijn 1,5 tot 2 miljard vogels hun leefgebied kwijtgeraakt en daardoor verdwenen. Dat schatten Nederlandse onderzoekers. Het onderzoek is verschenen in het Journal of Arid Environments.
Meer vee omdat landbouw niet kan, maar er meer putten zijn
Wat deden de onderzoekers? Twee dingen. Ze telden vogels ter plekke in Mauretanië en Senegal om de 'vogeldichtheid' vast te stellen. Ze telden zowel trekvogels als soorten die jaarrond in het gebied verblijven. Daarnaast vergeleken ze satellietfoto's en oude foto's (van de CIA) van de begroeiing in het gebied met de huidige begroeiing zoals Google Earth en Bing Maps die laten zien. De Sahel is van oudsher te droog voor landbouw, maar wel geschikt om er vee te laten grazen. "De afgelopen decennia zijn zowel de bevolking als de veestapels explosief gegroeid. Bovendien kunnen runderen, geiten en schapen langer in afgelegen gebieden grazen omdat er meer waterputten zijn geslagen", schrijft de Volkskrant.
'Nauwkeurig'
Het onderzoek doet denken aan het Duitse onderzoek naar de alarmerende afname van het aantal insecten, dat vorig jaar voor ophef zorgde in de media. Maar waar de methodologie en berichtgeving rond dat onderzoek in twijfel werden getrokken, krijgen Zwarts en zijn medeonderzoekers lof toegezwaaid: "De auteurs zijn de enigen die in dit gebied op deze schaal nauwkeurige tellingen hebben gedaan. De uitkomsten laten goed zien hoe ingrijpend de gevolgen zijn van aanhoudende droogte en grazend vee voor de vogelstand," is het oordeel van Ralph Buij, onderzoeker bij kennisinstituut Wageningen Environmental Research.
Dit artikel afdrukken
Meer vee omdat landbouw niet kan, maar er meer putten zijn
Wat deden de onderzoekers? Twee dingen. Ze telden vogels ter plekke in Mauretanië en Senegal om de 'vogeldichtheid' vast te stellen. Ze telden zowel trekvogels als soorten die jaarrond in het gebied verblijven. Daarnaast vergeleken ze satellietfoto's en oude foto's (van de CIA) van de begroeiing in het gebied met de huidige begroeiing zoals Google Earth en Bing Maps die laten zien. De Sahel is van oudsher te droog voor landbouw, maar wel geschikt om er vee te laten grazen. "De afgelopen decennia zijn zowel de bevolking als de veestapels explosief gegroeid. Bovendien kunnen runderen, geiten en schapen langer in afgelegen gebieden grazen omdat er meer waterputten zijn geslagen", schrijft de Volkskrant.
De auteurs zijn de enigen die in dit gebied op deze schaal nauwkeurige tellingen hebben gedaanDe combinatie van minder begroeiing en intensiever gebruik van de Sahel is volgens de onderzoekers de vogels noodlottig geworden omdat ze hun biotoop zijn kwijtgeraakt. Uit de vergelijking van luchtfoto's bleek dat sinds de jaren '60 de begroeiing aan struiken en bomen tot soms wel 90% afgenomen is. Vooral de vogelsoorten die graszaden eten en zich op de grond voeden laten de grootste teruggang zien. Grote grazers grazen de savannes kaal. De bomen en struiken die overblijven, kunnen zich tegen de grazers beschermen bijvoorbeeld doordat ze doornen hebben, en dat verklaart dat de afname van vogelsoorten die zich in bomen ophouden wat minder alarmerend is. Al met al schatten de onderzoekers dat in de hele Sahel 1,5 tot 2 miljard vogels verdwenen zijn, dat daarvan 20% trekvogels uit Europa en Azië waren (zoals de zomertortel) en de rest lokale soorten.
'Nauwkeurig'
Het onderzoek doet denken aan het Duitse onderzoek naar de alarmerende afname van het aantal insecten, dat vorig jaar voor ophef zorgde in de media. Maar waar de methodologie en berichtgeving rond dat onderzoek in twijfel werden getrokken, krijgen Zwarts en zijn medeonderzoekers lof toegezwaaid: "De auteurs zijn de enigen die in dit gebied op deze schaal nauwkeurige tellingen hebben gedaan. De uitkomsten laten goed zien hoe ingrijpend de gevolgen zijn van aanhoudende droogte en grazend vee voor de vogelstand," is het oordeel van Ralph Buij, onderzoeker bij kennisinstituut Wageningen Environmental Research.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Sorry voor de wat te snelle reactie; ik keek alleen naar het Volkskrant uittreksel. Wat een boeiende studie van Zwart c.s.; wat een klus! En, inderdaad, weer zo’n waarschuwing dat wij, mensen, flora en fauna extreem schade berokkenen.
Op basis van waarnemingen in ZW Mauritanië en NW Senegal kunnen niet zondermeer uitspraken over de Sahel als geheel gedaan worden. Maar doe je wat ik voorstelde, en houd je rekening met de variatie van Sahel landschappen en hun gebruik, dan zou de situatie elders, door de aanwezigheid van overstromingsgebieden en noordelijker penetratie van akkerbouw, nog wel eens beroerder kunnen zijn dan in de regio waar de waarnemingen werden gedaan. De verwijzing naar werk van Hiernaux et al. en van Reij et al., die wijzen op regeneratie van kruidlaag en houtigen na de droogte sterfte gedurende bijna 30 jaar, is waarschijnlijk een vorm van ‘wishfull thinking’. Die regeneratie is traag en wordt ook door Zwart et al. gesignaleerd. Ze wordt tegengewerkt door de groeiende bevolking, met bijna 3% per jaar, door het oprukken van de akkerbouw noordwaarts, en door de snelle toename van de dieraantallen bij het overgaan van vee in de handen van pastoralisten naar akkerbouwers. In 1934 (?) constateerde een Franse onderzoeker dat de noordgrens van Acacia senegal de Senegal rivier was. Eind jaren zeventig, begin tachtig van de vorige eeuw, zag ik de enorme sterfte van die soort in Zuid Mauritanië; een sterfte die de afname van boombedekking die getoond wordt door Zwart et al., mee veroorzaakt. De boom heeft zich na 1934 dus sterk naar het noorden uitgebreid, aan de Noordkant van de Senegal. Of ze dat nog weer zal doen is de vraag; de druk van mens en vee is mogelijk te groot.
#13 Henk. Je schrijft dat het gebied van de West-Sahel atypisch is, en dat er gebieden kunnen zijn, waar de situatie mogelijk minder beroerd is. De onderzoekers echter schrijven:". Although based on data collected in NW Senegal and SW Mauritania, these conclusions are presumably valid (but need substantiation) for the Sahel at large." Hoe komen zij dan daarbij?
Verder schrijf je dat 'meer nuances in analyse en presentatie nodig zijn', maar kom je ook met de 'oplossing' om daar meer kunstmest te gaan gebruiken en die pastorale veehouderij daar aan te koppelen (hebben ze die dan nog nodig?), en dat wij geen vlees en melk daar dumpen. Mijn vraag: waarvoor heb je dan die nuances nog nodig?
Meer nuances in analyse en presentatie zouden het gemakkelijker maken om ideeën te ontwikkelen over het stoppen van de neergang in het vogelbestand van de Sahel. Mijn eerste publicaties over de materie zijn van 1975 (Taraxacum, vol. 9 en vol. 10). Wat voorbeelden:
• De West Sahel, de delen van Senegal en Mauritanië met invloed van de zee, zijn atypisch. Wie weet zijn er gebieden waar de situatie minder beroerd is. Zelf beschreef ik in detail de vegetatie dynamiek o.i.v. droogte, akkerbouw en vee, beiden van kruidlaag en van houtigen, over de periode 1975 – 1995. Werk van Pierre Hiernaux c.s., en van Chris Reij c.s., laat zien dat er sindsdien duidelijke regeneratie trends zichtbaar zijn. Dat geldt met name voor de minder bevolkte regio; de West Sahel is één van de dicht bevolkte gebieden.
• Was het maar waar dat akkerbouw niet mogelijk is in de Sahel. Door overbevolking in de savanne rukt de grens van de akkerbouw steeds verder naar het Noorden. De 300 mm isohyeet wordt op veel plekken al bereikt of overschreden.
• Het is rond die 300 mm isohyeet dat water en nutriënten ongeveer evenveel invloed hebben op de productie van planten (en daarmee van dieren). Noordelijker wordt regenval de beperkende factor, zuidelijker is het bodemarmoede. Noord van de 300 mm/jaar regenlijn is het ideale domein om van vee te leven; de weiden hebben een hoge kwaliteit. Zuid van die lijn kan de akkerbouw (veel) meer mensen voeden.
• De veedruk is sterk toegenomen omdat akkerbouw belangrijker is geworden dan “pastoralisme”, en omdat die akkerbouw nog steeds nauwelijks kunstmest gebruikt. Akkerbouwers hebben veel meer vee dan pastorale veehouders; vee dat via een centripetaal proces nutriënten van weiden concentreert op akkers.
Zoals ik ook aangaf in de recente discussie over het interview met Niek Koning, heeft sparen van de natuur de beste kans door een sterke toename van kunstmestgebruik in de akkerbouw, en door een koppelen van de pastorale veehouderij aan die intensiverende akkerbouw. Daarbij kunnen we zelf helpen door die veehouderij niet kapot te concurreren via dumpen van vlees en melk in de West Afrikaanse kustlanden (zie publicatie ter zake, die ik met Ruerd Ruben schreef).
#11 Arnold, de 'boeven' die je in dit geval de rekening kan sturen zijn de veehoeders in de Sahel. Jij kan wel het goede voorbeeld geven door nestkastjes op te hangen voor die trekvogels, maar waarschijnlijk komen daar dan koolmezen in.
#4, jij zegt 'dat lijkt me een denkfout'. 'Lijkt' dus. Ik weet het niet. Het terrein van verborgen kosten lijkt zich uit te breiden. Een ander voorbeeld is het verdwijnen van de bij; als zich dat voor doet, valt bestuiving weg, en moet de mens zelf aan de slag: met de hand bestuiven, veredelen op zelfbestuiving, teelten stoppen en andere beginnen. Moet dus extra kosten maken, die er eerst niet waren.
Wat is dat nou, heb in het verleden ook mee gedaan met de destructieve vorm van voedselproductie. Heb de steven gewend en probeer steeds verantwoorder te produceren. Wat ik heb willen laten zien is dat alleen constateren dat iets niet goed gaat onvoldoende is. De handen uit de mouwen en vanuit kennis goede dingen doen en een prikkel organiseren om dat te bespoedigen. Er is nog veel te winnen in de huidige wereld, het glas is half vol. Beter ten halve gekeerd als ten hele verdwaald.