Afgelopen zomer werd toxicoloog prof. Jacob de Boer (VU Amsterdam), hoofdredacteur van het vakblad Chemosphere, gebeld door een groep verontruste burgers uit het Belgische Zwijndrecht. Zij wonen onder de rook van de 3M-fabriek en maakten zich ernstige zorgen over hun gezondheid. Dat deden ze sinds uit grondmonsters, genomen voor de werkzaamheden aan de nieuwe ring rond Antwerpen, bleek dat er sprake is van forse vervuiling met pfos*. Vandaar het belletje naar De Boer, vertelde hij in het Financieele Dagblad.

De Boer was de toxicoloog die in 2016 bij omwonenden van de Chemours-fabriek in Dordrecht (voorheen DuPont) aantoonde dat zij veel te hoge waardes aan pfoa* in hun bloed hadden. Zo hoog, dat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hem in eerste instantie niet wilde geloven. Pas toen eigen onderzoek van het RIVM dezelfde uitkomsten te zien gaf, werd er alarm geslagen. De omwonenden mochten geen groente uit eigen tuin of eieren van eigen kippen meer eten. Tegen die achtergrond klopten de Belgische burgers bij De Boer aan. In zo'n man hadden ze vertrouwen.

Zwijndrecht
Hun vermoedens bleken te kloppen. In de grond, tuinen en vissen in de Westerschelde zaten torenhoge niveaus aan pfos, een lid van de PFAS-familie. Dat is een groep van zo'n 6.000 chemicaliën die na lozingen via de lucht en het water generaties lang in mensen, dieren en milieu achterblijven. De Boer trof in het water van de Westerschelde vissen aan die 800 keer de Nederlandse grenswaarde bevatten. Ook in de grond vond hij hoge pfoswaarden. Net als indertijd in Dordrecht werd het de Belgische omwonenden van 3M sterk afgeraden om groentes uit eigen tuin en eieren van eigen kippen te eten. Uit onderzoek bleek bovendien dat 90% van de 800 mensen die rondom 3M wonen te hoge pfos-waardes in het bloed had. Vlaanderen legde de bouw van de ring stil, stelde een onderzoekscommissie in en er werden de nodige rechtszaken aangespannen. Tot aan de Raad van State aan toe, waardoor inmiddels zo'n 270 grote bouwprojecten opgeschort zijn of dreigen te worden.

Zeeland
In de Nederlandse provincie Zeeland ontstond eveneens ongerustheid. De Westerschelde ligt immers in de provincie. Daarom gaf de provincie Zeeland het RIVM opdracht om de PFAS-waarden in de vis in de Westerschelde te onderzoeken. De uitslag werd deze week bekend gemaakt. Vis en schelpdieren uit de Westerschelde bevatten 8 tot 10 keer zoveel PFAS dan dezelfde dieren die ergens anders gevangen zijn.

Omdat de metingen verschillen laten zien, afhankelijk van de plek waar de vissen en schaal- en schelpdieren gevangen zijn, hanteert het RIVM bandbreedtes voor de consumptie van voedsel uit de Westerschelde. Een portie zelf gevangen bot uit de Westerschelde kan twee keer per jaar worden gegeten. Voor zeebaars is dat een tot zes keer per jaar en voor spiering twee tot 15 keer. Een portie wijting kan vier tot 19 keer per jaar worden gegeten en een portie garnalen vijf tot zes keer. Oesters en mosselen uit de Westerschelde kunnen beide 7 keer per jaar tot twee keer per week worden gegeten. Voor de zilte groente lamsoor is er geen maximum. Zeekraal moet nog onderzocht worden. Het advies van het RIVM richt zich specifiek op sportvissers en mensen die zelf oesters rapen of lamsoor snijden. Er is amper commerciële visserij op de Westerschelde.

Volgens het RIVM levert incidenteel eten van een zelfgevangen vis uit de Westerschelde niet direct gevaar voor de volksgezondheid op. Maar omdat Nederlanders sowieso te veel PFAS binnenkrijgen, "is het belangrijk om de inname van PFAS zo min mogelijk verder te verhogen”, schrijven de RIVM-onderzoekers.

* Wat zijn pfas / pfoa / pfos
Pfas-chemicaliën zijn door de mens gemaakt en nauwelijks afbreekbaar. De 'forever chemicals', een groep van zo'n 6.000 poly- en perfluoralkylstoffen, waaronder GenX, pfoa (perfluoroctaanzuur) en pfos (perfluoroctaansulfonaten), maken producten waterafstotend en brandwerend, maar kunnen ook een verstoorde hormoonbalans, beschadigd immuunsysteem en kanker veroorzaken. Ze kunnen het immuunsysteem van jonge kinderen schaden. Het RIVM kenmerkt pfas als 'zeer zorgwekkende stoffen.'


Dit artikel afdrukken