Al in 2006 kwamen de eerste geluiden over ernstige mensenrechtenschendingen naar buiten. Illegaal opererende mensenronselaars, caporali, verzamelen migranten uit lagelonenlanden die in de marge van Italiaanse samenleving zijn beland om in twaalfurige werkweken en tegen betaling van een half lokaal loon de oogst binnen te halen.

Italië telt 370.000 werknemers uit 155 landen die tot de legale arbeidsinzet in de landbouw behoren. Ze vervullen 27% van het totaal aantal officiële banen. Daarnaast is er een omvangrijke, maar naar zijn precieze omvang onbekend grote groep seizoensarbeiders die wordt onderbetaald, lange dagen maakt en slecht gehuisvest is. Hun lage sociale status brengt hen als slaven geheel in de macht van de caporali die hun leven maken en weer kunnen breken. Het Pew Research Center schatte in 2019 dat het gaat 500.000 tot 700.000 moderne slaven; het zijn mensen die met bootjes uit Noord-Afrika op de dichtbij geleden zuidelijke kusten van Italië aankomen als vluchtelingen op zoek naar een beter leven. Velen slagen er niet in om hun reis te vervolgen en blijven zo onzichtbaar mogelijk in het land hangen, maar zijn makkelijke prooien voor de ronselaars. Caritas schatte hun aantal in 2011 al op 700.000, een decennium voor de vermoedelijk sindsdien gegroeide toevloed van bootvluchtelingen in de afgelopen jaren.

De in de schemer van de Italiaanse samenleving werkende tomatenplukkers maken het mogelijk dat er 70-grams blikjes tomatenpuree te koop kunnen zijn voor een prijs van amper meer dan 2 dubbeltjes.

De zakenman neemt de rol van dominee van actiegroepen over en jaagt de overheid na om haar verantwoordelijkheden te nemen
Tien jaar geleden zei directeur Marc Jansen van supermarktkoepel CBL dat zijn achterban niet verantwoordelijk kon worden gehouden voor de inzet van illegale uitgebuite arbeiders op plantages in Zuid-Europa. Het handhaven van wetten en de zorg voor goede arbeidsomstandigheden zijn overheidstaken. Een feitelijk correct standpunt, schreven wij toen. Afrikanen komen de Middellandse Zee over en vallen hier in handen van ronselaars die hen aan de alleronderste tree van de sociale ladder opvangen met slecht beloonde en ook nog eens illegale seizoensarbeid in hun greep krijgen.

Tijden veranderen
Maar tijden veranderen. Een lijvig rapport van het Nederlandse bedrijf Impact Buying zette in opdracht van het CBL en met steun van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de koepel FNLI van de Nederlandse levensmiddelenproducenten op een rij hoe het gesteld is de rechten van mensen in de Italiaanse tomatenindustrie. Italië produceert circa vijf maal zoveel tomaten voor industriële verwerking als Griekenland, Frankrijk en Portugal en circa 1,5 tot 2 keer zoveel als Spanje.

Het rapport beveelt aan dat het CBL en de FNLI eisen gaan opnemen in de standaarden die zij hanteren voor de ingeblikte, ingevroren en gedroogde tomatenproducten die zij inkopen. Het aandeel van de totale Nederlandse inkopen is slechts 112.823 ton op de totale Italiaanse productie van 2.341.688 ton verwerkte tomaten (4,8%). Impact Buying, het CBL en vakbond FNV verwachten dat het volume echter voldoende groot is om de industrie bij te laten draaien om Nederland te kunnen blijven leveren als inkopers vanuit ons land eisen gaan stellen aan de arbeidsomstandigheden en beloning van de plukkers. Daarom gaan vakbond FNV en het CBL samenwerken om via standaarden het lot van deze mensen te verbeteren. Naast actie van commerciële keten zelf, is volgens de FNV en het CBL ook actie op het niveau van de Europese Commissie nodig. Daarom willen ze graag op korte termijn in gesprek met de minister van Buitenlandse Zaken om de rol van Nederland als aanjager te bespreken. De zakenman neemt de rol van dominee van actiegroepen over en jaagt de overheid na om haar verantwoordelijkheden te nemen.
Dit artikel afdrukken