2 min
De Nederlandse Staat moet meer doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Deze uitspraak deed de rechter van het Gerechtshof in Den Haag in hoger beroep vandaag in de klimaatrechtszaak van Stichting Urgenda en de Nederlandse Staat. Volgens het hof is een reductie van 25% in 2020 ten opzichte van 1990 noodzakelijk. De reductieplicht is in overeenstemming met de zorgplicht van de Staat, aldus het Hof.
Met deze uitspraak handhaaft het Hof de beslissing die de rechtbank 3 jaar eerder had genomen, waarin Stichting Urgenda in het gelijk werd gesteld.
Update, 14:15 uur: 1Vandaag wijdt vandaag een special aan de door Urgenda gewonnen zaak.
Update, 19:30 uur: Op NOS TV zei minister Eric Wiebes uit principe nieuwe stappen tegen de winst van Urgenda te overwegen. Het kabinet vindt dat de rechter geen oordeel mag hebben over wat in Nederland politiek is besloten.
De NRC schrijft dat het Hof 'nog harder' oordeelde dan de rechter in de eerste ronde Urgenda vs de Staat der Nederlanden. Een hoogleraar Milieurecht toont zich verbaasd dat het Hof tegen de Staat oordeelt. De regering stelt dat het aan de gestelde klimaatdoelen zal voldoen. De rechter meet zich een exportoordeel aan door te oordelen dat de Staat daar niet aan zal kunnen voldoen. "De juridische onderbouwing is nog harder dan het vonnis [uit 2015]”, zegt advocaat Van der Veen van het Rotterdamse kantoor AKD tegen de NRC. Hij voorziet een internationale rol voor de Urgenda-zaak als gevolg van de uitspraak. Het gerechtshof van Den Haag baseert zich twee grondrechten uit het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens: het recht op leven en het recht op een privé- of familieleven.
Na de Urgenda-uitspraak door de rechter in 2015 zijn in een aantal landen klimaatzaken gestart tegen overheden en bedrijven. Er zijn nog geen successen te melden, zoals deze in Nederland. De Nederlandsche Bank wees begin deze week op het belang van rechtszaken zoals die van Urgenda. DNB denkt dat ze "abrupte invoering” van invloedrijke klimaatmaatregelen kunnen veroorzaken.
Update, 23:15 uur: Op Trouw spreekt Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht in Leiden, zich uit. Hij vindt dat er vergaande milieumaatregelen nodig zijn om een klimaatcatastrofe te voorkomen. Toch gaat de uitspraak van het hof hem te ver. “Urgenda zadelt de overheid op met een miljardenlast die door Nederland vrijwel niet op te brengen is.” En de rechter lijkt zich de gevolgen niet te realiseren: “Waar moet dat geld dan vandaan komen? Moet je het weghalen bij de zorg? Of bij het onderwijs?”
Update: 14 oktober, 20:00 uur: Kabinet moet keiharde (extra) maatregelen nemen om doelen CO2-uitstoot te halen, schrijft de NRC. Urgenda zal om een nakoming vragen. De krant schrijft: Als de uitstoot van broeikasgassen in 2020 niet minimaal 25 procent is afgenomen, zal de Stichting Urgenda „nakoming vorderen” van de uitspraak, via een dwangsom. Dat zegt directeur Marjan Minnesma. De staat zou dan moeten betalen aan Urgenda. Minnesma: „Ik weet nog wel wat leuke dingen om daarmee te doen. Mensen gratis zonnepanelen geven, bijvoorbeeld.” Hoe hoog zo’n dwangsom zou zijn, bepaalt de rechter. Om er een slag naar te slaan: de Europese CO2-prijs (voor onder meer de industrie) ligt nu rond de 20 euro per ton CO2. Bij dat prijsniveau kost elke miljoen ton broeikasgas die in 2020 te veel wordt uitgestoten 20 miljoen euro. Zo'n bedrag is natuurlijk best te betalen en goedkoper dan maatregelen..
Met deze uitspraak handhaaft het Hof de beslissing die de rechtbank 3 jaar eerder had genomen, waarin Stichting Urgenda in het gelijk werd gesteld.
HISTORIC verdict High Appeal by Dutch court in #Urgenda #climate case! The State MUST comply with stricy CO2 emission reductions! The Court shatters, crushes, demolishes ALL arguments by the State. Incredible! Hopeful! pic.twitter.com/mmBcnWVyX5
— Maurits Groen (@MauritsGroen) October 9, 2018
Update, 14:15 uur: 1Vandaag wijdt vandaag een special aan de door Urgenda gewonnen zaak.
Update, 19:30 uur: Op NOS TV zei minister Eric Wiebes uit principe nieuwe stappen tegen de winst van Urgenda te overwegen. Het kabinet vindt dat de rechter geen oordeel mag hebben over wat in Nederland politiek is besloten.
De NRC schrijft dat het Hof 'nog harder' oordeelde dan de rechter in de eerste ronde Urgenda vs de Staat der Nederlanden. Een hoogleraar Milieurecht toont zich verbaasd dat het Hof tegen de Staat oordeelt. De regering stelt dat het aan de gestelde klimaatdoelen zal voldoen. De rechter meet zich een exportoordeel aan door te oordelen dat de Staat daar niet aan zal kunnen voldoen. "De juridische onderbouwing is nog harder dan het vonnis [uit 2015]”, zegt advocaat Van der Veen van het Rotterdamse kantoor AKD tegen de NRC. Hij voorziet een internationale rol voor de Urgenda-zaak als gevolg van de uitspraak. Het gerechtshof van Den Haag baseert zich twee grondrechten uit het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens: het recht op leven en het recht op een privé- of familieleven.
Na de Urgenda-uitspraak door de rechter in 2015 zijn in een aantal landen klimaatzaken gestart tegen overheden en bedrijven. Er zijn nog geen successen te melden, zoals deze in Nederland. De Nederlandsche Bank wees begin deze week op het belang van rechtszaken zoals die van Urgenda. DNB denkt dat ze "abrupte invoering” van invloedrijke klimaatmaatregelen kunnen veroorzaken.
Update, 23:15 uur: Op Trouw spreekt Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht in Leiden, zich uit. Hij vindt dat er vergaande milieumaatregelen nodig zijn om een klimaatcatastrofe te voorkomen. Toch gaat de uitspraak van het hof hem te ver. “Urgenda zadelt de overheid op met een miljardenlast die door Nederland vrijwel niet op te brengen is.” En de rechter lijkt zich de gevolgen niet te realiseren: “Waar moet dat geld dan vandaan komen? Moet je het weghalen bij de zorg? Of bij het onderwijs?”
Update: 14 oktober, 20:00 uur: Kabinet moet keiharde (extra) maatregelen nemen om doelen CO2-uitstoot te halen, schrijft de NRC. Urgenda zal om een nakoming vragen. De krant schrijft: Als de uitstoot van broeikasgassen in 2020 niet minimaal 25 procent is afgenomen, zal de Stichting Urgenda „nakoming vorderen” van de uitspraak, via een dwangsom. Dat zegt directeur Marjan Minnesma. De staat zou dan moeten betalen aan Urgenda. Minnesma: „Ik weet nog wel wat leuke dingen om daarmee te doen. Mensen gratis zonnepanelen geven, bijvoorbeeld.” Hoe hoog zo’n dwangsom zou zijn, bepaalt de rechter. Om er een slag naar te slaan: de Europese CO2-prijs (voor onder meer de industrie) ligt nu rond de 20 euro per ton CO2. Bij dat prijsniveau kost elke miljoen ton broeikasgas die in 2020 te veel wordt uitgestoten 20 miljoen euro. Zo'n bedrag is natuurlijk best te betalen en goedkoper dan maatregelen..
De rechtsstaat is niet in crisis, dat gebeurt pas als ze het vonnis naast zich neerleggen. Nee, de staat heeft decennia haar taak maar half uitgevoerd. Heel veel is in het werk gesteld om de economie op te pompen. Industriële partijen is veel gegund, en het OM (strikt genomen onderdeel van de rechterlijke macht, maar valt onder het ministerie en wordt daardoor beïnvloed door de uitvoerende macht) hanteert een beleid waardoor banken misstanden kunnen kwijten dmv een boete, zonder vervolging. Op zich heeft de bevolking belang bij een sterke economie. Maar de overheid heeft ook de taak (en de bevolking een belang) om de algemene middelen en de leefomgeving te beschermen. Die taak heeft de overheid op alle gebieden (uitputting van de aarde, vervuiling van lucht, water en land, achteruitgang van de natuur, etc) de voorbije decennia telkens achter het economisch belang gesteld. Dat is zelfs zover gegaan dat de overheid zichzelf is gaan runnen alsof het een bedrijf was, inclusief de (inmiddels al wat achterhaalde) bedrijfskundige strategie om alles wat niet 'core business' is af te stoten. En zo verdween veel kennis, die vervolgens weer ingehuurd wordt indien nodig.
In de door Dick gelinkte draad bespreken we dit aspect ook. Mijn inziens heeft die overheid-als-bedrijf strategie een nog grotere impuls gegeven aan het voorop stellen van economische belangen, want zodra deskundigen extern werden, kregen ze er andere klanten en belangen bij. Het door de overheid ingewonnen advies werd zodoende gekleurd en de belangen van m.n. grotere commerciële partijen kregen daarmee invloed op het advies aan, en beleid van onze overheid. Soms gaat het nog verder en schrijven externe clubs mee aan nieuwe wetgeving. Zo kan het gebeuren dat, zoals de documentaire beerput Nederland liet zien, partijen die veroordeeld zijn voor milieudelicten toch input leverden op nota bene de nieuwe milieuwet.
Het probleem dat Urgenda nu aankaart is iets dat onze overheid over zichzelf heeft afgeroepen door bovengenoemd beleid. Maar daaronder schuilt een diepere laag, namelijk dat de denkwijze die achter dergelijk beleid zit op grote schaal normaal wordt gevonden. Het zit overal in verankerd en we kunnen niet zeggen dat het volk dan maar anders moet stemmen, want alle politieke partijen zijn hiermee doordrenkt. Probeer bijvoorbeeld maar eens één politieke partij te noemen die maatregelen (onderwijs, zorg, milieu) níet in geld uitdrukt. Ieder mens wil een zekere mate van welvaart en geld is daarbij nog altijd de doorslaggevende parameter waarmee dat wordt uitgedrukt en afgewogen. Pas als we echt knalhard nadelen gaan ondervinden (denk aan keihard geluidsoverlast) gaat een andersoortige parameter een rol van belang spelen. Heel simpel voorbeeld, er zijn weinig mensen die enorm geluidsoverlast accepteren als zij daar financieel beter van worden. Tot een grens misschien nog wel, maar daarboven zullen steeds meer mensen afhaken en wordt geluid zélf een belangrijkere factor dan geld en zal men ook niet meer in termen van geld denken. Iets dergelijks geldt ook voor milieuschade, alleen zijn we nog lang niet op het niveau dat de schade zo merkbaar is dat het als zelfstandige factor meespeelt in de afwegingen. M.a.w. veel mensen ondervinden er zo weinig last van, dat ze het nog uitdrukken in geld. De keuze voor korte termijn financiële voordelen van milieubelastend gedrag wint het daarmee al snel van keuzes die minder of geen milieuschade opleveren. En doordat we milieubelastend gedrag (bijv. een vliegvakantie) alleen voelen als financiële kosten en de voelbare 'kosten' in termen van milieuschade (vergelijk dat met geluidsoverlast) nagenoeg nihil zijn, worden dergelijke keuzes louter op financiële gronden gemaakt. Hoe anders zou dat zijn als er geen geluidsdemping in vliegtuigen zou zijn (en oordopjes verboden) en je bij een vlucht naar Turkije drie uur lang in oorverdovende herrie zou moeten doorbrengen? Dat voel je wel en dan gaat zo'n ander aspect ineens als onafhankelijke factor meewegen. Geluidsoverlast is dan ineens een tweede valuta waarin een vliegreis wordt uitgedrukt.
Kortom, het zou helpen als geld niet meer de enige valuta is waarin we denken.
Als milieuschade (en gezondheid, en welzijn) ook onafhankelijke valuta worden, zou het makkelijker worden voor de overheid om ook de bovengenoemde bescherming tegen o.a. milieuschade als 'core business' te zien en te zorgen dat de kennis om daarover beleid te maken intern beschikbaar komt. Dat zou er op zijn beurt voor zorgen dat de bescherming tegen milieuschade wordt ingericht dmv werkelijk effectieve maatregelen, in plaats van papieren monsters. Wie weet zou het dan enigzins mogelijk zijn om de milieudoelen te halen.
Helaas, er is nog een lange weg te gaan...
Hans, zie de discussie op FL over het Preventieakkoord. Daar voeren Simone Hertzberger, Dennis Zeilstra en ondergetekende precies datzelfde gesprek.
De vraag die je je kunt stellen is - denk ik -deze: is de rechtsstaat in crisis, is de democratie in het geding of veroorzaakt de magnitude van de onderwerpen die beide crises omdat er grotere besluiten genomen moeten worden dan de regels uit het verleden toestaan? In dat laatste geval bevinden we ons in een fase van anomie: morele wetteloosheid en de uitdaging ons te organiseren om weer lijn te krijgen in het omgaan met uitdagingen die ons als groep kunnen bedreigen.
#10
NRC : Haagse Zaken: De staat en het recht, wie zit er op wiens stoel?
Zit de rechter echt wel eens op de stoel van de politiek, zoals de minister van Klimaat Wiebes deze week na de uitspraak in de zaak-Urgenda beweerde? Politiek redacteur Mark Lievisse Adriaanse en juridisch redacteur Folkert Jensma bespreken in Haagse Zaken of de grens tussen politiek en recht echt aan het vervagen is.
Zie de laatste update in de hoofdtekst (zojuist toegevoegd). De staat hoeft zich financieel niet heel veel zorgen te maken als zij niet voldoet aan het vonnis.
HJ, #8 ben helemaal niet tegen aardgas, zelfs voor, er zijn mega reserves wereldwijd en t zou naar mijn mening zeer dom zijn die niet zuinig te gebruiken en zo tijd te hebben fatsoenlijke alternatieven te vinden ipv alleen maar heel hard zon en wind te schreeuwen.
Vond het alleen al jaren verdacht waarom de energie jongens de gascentrales in de motte ballen hielden en volop kolen stookte, en mijn vermoeden waarom komt nu uit denk ik. €€€€