Lees ook
Een bijwerking van de nieuwe voedingskundige inzichten die ons gevarieerde, nutriëntrijke en gebalanceerde eetpatronen voorschrijven, is dat het gedaan lijkt met de radicale, pretentieuze fantasiediëten.

Nooit meer koolhydraten en eiwitten strikt apart moeten eten, zoals Montignac voorschreef. Nooit meer alleen steak-and-salad van Atkins. Nooit meer helemaal geen zuivel of gluten. Nooit meer alleen fruit, zoals de acteur die elke januarimaand alleen appels eet. Geen eier-, chocolade-, soep-, sherry-, brooddiëten meer. Alles moet gematigd, met gezond verstand, liefst ook biologisch en vega.

Tijd voor iets nieuws dus. Of iets ouds eigenlijk. Het aardappeldieet: alleen maar gekookte piepers, dagenlang, met een pietsje zout, meer niet. De kilo’s vliegen er gegarandeerd af. Een artikel op het enthousiaste Amerikaanse blog Healthline (125 miljoen bezoekers per maand) zet de geschiedenis en alle voordelen van dit mono-dieet op een rijtje. De uitkomst: 3 à 5 dagen niets dan gekookte piepers en je valt kilo’s af, zonder honger.

Gebrek aan bewijs
Wetenschappelijk bewijs voor het aardappeldieet ontbreekt vrijwel. Want wie zou dat ook serieus willen onderzoeken? Een RCT (randomized controlled trial) opzetten met tientallen proefpersonen die een jaar lang alleen aardappelen eten en steeds hun bloed en poep moeten laten meten in het laboratorium, dat krijg je er op geen universiteit doorheen, zelfs niet in Wageningen.

De commissie van de Gezondheidsraad die onderzoek deed voor de Richtlijnen goede voeding 2015 moest dan ook rapporteren dat er geen noemenswaardige studies gedaan zijn naar de gezondheidsvoordelen van aardappelen:

De commissie is niet op de hoogte van systematische reviews of meta-analyses naar het verband tussen het gebruik van aardappelen en het risico op chronische ziekten. Er zijn verschillende niet-systematische reviews die concluderen dat er te weinig onderzoek is om een uitspraak te doen over het verband tussen het gebruik van aardappelen en het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en kanker.


Het is bekend dat je van friet, chips en gebakken aardappelen dik wordt en daardoor vaak ook ziek. Amerikaanse wetenschappers, zoals David Ludwig en Frank Hu die samen een gezaghebbend artikel over koolhydraten in de BMJ schreven, wijzen het gebruik van aardappelen dan ook af.

Dat voedingskundig afserveren van de aardappel berust op misverstanden uit de low carb-catechismus
Maar het is de bereidingswijze die de aardappel ‘ongezond’ maakt. Van een gewone gekookte pieper lijken de onderzoekers nooit gehoord te hebben, alleen van ‘fried’, ‘baked’ of ‘mashed potatoes’, waar altijd een lading olie en boter bij te pas komt en waarvan de structuur van de zetmeelknol door de bereiding drastisch verandert, hetgeen de vertering (de opname van glucose) aanzienlijk versnelt.

Insulinerespons
Zoete aardappelen, ja, die vindt iedereen ineens geweldig in de Verenigde Staten, en nu ook bij ons. Albert Heijn voert twee soorten in het assortiment zelfs. Over die rage een andere keer. Helaas is de gewone ‘white potato’ verdoemd in de Verenigde Staten. Bij uitzondering lees je eens een verdediging van de aardappel, maar dan meestal in een ‘feed the world’-politieke context, zoals in 2017 in The Washington Post. De auteur merkt echter ook op, nadat ze allerlei deskundigen had gesproken: “There’s no potato consensus in the nutrition community.”

Dat voedingskundig afserveren van de aardappel berust op misverstanden uit de low carb-catechismus. Aardappelen zijn puur zetmeel en hebben een hoge Glycemische Index (GI), hetgeen betekent dat ze aanzetten tot een hoge insulinerespons, net als brood en nog erger dan rijst en pasta. Volgens het low carb-idee is die combinatie dodelijk voor de slanke lijn, op basis van de koolhydraat-insuline hypothese.

Volume
Maar daar klopt dus weinig van. Het is verstandig om de zogeheten glycemische respons laag te houden, door weinig snelle koolhydraten te eten. Maar de GI van een voedingsmiddel is een te simpele maatstaf. Dat is zo langzamerhand wel duidelijk geworden. Maaltijden zijn samengesteld uit alle soorten nutriënten met allemaal andere GI’s, daar is de invloed op de totale GI door één product niet uit te isoleren. Dat heeft recent onderzoek, onder meer naar personalized nutrition, wel geleerd.

Aardappels verzadigen niet zomaar goed, maar het allermeest van alle voedingsmiddelen. Ook beter dan eieren en andere eiwitrijke producten
Wat het nog verwarrender maakt, is dat gebakken en gefrituurde aardappelen een lagere GI hebben dan gekookte, door de toevoeging van vet tijdens het bakken. Door de verhitting is er ook de helft van het vocht verdampt, waardoor een andere verhouding tussen volume en calorieën ontstond. Vergeleken met andere ‘witte’ groenten, zoals bloemkool en uien, bevatten gekookte aardappelen veel vocht, geven daardoor veel volume bij weinig calorieën, waardoor ze goed verzadigen. Dat is allemaal precies uitgezocht.

'Satiety index'
Aardappels verzadigen niet zomaar goed, maar het allermeest van alle voedingsmiddelen. Ook beter dan eieren en andere eiwitrijke producten. De Australische onderzoeker Susanne Holt stelde in 1995 A Satiety Index of common foods op, een lijst met voedingsmiddelen, gerangschikt naar hoe verzadigend ze zijn. Met andere woorden, hoe lang het weer duurt voor je honger krijgt. De gekookte aardappel stak hoog boven alle andere uit. Dat is later door vele studies bevestigd.

Andere producten die ook heel verzadigend zijn en de aardappel volgen op de originele lijst van Holt, (leng [een vis, nvdr], appels, sinaasappels en havermoutpap) hebben ook een hoog watergehalte. Water vult kennelijk goed, maar het is niet het enige dat de mate van verzadiging bepaalt.

In het geval van aardappelen is dat ook een stof die de vertering in de dunne darm van proteïnen en aminozuren (in het bijzonder trypsine) vertraagt, een zogenaamde proteaseremmer. Die stimuleert dan weer de aanmaak van het verzadigingshormoon cholecystokinine CCK. Details daarover staan in het Wageningse proefschrift uit 2004 en in later werk van de eiwitexpert Laurice Pouvreau. Pogingen om die proteaseremmer te isoleren en als medicijn tegen overgewicht in te zetten zijn wel ondernomen, maar hebben voor zover na te gaan is niets opgeleverd.

Mono-dieet
Het aardappeldieet is in feite een raar experimenteel en restrictief mono-dieet. Want waarom zou je maar één ding mogen eten? Sinds wanneer is dat gezond? Het is qua concept volledig tegengesteld aan de meest populaire diëten van het moment, de actuele dieet-denkbox.

Aardappels kunnen heel lekker zijn en er zijn veel verschillende soorten, met andere structuren en smaken, maar het blijven melige zetmeelknollen waar eigenlijk niet veel aan is. Zeker als er niks op of bij mag en ze niet eerst in de frituur mogen.

En hoe gezond is het om alleen aardappelen te eten? Hier moet weer genoemde commissie van de Gezondheidsraad geraadpleegd worden. Aardappelen zijn heel nutriëntrijk:

Het gebruik van aardappelen draagt bij aan de inname van verschillende nutriënten. Ze bevatten bijvoorbeeld koolhydraten, vooral in de vorm van zetmeel, en een geringe hoeveelheid eiwit van hoge kwaliteit. Ook leveren aardappelen voedingsvezel, waarvan het meeste zich in de schil bevindt. Aardappelen bevatten vitamine C en pyridoxine en, in mindere mate, ook andere B-vitamines als thiamine, riboflavine, niacine en foliumzuur. Daarnaast zit er in aardappelen kalium en in mindere mate ook calcium en fosfor. Tenslotte vormen bioactieve stoffen als polyfenolen, glycoalkaloïden, lectines en resistant starch bestanddelen van de aardappel.


Een mono-dieet van gekookte piepers is zo gek nog niet. In het artikel in Healthline wordt in 7 regels opgesomd hoe je dat het best kan aanpakken:

Regel 1. Eet 3 tot 5 dagen alleen gewone, gekookte aardappels
Regel 2. Eet 0,9 tot 2,3 kg aardappelen per dag. (Eigenlijk: zoveel als je wilt of op kan)
Regel 3. Eet geen andere voedsel, ook geen toevoegingen zoals boter, ketchup, zure room of kaas
Regel 4. Zout is goed, maar alleen als het echt moet. Anders zonder
Regel 5. Drink als je dorst hebt alleen water, gewone thee of zwarte koffie
Regel 6. Zware oefeningen zijn niet aangeraden. Hou het bij lichte fitness en wandelen
Regel 7. Neem de medicijnen die de dokter voorschrijft, maar geen andere voedingssupplementen.

Hoe werkt het? Weinig calorieën, toch geen honger, korte duur, veel resultaat. Dat is wat een ideaal dieet moet doen.

Aardappelcultuur
Goede wijn behoeft geen krans. Nederlanders eten toch wel aardappels. Maar het gebrek aan onderzoek naar de voedingskundige aspecten en potentiële gezondheidsvoordelen van de aardappel is opmerkelijk. Dat Sergio Herman culi-frieten bakt is geinig, maar ook een beetje armoedig. Waarom niet de kracht van de pieper verder onderzoeken? Voor een crash-dieet, waarbij je weinig calorieën inneemt maar toch in korte tijd veel afvalt, is het ideaal. Hoe zit dat precies met de prebiotische werking van dat resistente zetmeel van afgekoelde aardappels? Welke van de 250 in Nederland geteelde soorten zijn het best in zo’n dieet? Misschien zitten daar wel varianten tussen die zich fantastisch lenen voor het pieperdieet.

Gek eigenlijk dat in Nederland – in verhouding verreweg de grootste aardappelproducent en exporteur ter wereld - zo’n scharrige aardappelcultuur is. Waarom geen grote feesten met praalwagens en gratis bier en een verslag op het NOS-Journaal als de eerste Andijker Muizen of Opperdoezer Ronden uit de grond komen?
Maar mogen die dan wel met een beetje roomboter?
Dit artikel afdrukken