Je kan je overal wel druk om maken dezer dagen, nu het dagelijkse leven weer allerlei aanpassingen krijgt opgelegd en Glasgow is mislukt. Ftalaten in het hamburgerdoosje zijn bij de meeste mensen nu waarschijnlijk niet top of mind. Ten onrechte, want deze ‘forever chemicals’ komen in steeds grotere hoeveelheden in de voedselketen. Ze zijn ‘blijvend’ en als er niets aan gedaan wordt, nemen ze toe, net als de andere plagen in de leefomgeving.

Zelf leggen ze het verband niet, maar de recente toename in de blootstelling aan dergelijke chemicaliën die Amerikaanse onderzoekers signaleren in een ‘voorlopige analyse’ lijkt mede een gevolg van de coronapandemie. Meer dan ooit krijgen consumenten schadelijke stoffen binnen via de verpakking van afhaal- en bezorgeten en van de blauwe handschoentjes van al die hygiënisch werkende (fast) food-medewerkers.

San Antonio
Het was een klein onderzoek, met een eenvoudige opzet. “We hebben hamburgers, friet, kipnuggets, kip burrito's, kaaspizza (n = 64 voedselmonsters) en handschoenen (n = 3) uit restaurants gehaald en deze op 11 chemische stoffen geanalyseerd met gaschromatografie-massaspectrometrie”, schrijven de onderzoekers. Het onderzoeksmateriaal kwam van fast food-restaurants in de buurt van het onderzoekslaboratorium in San Antonio, Texas. Een buurtonderzoek, zou je het kunnen noemen.

Meer dan ooit krijgen consumenten schadelijke stoffen binnen via de verpakking van afhaal- en bezorgeten en van de blauwe handschoentjes van al die hygiënisch werkende (fast) food-medewerkers
Gezocht werd naar de aanwezigheid van weekmakers, de toevoegingen aan plastic (PVC), waardoor dat soepel wordt en geschikt als verpakkingsmateriaal voor voedsel. Weekmakers hebben een veel bredere, vooral industriële toepassing. “Jaarlijks worden wereldwijd zo'n acht miljoen ton weekmakers verbruikt,” schrijft de belangenvereniging van producenten European Plasticers in een factsheet. Er zijn ongeveer vijftig verschillende stoffen in gebruik als weekmaker, negentig procent zijn ftalaten in PVC. Een andere bekende/beruchte is bisfenol A (BPA).

Speelgoed
Van de bekendste weekmakers, de (ortho)-ftalaten, is het gebruik zowel door Europese als Amerikaanse overheden gelimiteerd, onder meer in speelgoed. Aangetoond is dat de stoffen, die zich ophopen in het menselijke vetweefsel, een zogenaamde hormoonverstorende werking hebben. De lijst van hormoonverstoorders is eindeloos, de effecten op de gezondheid lang niet allemaal bekend.

Veel stoffen veroorzaken ontwikkelingsstoornissen bij kinderen, ook al in de prenatale fase, of worden ervan verdacht. Dat leidt tot een lagere IQ en geringere motorische vaardigheden. Ook ADHD en verstoord sociaal gedrag worden in verband gebracht met blootstelling aan ftalaten. Overtuigend bewijs is er voor de invloed van ftalaten op de ontwikkeling van de geslachtsorganen.

De huidige beperkende maatregelen zijn veel te zuinig, stellen deskundigen. De roep om strikte regels van het gebruik zwelt aan, gelijk opgaand met de ‘growing body of evidence’. In april dit jaar publiceerde een aantal onderzoekers van grote Amerikaanse universiteiten een brandbrief. Ze doen “aanbevelingen voor verstandige beleidsveranderingen”. Vrouwen die zwanger willen worden of zijn, baby’s en kleuters en kinderen in het algemeen, moeten niet aan weekmakers blootgesteld worden. Ze zitten niet alleen in verpakkingen en speelgoed, ook in bouwmaterialen, vloerbedekking, cosmetica en medicijnen.

Onzekerheid
In Europa oordeelt de EFSA geregeld mild over ftalaten en stelde in 2019 de ‘toelaatbare dagelijkse inname’ (TDI) van de vijf meest gebruikte ftalaten vast. Onder die grenzen zouden de weekmakers geen gevaar opleveren.

Maar: “Wij hebben al deze TDI's op tijdelijke basis vastgesteld wegens de onzekerheid over andere effecten dan de effecten op de voortplanting en over de bijdrage van plastic FCM [‘food contact materials’] aan de totale blootstelling van de consument aan ftalaten. Onze deskundigen stelden vast dat deze onzekerheden moeten worden aangepakt door het hele bewijsmateriaal in overweging te nemen.”

De labanalyse in San Antonio leverde een staatje op waarin de aanwezigheid van de stoffen in microgrammen per kilo hamburger, friet of burrito is uitgedrukt. Naast de bekendste weekmakers (met de afkortingen DEHP en DnBP) werden ook non-ftalaten aangetroffen, de stoffen DEHT, DINCH en DEHA. DEHT geldt als minder schadelijk en heeft het voordeel van de twijfel. Onderzoek bij mensen naar de schadelijkheid ontbreekt echter, zeggen ook de Amerikaanse onderzoekers.

Bijkomend
In een video bij de presentatie van hun bevindingen wijst onderzoeker Lariah Edwards van de George Washington University in Boston op een bijkomend probleem. Het is een gegeven dat arme Amerikanen meer fast food eten dan welgesteldere. In zwarte woonwijken zijn meer fast food-restaurants dan in witte woonwijken, zegt ze. Armere Amerikanen van kleur hebben vaak al een slechtere gezondheid.

“Er moet meer onderzoek komen naar deze vervangende weekmakers,” zegt Edwards. En daarnaast moet er gestreefd worden naar het compleet uitbannen van weekmakers in de verpakking van fast food.
Dit artikel afdrukken