4 min
Ligt de toekomst van ons voedsel in hoogproductieve landbouw of juist in natuurinclusieve, agro-ecologische technieken?
Er tekent zich de laatste jaren een bijzondere scheidslijn af in het Nederlandse en internationale debat over de toekomst van de landbouw. Er zijn twee stromingen die precies dezelfde analyse maken (het huidige landbouwsysteem is niet duurzaam genoeg), die precies hetzelfde doel hebben (een groene en goedgevoede wereld) en die toch lijnrecht tegenover elkaar staan.
De eerste stroming, waar ik mezelf toe reken, is die van de technologen. Als zij de toekomst van de landbouw schetsen zien ze een Nederland waarin landbouw en natuur strikt gescheiden zijn. Waar boeren veel doen op weinig ruimte, waardoor er ruimte vrijkomt voor de natuur. Ze vertrouwen op technologieën als genetische modificatie en kweekvlees om de wereld duurzamer te. Hoogtechnologische landbouw, in de vorm van kassen en agroparken zijn favoriet bij deze techno-optimisten.
Daartegenover staan de ecologen. Zij zien veel meer in het verweven van landbouw en natuur. Ze vertrouwen op natuurinclusieve en biologische landbouw, en zien meer in korte dan lange ketens. Reductie van vleesconsumptie moet volgens hen gebeuren via gedragsverandering. Zij geloven in grenzen aan de groei en maken zich zorgen over het overschrijden van planetaire grenzen. Technieken als genetische modificatie zijn een voorbeeld van menselijk overmoed, die ons eerder verder weg dan dichterbij het doel van een duurzame planeet brengen.
Smullen van tegenpolen
Sla een krant open, of zet de televisie aan. Geheid dat je elk opiniestuk of deelnemer in een debat kunt plaatsen in een van deze stromingen. En eerlijk is eerlijk: ik heb jarenlang geprofiteerd van de tegenstelling tussen de twee groepen. Het aantal keren dat ik in de studio tegenover Herman Bekkum, woordvoerder bij Greenpeace, heb gezeten, oneliners over de merites van gentech naar elkaar gooiend, is niet op twee handen te tellen. De media smullen van debat en zetten het liefst de grootste tegenpolen tegenover elkaar.
Het was ook in deze hoedanigheid dat ik kennis maakte met Joris Lohman, Directeur van Food Hub en in het verleden oprichter van Slow Food Youth NetworkNederland. We waren beide uitgenodigd voor een debat van een groot veevoerbedrijf over de toekomst van de landbouw. Voor een publiek van boeren, vertegenwoordigers en erfbetreders mochten wij de plaat van technologen versus ecologen weer afdraaien.
We besloten samen op te trekken en dieper in de tegenstelling te duiken. We kwamen erachter dat het vaak lijkt alsof het om wetenschappelijke onmin gaat tussen de beide partijen. Discussies gaan over of genetische modificatie wel of niet veilig is, of lokaal duurzamer is dan globaal en over we natuur en landbouw beter kunnen scheiden of verweven. Beide partijen zwaaien met wetenschappelijk publicaties in de hoogste tijdschriften, en met rapporten van de belangrijkste instituten. Iemand moet er gelijk hebben, toch, als we alle feiten er bij pakken?
Het goede leven
Maar de feiten zijn maar een dun laagje. Waar het in de tegenstelling tussen technologen en ecologen vooral om draait zijn waardes en iemands kijk op de wereld. De discussie over gentech gaat eigenlijk over de macht van grote bedrijven, lokaal of globaal over gemeenschapszin en verlies daarvan, en de scheiden/verweven discussie over of we meer in harmonie leven met natuur of dat er juist over moeten heersen. Het is een discussie over wat het goede leven behelst en hoe de toekomst sociaal, politiek en economisch te vormen - het is een ideologische, geen wetenschappelijk discussie.
Onze zoektocht leidde tot een vierpaginaverhaal in de Volkskrant; de reacties daarop waren overweldigend. Minister Carola Schouten van Landbouw wilde een vervolggesprek met ons in de krant, omdat ze de tegenstelling ook herkende in de coalitie. Ze zag het als een belangrijke sta-in-de-weg voor verandering in de landbouw, en vroeg ons om hulp. Nog belangrijker waren de reacties uit het veld. Voor zoveel mensen bleek het inzicht dat om het om waarden en niet om feiten zo baanbrekend. Het maakte dat ze meer begrip krijgen voor hun ‘tegenstrevers’ en dat is het begin van samenwerking.
Geven en nemen
Aan ons de taak tips te geven om de bijeenkomst een succes te maken. Dat begint uiteraard bij het beseffen van het bestaan van ecologen en technologen. Hierdoor vervallen de deelnemers niet in oppervlakkige wetenschappelijk discussies, maar dringen ze sneller door tot de kern. Daarnaast adviseren we elkaar op de persoon te beoordelen, en niet op het instituut of bedrijf waar diegene werkt. Te vaak zie ik milieuorganisaties met een veeg grote zaadbedrijven weg te zetten als het kwaad. Vice versa worden milieubewegingen schamperend neergezet als aanhangers van ot-en-sien-landbouw. Dat is contraproductief, want ik ben op bezoek geweest in de laboratoria en kantoren van zowel Greenpeace als Bayer. De diversiteit in opinie daarbinnen is enorm, evenals de passie voor een duurzame landbouw. Vervolgens spreken we deelnemers moed in: wees bereid om toe te geven aan de ander - besef dat iedereen aan tafel verandering wil en dat dat alleen lukt als iedereen wat geeft en neemt, niet als we in onze ideologische loopgraven blijven.
En misschien wel het belangrijkste: ga op zoek naar overeenkomsten. Stap voorbij het mediaframe van onverzoenbaarheid - er is veel waar we het wel over eens zijn. Zo zijn Lohman en ik ervan overtuigd dat onze vleesconsumptie minder moet. Ook geloven we beide in strokenteelt (verschillende gewassen naast elkaar laten groeien op een akker) en natuurlijke bestrijders, en onderkennen we het belang van landschapsinrichting. Hij wil bovendien best wat toegeven op genetische modificatie, ik vaar mee op het concept van planetaire grenzen. Ga aan de slag, en je zult zien dat de kwestie technologen versus ecologen groter wordt gemaakt dan die is.
Publicist en journalist Hidde Boersma schreef deze opinie voor Rabo&Co Magazine, een uitgave van Rabobank. Aan de WUR werd in 2019 een congres aan het thema technologie en/of ecologie gewijd, met als uitgangspunt het boek The Wizard and the Prophet Charles C. Mann.
Dit artikel afdrukken
De eerste stroming, waar ik mezelf toe reken, is die van de technologen. Als zij de toekomst van de landbouw schetsen zien ze een Nederland waarin landbouw en natuur strikt gescheiden zijn. Waar boeren veel doen op weinig ruimte, waardoor er ruimte vrijkomt voor de natuur. Ze vertrouwen op technologieën als genetische modificatie en kweekvlees om de wereld duurzamer te. Hoogtechnologische landbouw, in de vorm van kassen en agroparken zijn favoriet bij deze techno-optimisten.
Daartegenover staan de ecologen. Zij zien veel meer in het verweven van landbouw en natuur. Ze vertrouwen op natuurinclusieve en biologische landbouw, en zien meer in korte dan lange ketens. Reductie van vleesconsumptie moet volgens hen gebeuren via gedragsverandering. Zij geloven in grenzen aan de groei en maken zich zorgen over het overschrijden van planetaire grenzen. Technieken als genetische modificatie zijn een voorbeeld van menselijk overmoed, die ons eerder verder weg dan dichterbij het doel van een duurzame planeet brengen.
Smullen van tegenpolen
Sla een krant open, of zet de televisie aan. Geheid dat je elk opiniestuk of deelnemer in een debat kunt plaatsen in een van deze stromingen. En eerlijk is eerlijk: ik heb jarenlang geprofiteerd van de tegenstelling tussen de twee groepen. Het aantal keren dat ik in de studio tegenover Herman Bekkum, woordvoerder bij Greenpeace, heb gezeten, oneliners over de merites van gentech naar elkaar gooiend, is niet op twee handen te tellen. De media smullen van debat en zetten het liefst de grootste tegenpolen tegenover elkaar.
Het was ook in deze hoedanigheid dat ik kennis maakte met Joris Lohman, Directeur van Food Hub en in het verleden oprichter van Slow Food Youth NetworkNederland. We waren beide uitgenodigd voor een debat van een groot veevoerbedrijf over de toekomst van de landbouw. Voor een publiek van boeren, vertegenwoordigers en erfbetreders mochten wij de plaat van technologen versus ecologen weer afdraaien.
Ga op zoek naar overeenkomsten. Stap voorbij het mediaframe van onverzoenbaarheid. Je zult zien dat de kwestie technologen versus ecologen groter wordt gemaakt dan die isIn de pauze voor het event raakten we aan de praat. “Met alles wat jij twittert ben ik het faliekant mee oneens, dus ik ben je maar gaan volgen.” begon Lohman het gesprek. Wij bleken verrassend veel overeenkomsten te hebben: zelfde leeftijd, zelfde gezinsopbouw met 3 jonge kinderen, en we bleken zelfs bijna buren te zijn. Hoe is het mogelijk dat we zo hetzelfde zijn, en toch zo tegenover elkaar staan? We beseften ons dat zolang wij met elkaar bekvechten, er weinig gebeurt. Dan wint de status quo.
We besloten samen op te trekken en dieper in de tegenstelling te duiken. We kwamen erachter dat het vaak lijkt alsof het om wetenschappelijke onmin gaat tussen de beide partijen. Discussies gaan over of genetische modificatie wel of niet veilig is, of lokaal duurzamer is dan globaal en over we natuur en landbouw beter kunnen scheiden of verweven. Beide partijen zwaaien met wetenschappelijk publicaties in de hoogste tijdschriften, en met rapporten van de belangrijkste instituten. Iemand moet er gelijk hebben, toch, als we alle feiten er bij pakken?
Het goede leven
Maar de feiten zijn maar een dun laagje. Waar het in de tegenstelling tussen technologen en ecologen vooral om draait zijn waardes en iemands kijk op de wereld. De discussie over gentech gaat eigenlijk over de macht van grote bedrijven, lokaal of globaal over gemeenschapszin en verlies daarvan, en de scheiden/verweven discussie over of we meer in harmonie leven met natuur of dat er juist over moeten heersen. Het is een discussie over wat het goede leven behelst en hoe de toekomst sociaal, politiek en economisch te vormen - het is een ideologische, geen wetenschappelijk discussie.
Onze zoektocht leidde tot een vierpaginaverhaal in de Volkskrant; de reacties daarop waren overweldigend. Minister Carola Schouten van Landbouw wilde een vervolggesprek met ons in de krant, omdat ze de tegenstelling ook herkende in de coalitie. Ze zag het als een belangrijke sta-in-de-weg voor verandering in de landbouw, en vroeg ons om hulp. Nog belangrijker waren de reacties uit het veld. Voor zoveel mensen bleek het inzicht dat om het om waarden en niet om feiten zo baanbrekend. Het maakte dat ze meer begrip krijgen voor hun ‘tegenstrevers’ en dat is het begin van samenwerking.
Waar het in de tegenstelling tussen technologen en ecologen vooral om draait zijn waardes en iemands kijk op de wereldSinds het artikel zijn we on tour door Nederland om technologen en ecologen samen te brengen, om ervoor te zorgen dat er echt wat verandert in de landbouw. Dat doen we onder andere bij Rabobank Food Forward, het initiatief van de bank om per regio voedselmakers en -veranderaars bij elkaar te brengen om tot oplossingen te komende voor het voedselvraagstuk. Daarbij komen de 2 tegenpolen vaak bij elkaar aan tafel.
Geven en nemen
Aan ons de taak tips te geven om de bijeenkomst een succes te maken. Dat begint uiteraard bij het beseffen van het bestaan van ecologen en technologen. Hierdoor vervallen de deelnemers niet in oppervlakkige wetenschappelijk discussies, maar dringen ze sneller door tot de kern. Daarnaast adviseren we elkaar op de persoon te beoordelen, en niet op het instituut of bedrijf waar diegene werkt. Te vaak zie ik milieuorganisaties met een veeg grote zaadbedrijven weg te zetten als het kwaad. Vice versa worden milieubewegingen schamperend neergezet als aanhangers van ot-en-sien-landbouw. Dat is contraproductief, want ik ben op bezoek geweest in de laboratoria en kantoren van zowel Greenpeace als Bayer. De diversiteit in opinie daarbinnen is enorm, evenals de passie voor een duurzame landbouw. Vervolgens spreken we deelnemers moed in: wees bereid om toe te geven aan de ander - besef dat iedereen aan tafel verandering wil en dat dat alleen lukt als iedereen wat geeft en neemt, niet als we in onze ideologische loopgraven blijven.
En misschien wel het belangrijkste: ga op zoek naar overeenkomsten. Stap voorbij het mediaframe van onverzoenbaarheid - er is veel waar we het wel over eens zijn. Zo zijn Lohman en ik ervan overtuigd dat onze vleesconsumptie minder moet. Ook geloven we beide in strokenteelt (verschillende gewassen naast elkaar laten groeien op een akker) en natuurlijke bestrijders, en onderkennen we het belang van landschapsinrichting. Hij wil bovendien best wat toegeven op genetische modificatie, ik vaar mee op het concept van planetaire grenzen. Ga aan de slag, en je zult zien dat de kwestie technologen versus ecologen groter wordt gemaakt dan die is.
Publicist en journalist Hidde Boersma schreef deze opinie voor Rabo&Co Magazine, een uitgave van Rabobank. Aan de WUR werd in 2019 een congres aan het thema technologie en/of ecologie gewijd, met als uitgangspunt het boek The Wizard and the Prophet Charles C. Mann.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Jan Peter, dit is inderdaad de juiste discussie wat mij betreft.
Technologie moet alleen dienend zijn aan ecologie, maar ook wat betreft onze 'mensontwikkeling' en mens zijn. Als we geen waarnemer meer zijn van levensprocessen, kunnen we ons ook niet meer verwonderen, we kijken immers naar de data en dat schakelt allerlei andere mogelijkheden om je te laten verrassen ook uit. Willen we laptopboeren?
Helemaal mee eens, Jan Peter.
Ecomodernisten lijken zich die vraag zelden te stellen.
Wouter, ik kom nog even terug op ons gesprek over technologie, waarin we stelden dat technologie ons zal blijven verbazen. Maar dat is eigenlijk de vraag niet. De vraag is of we dat willen. De vraag is of we een minimini drone willen hebben die de bij vervangt omdat we hem hebben laten uitsterven.
Zit wat in, maar ook 'onlogisch', irrationeel, intuïtief en rechterhersenhelft kunnen zich niet aan de natuurwetten onttrekken. Daar hebben we het mee te doen.
"de logica ontgaad me" :-)
Logica breng je een eind, maar niet overal. De complexe wereld waarin we leven met een toenemende chaos, kan niet alleen meer met logica benaderd worden. Ik denk dat we wat meer 'onlogisch', irrationeel, intuïtief of rechterhersenhelft nodig hebben.