4 min
Een meerderheid van de wereldbevolking krijgt onvoldoende omega-3 visvetten binnen via dagelijkse voeding. Als er niet op grote schaal alternatieve vormen van productie van deze essentiële voedingsstoffen worden benut, zal dat tekort alleen maar oplopen. De belangrijkste bronnen van omega-3 vetzuren zwemmen in de zeeën, en die leveren door overbevissing en verspilling in de toekomst nog minder op.
In de berichtgeving over omega-3 door denieuwsdienst Eurekalert is sprake van een ‘supply gap’, een kloof tussen vraag en aanbod van omega-3. Die kloof is becijferd door onderzoekers van het Norwegian University of Science and Technology in Trondheim, Noorwegen. Zij keken alleen naar de mariene bronnen van omega-3.
EPA/DHA
Het gaat daarbij in het bijzonder om de vetzuren EPA en DHA, eicosapentaeenzuur en docosahexaeenzuur. Ze heten essentieel, omdat het menselijk lichaam ze niet of nauwelijks zelf kan synthetiseren en ze onmisbaar zijn voor de opbouw (hersenen, ogen, zenuwstelsel) en het onderhoud (hersenen, vaten, hart) van het lichaam, vooral ook als dat ouder wordt.
Door eenmaal per week een portie vette vis te eten, zoals een haring of een stuk zalm, voldoe je volgens het Voedingscentrum aan de behoefte van het lichaam, die ongeveer 200 mg per dag bedraagt. Dat zijn kleine hoeveelheden, maar evenals de kleine hoeveelheden van andere micronutriënten wel van belang voor de gezondheid.
De meeste mensen krijgen te weinig EPA en DHA binnen. Hoofdauteur van de omega-3 studie is de Amerikaans-Noorse ecoloog Helen Hamilton. In Eurekalert zegt ze: “Toen we keken naar hoe EPA en DHA worden geproduceerd en geconsumeerd, bij mensen en in de oceaan, ontdekten we dat 70 procent van de wereldbevolking niet krijgt wat ze echt nodig hebben. Dat kan verstrekkende gevolgen hebben voor de gezondheid.”
De Noorse onderzoekers stellen dat elk mens dagelijks tussen de 250 en 1000 mg EPA en DHA nodig heeft en zwangere en voedende vrouwen nog meer, vooral DHA. Uitgaande van een gemiddelde behoefte van 500 mg per dag per persoon, vermenigvuldigd met de totale wereldbevolking en afgezet tegen de mondiale productie en oogst van EPA en DHA berekenden de onderzoekers dat er jaarlijks 1,4 miljoen ton nodig is. Maar er is 0,8 miljoen ton EPA/DHA uit visserij, kweekvis en ander zeebanket voor menselijk gebruik beschikbaar. De tekorten zijn het grootst onder delen van de bevolkingen van Noord-Amerika, Centraal Europa, het Midden-Oosten, India, Brazilië en het Verenigd Koninkrijk. Merk op dat die 500 mg meer dan tweemaal zoveel is als het Voedingscentrum adviseert.
Gecompliceerd
De problematiek rond voldoende omega-3 is gecompliceerd, nog los van de vraag hoeveel een mens werkelijk nodig heeft. Het begint er al mee dat 63% van de visbestanden in de wereldzeeën nu al zijn overbevist. De voorraad vis in de zee is eindig, stellen de onderzoekers dan ook. De visvangst wereldwijd opvoeren om aan de groeiende omega-3 behoefte te voldoen is duidelijk een slecht idee.
Aquacultuur, dat nu al in de helft van de visvoorraad voorziet, is een goed alternatief, denk aan vette zalm. Maar kweekvis moet gevoerd worden met visvoer dat ook omega-3 bevat, bijvoorbeeld afkomstig van de gigantische scholen sardines voor de Zuid-Amerikaanse westkust. Die zijn ook overbevist en met de vraag naar dit voer stijgt de prijs. Veel kweekvis krijgt daarom al (deels) plantaardig voer. Maar daar zitten weer minder omega-3 vetten in. Kweekvis bevat om die reden vaak minder EPA en DHA dan wilde vis.
De Noorse onderzoekers doen een aantal suggesties om de huidige en alternatieve bronnen beter te benutten. De simpelste is kleine visjes niet tot visvoer te verwerken, maar direct te consumeren. Dat scheelt verlies van alle grondstoffen, behalve vetten ook vooral proteïne, in de zogenoemde voedselconversie. De wereldvoedselorganisatie FAO beijvert zich daarvoor. Maar de consument wil een keurig graatloos stuk zalm en geen bord tranige sardientjes met graten.
Uit veel afval van de visverwerkende industrie wordt al de laatste druppel olie geperst. Maar die hoeveelheid kan omhoog als de inzameling van visafval beter geregeld is. Daarbij gaat het om afsnijsels, koppen en graten van fileerderijen en inleggerijen. In westerse landen gebeurt dat al op grote schaal. Maar in China, waar zeer veel vis gegeten wordt, gaat het kostbare afval verloren omdat de eetcultuur dicteert dat je de vis thuis zelf schoonmaakt. Als die resten ingezameld zouden worden voor verwerking en niet werden weggegooid, zou dat een enorme opbrengst van omega-3 betekenen, volgens de onderzoekers.
Visvoer
Een efficiënter gebruik van omega-3-rijk visvoer kan ook veel uitmaken. Kweekvis krijgt dat dan pas gevoerd kort voor ze geoogst worden en niet gedurende het hele leven. De kostbare omega-3 vetten worden niet alleen ‘ingebouwd’ in de vis, om later hergebruikt te kunnen worden, maar zijn gedurende het leven van de vis ook een bron van energie zoals al het andere voer. Als nu een stuk kweekzalm op je bordje ligt is slechts 10 procent van de omega-3 die dat dier gevoerd heeft gekregen aanwezig in het visvlees.
Algen
Ook algen bevatten omega-3 vetten en worden daarom op grote schaal gekweekt. Algen zijn goed genetisch te manipuleren en het is denkbaar dat er soorten gekweekt kunnen worden die nog meer omega-3 vetten bevatten. De vraag is of die genetische manipulatie gewenst is. In het westen ligt dat gevoeliger dan in Aziatische landen, zeggen de onderzoekers. Nu al zijn omega-3 supplementen voor vegetariërs en veganisten verkrijgbaar die uit algen zijn bereid. Het probleem met omega-3 supplementen, ook capsules met visolie, is dat de vetzuren minder goed door het lichaam worden opgenomen dan uit vis zelf.
De Noorse onderzoekers beperken zich tot de mariene bronnen van omega-3 vetzuren. Maar ook landplanten leveren de kostbare micronutriënten, in de vorm van alfalinoleenzuur ALA. ALA wordt in het lichaam omgezet tot EPA en DHA. Plantaardige olie bevat vaak veel ALA, aflopend in percentage lijnzaadolie (57%), chiazaadolie (55%), hennepolie (20%) en walnootolie (10%). Ook zit ALA in geringe hoeveelheden in bladgroente en vlees van dieren die gras en olierijke granen eten.
De reden waarom de mens behoefte heeft aan EPA en DHA van mariene herkomst is dat de omzetting in het menselijk lichaam van ALA maar zeer weinig EPA en DHA oplevert, slechts enkele procenten.
Het Noorse onderzoek bevestigt eerdere studies naar de groeiende afhankelijkheid van de mensheid voor omega-3 uit de zee. Het onderzoek geeft vanwege de vele onzekerheden, aannames en schattingen mogelijk niet een precies beeld van die afhankelijkheid, nu en in de toekomst. Maar het signaal dat mensen efficiënter en inventiever met de mariene bronnen moeten omgaan is duidelijk.
Dit artikel afdrukken
EPA/DHA
Het gaat daarbij in het bijzonder om de vetzuren EPA en DHA, eicosapentaeenzuur en docosahexaeenzuur. Ze heten essentieel, omdat het menselijk lichaam ze niet of nauwelijks zelf kan synthetiseren en ze onmisbaar zijn voor de opbouw (hersenen, ogen, zenuwstelsel) en het onderhoud (hersenen, vaten, hart) van het lichaam, vooral ook als dat ouder wordt.
Door eenmaal per week een portie vette vis te eten, zoals een haring of een stuk zalm, voldoe je volgens het Voedingscentrum aan de behoefte van het lichaam, die ongeveer 200 mg per dag bedraagt. Dat zijn kleine hoeveelheden, maar evenals de kleine hoeveelheden van andere micronutriënten wel van belang voor de gezondheid.
70 procent van de wereldbevolking krijgt niet wat ze echt nodig hebbenEcoloog
De meeste mensen krijgen te weinig EPA en DHA binnen. Hoofdauteur van de omega-3 studie is de Amerikaans-Noorse ecoloog Helen Hamilton. In Eurekalert zegt ze: “Toen we keken naar hoe EPA en DHA worden geproduceerd en geconsumeerd, bij mensen en in de oceaan, ontdekten we dat 70 procent van de wereldbevolking niet krijgt wat ze echt nodig hebben. Dat kan verstrekkende gevolgen hebben voor de gezondheid.”
De Noorse onderzoekers stellen dat elk mens dagelijks tussen de 250 en 1000 mg EPA en DHA nodig heeft en zwangere en voedende vrouwen nog meer, vooral DHA. Uitgaande van een gemiddelde behoefte van 500 mg per dag per persoon, vermenigvuldigd met de totale wereldbevolking en afgezet tegen de mondiale productie en oogst van EPA en DHA berekenden de onderzoekers dat er jaarlijks 1,4 miljoen ton nodig is. Maar er is 0,8 miljoen ton EPA/DHA uit visserij, kweekvis en ander zeebanket voor menselijk gebruik beschikbaar. De tekorten zijn het grootst onder delen van de bevolkingen van Noord-Amerika, Centraal Europa, het Midden-Oosten, India, Brazilië en het Verenigd Koninkrijk. Merk op dat die 500 mg meer dan tweemaal zoveel is als het Voedingscentrum adviseert.
Gecompliceerd
De problematiek rond voldoende omega-3 is gecompliceerd, nog los van de vraag hoeveel een mens werkelijk nodig heeft. Het begint er al mee dat 63% van de visbestanden in de wereldzeeën nu al zijn overbevist. De voorraad vis in de zee is eindig, stellen de onderzoekers dan ook. De visvangst wereldwijd opvoeren om aan de groeiende omega-3 behoefte te voldoen is duidelijk een slecht idee.
Aquacultuur, dat nu al in de helft van de visvoorraad voorziet, is een goed alternatief, denk aan vette zalm. Maar kweekvis moet gevoerd worden met visvoer dat ook omega-3 bevat, bijvoorbeeld afkomstig van de gigantische scholen sardines voor de Zuid-Amerikaanse westkust. Die zijn ook overbevist en met de vraag naar dit voer stijgt de prijs. Veel kweekvis krijgt daarom al (deels) plantaardig voer. Maar daar zitten weer minder omega-3 vetten in. Kweekvis bevat om die reden vaak minder EPA en DHA dan wilde vis.
Veel kweekvis krijgt daarom al (deels) plantaardig voer. Maar daar zitten weer minder omega-3 vetten in. Kweekvis bevat om die reden vaak minder EPA en DHA dan wilde visPlankton
De Noorse onderzoekers doen een aantal suggesties om de huidige en alternatieve bronnen beter te benutten. De simpelste is kleine visjes niet tot visvoer te verwerken, maar direct te consumeren. Dat scheelt verlies van alle grondstoffen, behalve vetten ook vooral proteïne, in de zogenoemde voedselconversie. De wereldvoedselorganisatie FAO beijvert zich daarvoor. Maar de consument wil een keurig graatloos stuk zalm en geen bord tranige sardientjes met graten.
Uit veel afval van de visverwerkende industrie wordt al de laatste druppel olie geperst. Maar die hoeveelheid kan omhoog als de inzameling van visafval beter geregeld is. Daarbij gaat het om afsnijsels, koppen en graten van fileerderijen en inleggerijen. In westerse landen gebeurt dat al op grote schaal. Maar in China, waar zeer veel vis gegeten wordt, gaat het kostbare afval verloren omdat de eetcultuur dicteert dat je de vis thuis zelf schoonmaakt. Als die resten ingezameld zouden worden voor verwerking en niet werden weggegooid, zou dat een enorme opbrengst van omega-3 betekenen, volgens de onderzoekers.
Visvoer
Een efficiënter gebruik van omega-3-rijk visvoer kan ook veel uitmaken. Kweekvis krijgt dat dan pas gevoerd kort voor ze geoogst worden en niet gedurende het hele leven. De kostbare omega-3 vetten worden niet alleen ‘ingebouwd’ in de vis, om later hergebruikt te kunnen worden, maar zijn gedurende het leven van de vis ook een bron van energie zoals al het andere voer. Als nu een stuk kweekzalm op je bordje ligt is slechts 10 procent van de omega-3 die dat dier gevoerd heeft gekregen aanwezig in het visvlees.
Een stuk kweekzalm bevat slechts 10 procent van de omega-3 die dat dier gevoerd heeft gekregen aanwezig in het visvleesVissen maken niet zelf omega-3 vetten, maar halen het ook uit een bron: plankton. De gigantische zwermen ronddrijvende microscopische plantjes en diertjes in de wereldzeeën zijn bij elkaar het grootste volume biomassa op aarde. Dat plantaardige en dierlijke plankton kan ook zelf opgevist worden en als grondstof dienen voor de omega-3 productie. Dat is efficiënt, omdat er geen conversieverlies via de vissen optreedt. Het vindt al op enige schaal plaats en het is ecologisch verantwoord om die visserij op te voeren. Maar het is een bewerkelijke, lastige en dure vorm van oogsten, ver en noordelijk op de oceanen.
Algen
Ook algen bevatten omega-3 vetten en worden daarom op grote schaal gekweekt. Algen zijn goed genetisch te manipuleren en het is denkbaar dat er soorten gekweekt kunnen worden die nog meer omega-3 vetten bevatten. De vraag is of die genetische manipulatie gewenst is. In het westen ligt dat gevoeliger dan in Aziatische landen, zeggen de onderzoekers. Nu al zijn omega-3 supplementen voor vegetariërs en veganisten verkrijgbaar die uit algen zijn bereid. Het probleem met omega-3 supplementen, ook capsules met visolie, is dat de vetzuren minder goed door het lichaam worden opgenomen dan uit vis zelf.
De Noorse onderzoekers beperken zich tot de mariene bronnen van omega-3 vetzuren. Maar ook landplanten leveren de kostbare micronutriënten, in de vorm van alfalinoleenzuur ALA. ALA wordt in het lichaam omgezet tot EPA en DHA. Plantaardige olie bevat vaak veel ALA, aflopend in percentage lijnzaadolie (57%), chiazaadolie (55%), hennepolie (20%) en walnootolie (10%). Ook zit ALA in geringe hoeveelheden in bladgroente en vlees van dieren die gras en olierijke granen eten.
De reden waarom de mens behoefte heeft aan EPA en DHA van mariene herkomst is dat de omzetting in het menselijk lichaam van ALA maar zeer weinig EPA en DHA oplevert, slechts enkele procenten.
Het Noorse onderzoek bevestigt eerdere studies naar de groeiende afhankelijkheid van de mensheid voor omega-3 uit de zee. Het onderzoek geeft vanwege de vele onzekerheden, aannames en schattingen mogelijk niet een precies beeld van die afhankelijkheid, nu en in de toekomst. Maar het signaal dat mensen efficiënter en inventiever met de mariene bronnen moeten omgaan is duidelijk.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Norbert Mergen-Metz #20.
Ik vind in Postelein vs Druivenbad bijna 1% omega3 in druivenblad, maar postelein is 0 of onbekend?
Dennis,
Vis eten blijft beste, vandaar mijn sardientjes opmerking. Mol. Destill is secondenwerk, ongetwijfeld zal niet elk molecuul in topconditie zijn, maar vergeleken met vroeger kan de oxidatie-waarde (afhankelijk van het merk) nu zeer goed zijn en dus de gezondheidsbijdrage groot (want vele malen beter dan ouderwetse levertraan).
Peter,
Het voordeel van haring(vlees) eten is dat je ook veel hoogwaardig eiwit en een mooie mix aan mineralen binnenkrijgt.
Gert,
Het voordeel van een sardientje is vele vele malen groter dan het beetje Omega-6 in het beetje zonnebloemolie waar ie in blikje zwemt.
Dick,
Heel moeilijk. Vandaar dat we veel industrieel geraffineerde olie consumeren, waarbij je je kunt afvragen hoe hoog de oxidatie-waarde is. Hoe onverzadigder een olie (bijv. lijnzaadolie), hoe groter dit probleem. Vaak is de smaak tijdens bewaren van een olie wel een indicator.
Bij visolie en lijnzaadolie is het helemaal tricky omdat capsules soms gecoat worden. Hierdoor zijn ze maagzuurresistent en gaan ze pas open in de dunne darm, waardoor die vieze visboer niet door de luchtpijp naar buiten kan. Het is dus een trucje om het gebruik van oudere of beschadigde olie te verhullen. Anderzijds is er wel een wettelijk maximum waar de totale oxidatie waarde aan moet voldoen.
Postelein, de echte, de zomerpostelein, kent een heel hoog gehalte aan omega-3 vetzuren.
De productiemethode van visolie die de laagste temperatuur kent is zgn. moleculaire destillatie. Hierbij is de druk zeer laag, waardoor het kookpunt van de olie laag is. Hierbij worden nog altijd temperaturen bereikt van 120 graden. Anderzijds is er nauwelijks zuurstof aanwezig (de lucht is immers afgepompt), maar of er enkel zuivere triglyceriden uitkomen, of ook bijproducten is de vraag.
Hoe je het ook wendt of keert, ondanks de 'natuurlijke' uitstraling van visolie, is dit een zeer technisch proces dat thuis niet tot de mogelijkheden behoort. Daarmee valt visolie per definitie in de categorie ultra processed foods volgens de NOVA classificatie.
Bovendien is dit alles geheel gebaseerd op de aannames over de behoefte aan en gezondheid van enkele stofjes. De consumptie van vis, die geassocieerd is met betere gezondheid, betekent echter veel meer dan enkel de inname van langketige omega-3 vetzuren. Ook zijn laatstgenoemde strikt genomen niet essentieel, omdat ons lichaam ze uit korte keten omega-3 vetzuren kan aanmaken (ook al is dat met een lage efficiëntie). Het is de vraag of bij EPA en DHA stofjesdenken ineens wél een goede beschrijving van de biologische werkelijk is.
Ludo, Ik ben fan van kabeljouw- lever (voeger schelvislever genoemd) en alle vormen van haring. welke van deze twee visbronnen heeft volgens jou de beste bijdrage voor omega 3 vetzuren, Haring in al zn soorten of kabeljauw/schelvis lever?
Mn vrouw griezelt ervan.
Ik vertel haar dan dat dit het beste is (ben 68) dus net als bij rauw ei: niet naar kijken maar doorslikken....Nee hoor, ik vind het echt e lekker, met peper en zout op toastje :-)