Een tabel met voedingswaarde of een Vinkje?

Nagenoeg gelijktijdig met het moment waarop de voedingswaardevermelding verplicht werd op etiketten van levensmiddelen, kwam de Gezondheidsraad met de nieuwe Richtlijnen Goede Voeding die geformuleerd waren in termen van voedingsmiddelen in plaats van voedingsstoffen.

Kunnen de voedingswaardetabellen dan nu al meteen weer uit de wet worden geschrapt?

Alleen macronutriënten
De voedingswaardetabel op het etiket verplicht de melding van de hoeveelheden kilocalorieën, kiloJoules, vetten, verzadigde vetzuren, koolhydraten, suikers, eiwitten en zout. Dit lijstje betreft met name de macronutriënten, de voedingsstoffen die energie (= calorieën) leveren.

Met deze beperking worden consumenten wel erg op het been van de macronutriënten gezet. Onterecht kunnen ze gaan denken dat micronutriënten er niet toe doen

Vitamines en mineralen staan niet in het rijtje, met uitzondering van zout. Bedrijven mogen wel micronutriënten vermelden, maar dan alleen als het product een significante bijdrage aan de betreffende stof(fen) levert. Meestal betekent dit: minimaal 15% van de dagelijkse referentiewaarde per 100 gram product (bij dranken: minimaal 7,5% van de dagelijkse referentiewaarde per 100 ml). 

Voor die keuze is wat te zeggen, want als een product minder levert van een stof, zet het nauwelijks zoden aan de dijk. Toch worden consumenten met deze beperking wel erg op het been van de macronutriënten gezet. Onterecht gaan ze denken dat micronutriënten er niet toe doen.

Dat is opmerkelijk omdat voedingsdeskundigen steevast zeggen dat 'goede voeding' volop vitamines en mineralen bevat! Er zijn overigens weinig fabrikanten die gebruik maken van de mogelijkheid om micronutriënten vrijwillig te vermelden.

Kauwen
Stel nu dat op elke verpakking netjes alle voedingsstoffen zouden worden vermeld, dus ook de micronutriënten. Dat levert een ellenlange voedingswaardetabel op. Heb je daarmee een product volledig in kaart ? Nee, helaas.

“Lekker” wordt vaak geassocieerd met “ongezond”, maar gelukkig is het vaak ook andersom, en kun je door creatief te combineren een gezond en zeer smakelijk voedingspatroon samenstellen

Voedingswaarde is weliswaar een heel belangrijk aspect bij het beoordelen van de bijdrage van een product aan een gezonde voeding, maar het is niet zaligmakend. Twee producten met dezelfde voedingswaarde kunnen letterlijk heel verschillend “uitpakken” omdat de voedingswaarde niet vertelt:
- In hoeverre je het product moet kauwen. Kauwen speelt een grote rol in de spijsvertering, en dus in de manier waarop je lichaam de binnengekomen voedingsstoffen opneemt.
- Hoe het product bereid is voordat het werd verpakt. Met name verhitting heeft veel invloed op een product. Het zorgt feitelijk voor een soort voor-vertering. Dit is heel nuttig, maar het kan ook doorslaan naar het andere uiterste. Producten die té gaar zijn, zetten in feite je eigen lichaam te weinig aan het werk.
- In hoeverre het product bijdraagt aan verzadiging. Het verzadigend effect van een product wordt weliswaar gedeeltelijk bepaald door de voedingswaarde, maar ook door de verhoudingen van smaakstoffen. Ook de hierboven genoemde aspecten (kauwen en bereiding) hebben invloed op de verzadigingsfactor.
- Welke invloed producten hebben op elkaar. De combinatie van producten die je eet, heeft invloed op het gezondheidseffect van elk afzonderlijk product.
- Hoe hoe de voedingsstoffen in de zogenaamde 'matrix' van het het product zijn opgeslagen. Vooral de celstructuur speelt hierin een rol.
- Wat de invloed van smaak is. Van een lekker product eet je meer dan van een ander product. En de combinatie van producten is belangrijk voor de totale smaakbeleving. “Lekker” wordt vaak geassocieerd met “ongezond”, maar gelukkig is het vaak ook andersom, en kun je door creatief te combineren een gezond en zeer smakelijk voedingspatroon samenstellen.

Kunnen de voedingswaardetabellen overboord worden gezet? Nee, want de voedingswaarde blijft de basis voor de voedingsstoffen in een product, ook al zegt dat niet alles over wat we eruit halen. De lijst zou wel de complete voedingswaarde moeten zijn, dus inclusief vitamines en mineralen. Een verplichte vermelding van gehaltes micronutriënten, voor zover significant aanwezig, zou de consument veel meer informatie geven dan de huidige verplichte lijst.  

Maar het kan ook veel eenvoudiger. Denk bijvoorbeeld aan een systeem met twee Vinkjes.

Blauwe Vinkjes zijn alleen voor heel af en toe en groene moet je naar hartenlust variëren

Vinkje
Gebruik in plaats van een voedingswaardetabel één simpel logo waarop je kunt zien of een product een basisvoedingsmiddel is of niet. In termen van het Vinkje: elk product krijgt ófwel een groen, ófwel een blauw Vinkje en verder niets maar wel altijd een verplicht Vinkje.

Een Vinkje neemt veel minder ruimte in dan een voedingswaardetabel, en bedrijven hoeven geen dure laboratoriumanalyses of rekenwerk meer uit te voeren om de voedingswaardetabel op te kunnen stellen. De volgende discussie wordt dan natuurlijk: wat is de definitie van een basisvoedingsmiddel? Daar heeft de Gezondheidsraad een antwoord op, want de Richtlijnen Goede Voeding 2015, die binnenkort zijn uitgewerkt in een nieuwe Schijf van Vijf, vertellen dat. Wie deze producten gevarieerd eet, eet goed. Zo simpel kan het zijn. Blauwe Vinkjes zijn alleen voor heel af en toe en met groene moet je naar hartenlust variëren.

Na alle verhitte discussies over Vinkje hier, ben ik heel benieuwd hoe de criticasters van Vinkje en de mensen achter Vinkje op deze gedachte reageren.

Fotocredits: Voedingswaardedeclaratie Soylent, Dennis van Zuijlekom