Suiker verkoopt zichzelf wel ondanks 45 kwalen

Van alle producten die slecht voor ons zijn is suiker het onderdeel van de dagelijkse voeding waar we op moeten letten. Dat is zo ongeveer de communis opinio. Het is ook een gemakkelijk gesteld doel: van suiker word je dik, dus dat moet je vermijden.

Het wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheidseffecten van suiker heeft een duidelijk advies opgeleverd, bekrachtigd door de WHO in 2015. Zogenaamde vrije suiker, free sugar, zou niet meer dan tien procent van de dagelijkse energie-inname moeten uitmaken. Vrije suiker is alle suiker die niet van origine in fruit, groente, zuivel en andere natuurlijke producten zit, maar is toegevoegd bij de bereiding, thuis of in de fabriek, of al zit in fruitsappen en - concentraten. Een verlaging tot vijf procent is nog beter.

Consumptiecijfers
Ongetwijfeld een goed advies, al zal niemand in staat zijn precies zijn suikerinname te berekenen. Er gaat wel een waarschuwend effect van uit, zoals van een rood licht bij het zebrapad waar je ook niet per se aan hoeft te gehoorzamen, maar waar je toch op let met oversteken. In vele huishoudens zal getracht worden de suikerconsumptie te beperken, door geen suiker in de thee te doen, minder te snoepen en light frisdrank te drinken.

Zie je wel, zeggen vertegenwoordigers van de suiker-, frisdrank- en snoepindustrie, je wordt niet dik van suiker, maar van iets anders

Dat gedrag is mogelijk al zichtbaar in de consumptiecijfers. Voor de laatste publicaties van het RIVM over suiker (in de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling) is gebruik gemaakt van data uit de periode 2012-2016, deels tien jaar oud dus al. In die periode was het aandeel van de energie uit vrije suiker, gemiddeld genomen over alle Nederlanders, 12,8 procent. Onder vrije suikers verstaat ook het RIVM suiker die toegevoegd wordt bij de bereiding plus die uit fruitsappen en -concentraten.

Top drie
Aannemelijk is dat het suikergebruik sindsdien verder gedaald is, zoals in de Verenigde Staten en in andere landen waar regulering en belasting van vooral suikerhoudende frisdranken voorzichtig vruchten afwerpt.

Niettemin staat Nederland in de top drie van grootverbruikers van suiker, na de Verenigde Staten en Duitsland. De trend van vermindering van het energieaandeel van suiker in de voeding lijkt een wereldwijde, uitgezonderd (grote) landen met opkomende economieën, zoals Brazilië, India en China. Bovendien is er naar leeftijdsgroepen ook een duidelijk onderscheid te maken. Tieners krijgen veel meer suiker binnen dan ouderen, dat heeft het RIVM voor Nederland ook uitgesplitst.

Een waslijst van ‘significante schadelijke associaties’, 45 kwalen waaronder obesitas, diabetes, hartziekten, COPD, jicht, depressie, tandbederf, sommige kankers en voortijdig doodgaan daaraan

Het tegenstrijdige verschijnsel doet zich voor dat ondanks die afname van het suikergebruik, de toename van obesitas gestaag blijft. Het RIVM zegt daarover: “De consumptie van toegevoegd suiker is 4 kilo per jaar gedaald t.o.v. 2007-2010”. Zie je wel, zeggen vertegenwoordigers van de suiker-, frisdrank- en snoepindustrie, je wordt niet dik van suiker, maar van iets anders. Dat ‘iets anders’ heeft ook een naam: ultra processed food, in de fabriek gemaakte voeding met ingrediënten en technieken die je niet in je keukentje gebruikt.

Paraplu
Volgens recente onderzoeken heeft dergelijk energiedichte, übersmakelijke en nutriëntarme voeding, dat overal en altijd goedkoop te verkrijgen is, een kwalijk effect op ons lichaamsgewicht, metabolisme en verzadigingssysteem. Ja, er zit vaak veel suiker in, want dat maakt het lekker. Maar nee, het is niet alleen de suiker die je er zo mateloos van doet eten en waar je zo dik van wordt.

Dat is ook de reactie van vertegenwoordigers van de suikerindustrie op een groot literatuuronderzoek van Chinese en Amerikaanse onderzoekers naar de schade die suiker doet aan de gezondheid. Het onderzoek ‘Dietary sugar consumption and health: umbrella review’ verscheen in het hoog aangeschreven vakblad BMJ en heeft een grote ambitie: de ‘evaluatie van de kwaliteit van het bewijsmateriaal, mogelijke afwijkingen daarin, en de geldigheid van alle beschikbare studies over suikerconsumptie en gezondheidsuitkomsten’.

Het gebruik van suiker heeft ‘significante schadelijke associaties': 45 kwalen waaronder obesitas, diabetes, hartziekten, COPD, jicht, depressie, tandbederf, sommige kankers en voortijdig doodgaan daaraan

Wat krijg je voor uitkomsten als je ‘alle beschikbare studies’, 73 meta-analyses van 8601 publicaties, onder één paraplu verzamelt? Een waslijst van ‘significante schadelijke associaties’, 45 kwalen waaronder obesitas, diabetes, hartziekten, COPD, jicht, depressie, tandbederf, sommige kankers en voortijdig doodgaan daaraan. Suikerhoudende dranken hebben een duidelijk verband met vetophoping in de lever en in de spieren. Voor elke kwart liter frisdrank per dag gaat het (relatieve) risico op sterfte met vier procent omhoog en dat op hart- en vaatziekten met zeventien procent.

Theelepels
Het advies dat uit dit kolossale literatuuronderzoek komt is in lijn met de WHO, zes theelepels suiker per dag en hooguit één blikje suikerhoudende frisdrank per week. Opmerkelijk is dat vooral fructosehoudende zoetigheid, en dat is alles met gewone suiker en glucose-fructosestroop, er slecht vanaf komt en uitkomsten geeft met een grote mate van betrouwbaarheid.

Het bewijs dat al die meta-analyses oplevert is gewogen naar kwaliteit. Het meeste bewijs is van lage tot middelmatige kwaliteit; hard, causaal bewijs (van RCT’s) is schaars.

“Niets nieuws,” zegt een van de genoemde vertegenwoordigers van de Amerikaanse suikerindustrie in het brancheblad Foodnavigator. “Dit is een review van bestaand bewijs en zelfs een goed uitgevoerde systematische review is zo goed als de studies die erin gestopt zijn”. Zwak bewijs wordt niet beter als het verzameld wordt met nog meer zwak bewijs.

Een gezond, actief mens met normale eetgewoonten kan best een portie suiker per dag verwerken. Dat argument – op zich heel valide – wordt ook altijd in de strijd gegooid. Maar er zijn ook heel veel niet gezonde, inactieve mensen met slechte eetgewoonten, die voeding anders verwerken.

Het feit dat suikergebruik niet één-op-één correleert met de toename van obesitas in de wereld maakt het kennelijk minder schadelijk

Paradox
Een tweede reactie van de industrie in Foodnavigator: “Het is populair onder sommigen om te beweren dat het verminderen van toegevoegde suiker (tot een in geen honderd jaar vertoond laag niveau) de gezondheid zal verbeteren, maar de feiten uit de echte wereld zeggen iets anders, want we hebben de suikerconsumptie met dertig procent zien dalen sinds 2000 en de obesitascijfers zien verdrievoudigen voor volwassenen en zien verviervoudigen voor kinderen.”

Nog een paradox: de huidige hoge consumptie van suiker is aangetoond schadelijk voor de gezondheid, (daarover laat deze umbrella review geen twijfel), maar het feit dat suikergebruik niet één-op-één correleert met de toename van obesitas in de wereld maakt het kennelijk minder schadelijk.

Gewassen
Een teken dat suiker – in Nederland althans - niet meer zo heet is als discussieonderwerp dat het een stevig weerwoord van de belanghebbenden nodig heeft om het imago op te poetsen, kan afgeleid worden uit het verdwijnen van het Kenniscentrum Suiker & Voeding. Dat werd gefinancierd door de SuikerUnie, het latere Cosun Beet Company. Het Kenniscentrum gaf met regelmaat mooi verzorgde publicaties uit, waarin onder meer medewerkers van de WUR en de Universiteit Maastricht gunstige verhalen over suiker afstaken. Dat leidde tot ongenoegen, want dergelijke zogenaamd betrouwbare informatie afkomstig van de industrie zelf ligt gevoelig.

Suiker staat niet meer midden op het podium in de nieuwe communicatie van Cosun

Maar Cosun, dat veel meer met allerlei gewassen doet dan er suiker van maken, gooide het roer van de propaganda om en presenteerde onlangs een nieuw online magazine: Plant Positive Nutrition. Daarin staan interviews met wetenschappers over nieuwe research, van aardappeleiwitten tot eetbuien. Cosun is betrokken bij veel research over innovatie van plantaardige voeding.

Podium
Suiker staat niet meer midden op het podium in de nieuwe communicatie van Cosun. Suiker verkoopt zichzelf wel, het is een van de meest verhandelde producten wereldwijd en de productie ervan groeit. Tien jaar geleden verscheen het invloedrijke rapport Sugar consumption at a crossroad van de researchafdeling van Credit Suisse. Daarin werd al de veranderende, kritische perceptie van suiker aangekondigd, als waarschuwing aan de handel. Conclusie nu: de soep werd niet zo heet gegeten.

Tien jaar later verschijnt de umbrella review met 45 aan suikergebruik gerelateerde aandoeningen. In de westerse landen is het suikergebruik verminderd en het gebruik van kunstmatige zoetstoffen toegenomen. Dat is ook niet zonder gevaar; de WHO raadt het gebruik van zoetstoffen zelfs af. In andere landen neemt de suikerconsumptie gelijk met de welvaart toe en draagt bij aan de diabetesepidemie in Azië. Want ja, inmiddels is ook een verband aangetoond tussen overmatige suikerconsumptie en het ontstaan van diabetes type 2. Zie de umbrella.

Verder is het business as usual voor suiker.