Suiker is uit de tijd

Na het charme-offensief van Coca-Cola lijkt de discussie over suiker in de voeding weer op te bloeien.

Vaak worden argumenten gebruikt die meer op aannames lijken. We komen maar moeilijk los van oude dogma’s en oude perspectieven. Daarom wil ik de rol van suiker in ons leven eens historisch benaderen.

We ontwikkelden ons ‘zonder’
Neem als uitgangspunt onze evolutie en de logica, ons gezonde verstand. Het homo geslacht heeft er ongeveer 2 miljoen jaar over gedaan om zich te ontwikkelen tot de mens. In al die miljoenen jaren heeft het geslacht zich aangepast aan een omgeving waarin suiker nooit enige rol van betekenis heeft gespeeld. Ons metabolisme en onze fysiologie zijn bijzonder geschikt om te kunnen overleven en evolueren zonder suiker.

Pas toen de koloniën in de West en Oost zich ontwikkelden, gingen we rietsuiker maken van het tropische gewas saccharum officinarum (suikerriet). Tot die tijd was het in Europa onmogelijk om op grote schaal suiker te produceren. De Europese suikerbiet kwam immers pas in de 2e helft van de 18e eeuw in zwang. In de tropische gebieden werd suiker slechts in geringe mate gebruikt.
Dat is terug te zien in de cijfers van de International Sugar Organisation:



Tot 1800 was er nauwelijks enige suikerproductie in de wereld. In Nederland werd de eerste suikerfabriek rond 1830 gebouwd. Ook chocolade doet pas rond die tijd haar intrede. Rond die tijd ontstaan de bekende suikerbroden. Eerst nog vooral voor de adel en de welgestelden, maar aan het einde van de 19e eeuw wordt suiker ook voor de gewone man meer en meer gemeengoed.

Zoals in de tabel te zien is, stijgt de suikerproductie exponentieel na de Tweede Wereldoorlog. Is er rond 1850 nog een wereldwijde productie van 0,5 miljoen ton per jaar, tegenwoordig is dat ruim 200 miljoen ton. 400 Keer meer dan voorheen.

Niet nodig
Hoe is het mogelijk dat wij vandaag de dag menen dat die suiker nodig is voor onze energie. Hoe heeft de mens zich dan staande kunnen houden 2 miljoen jaar lang? Of om dichter bij huis te blijven, hoe deden de gladiatoren het dan, de Griekse atleten, soldaten etc? Of, om maar eens gebruik te maken van het diermodel dat vrijwel altijd aan de basis ligt van onze kennis over onze fysiologie, hoe houden dieren dat dan vol? Zij hebben een fysiologie die grotendeels gelijk is en toch kunnen wolven, Husky’s en vele andere soorten urenlange inspanningen leveren zonder Isostar of suiker. De natuur laat dag in dag uit zien dat suiker niet nodig is voor energie. Dus wat is er in onze humane fysiologie zo dramatisch verandert in de afgelopen 100 jaar waardoor wij voor onze energievoorziening nu plotseling afhankelijk zouden zijn geworden van suiker? Niets, behalve het feit dat er op subtiele wijze constant dergelijke aannames de wereld in zijn geholpen en we elkaar vooral napraten.

Een simpele oplossing
Vervolgens kunnen we ons afvragen hoe het mogelijk is dat suiker een onderdeel van ons voedingspatroon moet uitmaken als we 2 miljoen jaar aan evolutie zonder suiker achter de rug hebben. En hoe kan het dat wij denken dat een dergelijke gigantische vermeerdering van suikerinname in een systeem dat nooit heeft geleerd daarmee om te gaan zonder negatieve gevolgen voor de soort is? Het lijkt mij allerminst logisch. Logischer is het te veronderstellen dat de soort opnieuw zal moeten evolueren om zich aan te passen aan deze grote verandering in onze omgevingsfactoren. Met als gevolg dat er overgewicht ontstaat, meer ziekte. Met als gevolg dat die niet aangepaste vorm eerder dood gaat, minder nakomelingen krijgt. Waarbij de individuen die het best erop zijn aangepast vooral zullen overleven en hun genen, die het best zijn aangepast aan een suikerrijke omgeving, zullen doorgeven. Echter de mens kent geen natuurlijke evolutie meer. En dat betekent dat ook de non-fittest hun genetisch materiaal blijven doorgeven. Aangezien die groep veel groter zal zijn, in het licht van de evolutie ook logisch, zal zij daarmee de genen van de fittest verder “vervuilen”. Met als gevolg een voortgang van ziekte en een onaangepaste, niet geëvolueerde homo sapiens. De oplossing is simpel, geen suiker meer.

Een verslavingsexperiment
Volgens de Amsterdamse GGD-directeur Van der Velpen werkt suiker verslavend. Volgens internist Van Berkum niet omdat suikerverslaving niet gepaard gaat met onthoudingsverschijnselen.

Ik denk dat de vraag of suiker wel of niet verslavend niet op basis van bestaand onderzoek te beantwoorden is. Toch kan het met een eenvoudig te bedenken experiment beslist worden.

Welke 10 mensen op deze site hebben het lef om vanaf vandaag een dieet te gaan houden dat volledig vrij is van toegevoegde suikers. Gedurende 2 jaar. Ze rapporteren hier over wat ze eten en wij gaan kijken wie dat makkelijk gaat vinden en alles moeiteloos laat staan. Ik meen het: wie doet mee?

Stellen dat er geen verslaving ten grondslag ligt is makkelijk, het bewijs daarvoor vinden is veel lastiger. Er zijn nauwelijks onderzoeken voorhanden. Verslaving afwijzen vanwege het ontbreken van klassieke ontwenningsverschijnselen is te gemakkelijk. Waarom zou suikerabstinentie dezelfde verschijnselen moeten laten zien? Verder negeren we de geestelijke verslavingscomponent. Probeer suiker maar eens te negeren tijdens een zomervakantie of de feestdagen, een verjaardag. Of bij de kassa’s. Serveer maar eens een bakje cashewnoten bij de koffie. We zijn op subtiele wijze geprogrammeerd. Suiker is gezellig, hoort bij feestjes, zoet hoort bij de koffie etc. Logisch? Nee dat zeker niet, maar wel een heel slimme marketing. Het is niet zonder reden dat er bij kassa’s altijd aanbiedingen van zoetigheden staan opgesteld en vrijwel nooit van chips of noten.

Suiker is uit de tijd
Dieren en mensen zijn gevoelig voor zoet. Evolutionair gezien heeft dat ook een zinvolle functie, maar niet in een tijd waarin we suiker verbouwen in plaats van fruit. De smaak wordt door suiker ernstig beïnvloed en mogelijk is dat een nog veel groter probleem. Immers, we worden daardoor mogelijk een verkeerde richting in gestuurd. Een hamburger bij de bekende ketens is zoet, proef maar eens goed. Ketchup, mayonaise en dergelijke zitten vol met suiker voor die lekkere smaak. Zouden we die hamburger ook eten als er geen suikers zijn toegevoegd? Het verstoort in hoge mate onze natuurlijke keuze. Een suikervrij dieet zal dan ook onherroepelijk leiden tot een verandering van keuzes. Met een verandering van vet-eiwit-koolhydraten balans. Misschien schuift het daardoor wel veel meer op richting het vaker genoemde Paleodieet. Wellicht is het ontbreken van toegevoegde suikers wel de grootste winst van een dergelijk dieet. Kijkend naar de geschiedenis, kun je het ook anders zeggen: suiker is modern, maar juist vanwege onze zoete voorkeur helemaal uit de tijd. We moeten naar een nieuwe voedingsmoderniteit die bij ons lichaam past.

Suiker voegt niets toe aan een gezond voedingspatroon, verstoort onze natuurlijke voedselkeuze en ondersteunt onze fysiologie niet. Ook een klein beetje suiker niet. Denken dat het wel moet kunnen, heeft meer te maken met economische overwegingen en het Nederlandse poldermodel van onderhandelen.

Fotocredits: Vlaanderen Lekker Land