Lees ook
Het plan bevat weinig verrassends meer omdat een groot gedeelte begin deze week al was uitgelekt.

Het kabinet trekt tot 2030 ruim €5 miljard uit voor het ontwikkelen van natuur en het opkopen van agrarische bedrijven om ruimte te maken voor deze natuur.

Ook wordt meer geld geïnvesteerd in het verduurzamen van de Nederlandse agrarische sector en er wordt steviger ingezet op natuurinclusieve landbouw. Het Landbouw Collectief reageert scherp: het is een duur en ineffectief plan.

Schouten zegt dat Nederland de boeren harder nodig heeft dan ooit "om te helpen met het oplossen van de stikstofproblematiek." Maar ze kan niet rekenen op draagvlak onder boeren, ketst het Landbouw Collectief haar woorden terug. Het samenwerkingsverband van boerenbelangenbehartigers vindt het stikstofplan van Schouten een draak van een plan. "Het is precies de reden waarom we in een eerder stadium alle overleggen met minister Schouten en het ministerie hebben stopgezet."

MOB brengt met de aankondiging naar de rechter te stappen alvast een smet aan die als een vervelend zwaard van Damocles boven het niet helemaal te sluiten dossier zal blijven hangen
Van milieuzijde reageert MOB, de organisatie die het PAS, dat nu vervangen wordt door het voorstel van Schouten, met succes aanvocht bij de Raad van State, nog scherper. De organisatie kondigt aan in samenwerking met de vereniging Leefmilieu opnieuw naar de rechter te stappen. Volgens MOB is het hart van de plannen juridisch onhoudbaar omdat ze vergunningenhandel toestaan die "van natuurschade bedrijfskapitaal gemaakt". De Europese wetgeving eist een omgang met de natuur die stikstofschade terugdringt door de bronnen of de effecten weg te nemen. Volgens MOB is het maximale aan mogelijkheden al uitgeput en creëert het kabinet een recht op schade. Het laat de vervuiler die uit de markt moet worden genomen, geld verdienen en wil die waarde blijvend in omloop houden. Wat MOB betreft, moet de "handel in vergunningen van stakende bedrijven" uit de voorgestelde regeling. Daarnaast vindt MOB de reductiedoelstellingen van het kabinet ver van de intentie van de Europese wetgever verwijderd. Het kabinet komt tot een emissiereductie van 26%. Volgens MOB moet het doel gesteld worden op 50% in 10 jaar.

In een persbericht verwoordt het Landbouw Collectief zijn kritiek als volgt:

Het Landbouw Collectief ziet in de Kamerbrief van vandaag haar zorgen over het stikstofbeleid bevestigd. De voorgestelde maatregelen zijn ontzettend duur, leiden nauwelijks tot verbetering van de natuur, hebben leegverkoop van het platteland tot gevolg en kunnen dan ook niet rekenen op draagvlak van de sectoren. Precies de reden waarom het Landbouw Collectief in een eerder stadium alle overleggen met Minister Schouten en met het Ministerie van LNV stopzette.

Positief
Positief is, dat er in het kader van het stikstofbeleid definitief geen generieke krimp plaatsvindt. Ook goed nieuws is, dat voor beweiden en bemesten geen vergunning nodig is en dat de zogenaamde PAS-melders, die ten onrechte geen natuurvergunning hebben gekregen, die alsnog krijgen. Positief is ook, dat de Minister inzet op een herijking van de Natura2000 gebieden. Dit laatste wordt alleen maar belangrijker, nu uit berekeningen blijkt dat 1/3 van de gebieden zelfs bij een volledig leeg Nederland qua stikstof nog niet onder de toegestane waarde komen.

Ordinaire opkoop
Op 20 november presenteerde het Landbouw Collectief haar stikstof reductieplan. Hiermee bood de landbouw het leveren van 3 kTon stikstof reductie aan in 2020 en vanaf 2021 en verder zelfs meer dan het dubbele per jaar. Vele malen meer dan wat het Kabinet met haar plannen realiseert, en dit zonder dat er sprake is van krimp. De landbouwpartijen vragen voor uitvoering van die plannen omgerekend een bedrag van 2 miljard voor de komende 10 jaar, waarvan veruit het grootste deel voor innovatie en verduurzaming. In de Kamerbrief van vandaag wordt nagenoeg eenzelfde bedrag uitgetrokken van 1,8 miljard euro, niet om reductie van stikstof op blijvende bedrijven te realiseren, maar voor ordinaire opkoop van boerenbedrijven. Dit terwijl keer op keer uit berekeningen is gebleken, dat het effect hiervan op Natura2000 gebieden minimaal is. Bijzonder is, dat voor de nertsensector die al jaren wacht op uitkoop geen extra middelen beschikbaar worden gesteld.

Geen maatwerk
Daarnaast kiest het Kabinet voor in ieder geval dit jaar voor een wettelijke regeling waarin alle melkveebedrijven terug moeten in eiwit in het krachtvoer. Dit terwijl het Landbouw Collectief de individuele boer meteen vanaf de start wil laten kiezen uit drie maatregelen (‘cafetaria-model’). Daarbij gaat het om minder eiwit in niet alleen het krachtvoer maar bezien in het hele rantsoen (een insteek die ook wordt ondersteund door deskundigen uit de veevoerindustrie), meer koeien in de wei en uitrijden van mest, aangelengd met water. Een dergelijke aanpak past beter bij de grote variatie in bedrijfsopzet, vergroot het draagvlak, benut de kennis en kunde van de individuele boer en komt het resultaat ten goede. Gelukkig lijkt er wel opening te zijn om vanaf 2021 met dit cafetariamodel te gaan werken. Het Landbouw Collectief had erop aangedrongen, om sowieso dit jaar geen maatregelen in te voeren gezien de bijzondere ‘Corona tijden’ waarin we leven en waarvan niemand de gevolgen kan overzien. Bovendien is de stikstofconcentratie in de lucht al sterk gedaald en de voedselvoorziening crucialer is dan ooit.

Extern salderen
Een ander heet hangijzer betreft het zogenaamd extern salderen. Daarbij kunnen landbouwbedrijven ook van buiten de sector opgekocht worden voor hun stikstofruimte, met als risico een verdere leegloop van het platteland. Groene economie word ingeruild voor grijze economie. De recente opkoop van landbouwbedrijven door de Provincie Brabant ten behoeve van de uitbreiding van een industriepark in Moerdijk is hiervan een concreet en tegelijk schrijnend voorbeeld. Het Landbouw Collectief waarschuwt hier al voor vanaf de start van de stikstofdiscussie en heeft een intelligent registratiesysteem ontwikkeld en aangeboden, waarin dit alles op een doordachte en gecontroleerde manier kan plaatsvinden. Helaas vond ook dat geen gehoor bij Schouten. Het Kabinet stelt nu voor, dat partijen die over willen gaan tot extern salderen zich moeten melden om ongeremde speculatie en opkoop te voorkomen. Het is maar zeer de vraag of dat gaat werken.

Afpakken
Een laatste voorbeeld ten slotte betreft het afnemen van onbenutte stikstofruimte, waarvoor de bedrijven in het bezit zijn van een officiële vergunning maar nog geen stalruimte voor hebben gebouwd. Een vergunning is een bezit, afpakken is diefstal en diefstal is verboden. Komt bij, dat bedrijven en zeker ook jonge boeren, die verder willen ontwikkelen en vernieuwen hierdoor beknot worden in hun mogelijkheden. Zij moeten nu opnieuw dure stikstofruimte aankopen wanneer ze bijvoorbeeld dieren meer stalruimte willen geven of over willen schakelen op duurzame energie. Daarvoor worden ze nu geconfronteerd met extra kosten. Kosten die maar zo niet terugbetaald zullen worden uit de markt.

Teleurstellend
Het stikstofplan van het Kabinet, bedoeld als oplossing om stikstofdepositie op natuurgebieden te verlagen, blijkt in de uitwerking niet veel anders dan dat waar de boeren al die tijd al bang voor waren: ordinaire opkoop, krimp van de veestapel, een rem op doorontwikkeling van bedrijven, leegloop van platteland en een aantasting van een voor onze economie en werkgelegenheid essentiële en vitale sector. En dat nota bene in Coronatijd. Een tijd waarin alle zeilen bijgezet moeten worden om de economie van ons land draaiende te houden, zeker ook op termijn.

Aalt Dijkhuizen, voorzitter Landbouw Collectief: "De Kamerbrief stelt ons alles tezamen nogal teleur. Heel veel belastinggeld gaat naar maatregelen die voor het doel waarvoor ze dienen nauwelijks effectief zijn en veel meer een politieke agenda lijken te dienen. Het Landbouw Collectief vindt dat hiervoor één van de meest toonaangevende sectoren in de wereld niet in de waagschaal mag worden gesteld. In een wereld bovendien waarin de vraag naar voedsel nog heel sterk toe gaat nemen."
Het Landbouw Collectief maakt geen onterecht punt. In essentie ruilt het stikstofplan van het kabinet stikstof in de vorm van ammoniak in voor stikstof in de vorm stikstofoxiden om bouw, energieopwekking, mobiliteit en industrie in Nederland mogelijk te maken. De natuur schiet er volgens experts vermoedelijk weinig mee op, terwijl de stikstofwetgeving nu juist bedoeld was om de conditie daarvan te verbeteren. Het stikstofdossier lijkt uit te monden in dure krimpmaatregelen voor de boerenstand, weinig natuurwinst en de op zich logische groei van andere vervuilende activiteiten in Nederland. Het is een omfloerste manier van doen om de non-food economie in ons land te laten groeien.

Dat laatste is inderdaad een politieke keuze die al decennia op de agenda staat. Te betreuren valt dat er zo weinig helder over is gecommuniceerd door de overheid. Die manier van doen heeft in Nederland geleid tot ingewikkelde wet- en regelgeving en voortdurend 'gedoe' daarover tussen boeren, overheid en milieuorganisaties. Voor minder geld en irritatie had al jaren geleden een bloeiende boerenstand van de toekomst opgebouwd kunnen worden.

MOB maakt zijn voornemen om naar de rechter te stappen eveneens in een persbericht bekend:

Stikstofplan Kabinet juridisch onhoudbaar - Mobilisation en vereniging Leefmilieu stappen naar de rechter
Vandaag heeft het Kabinet een nieuw stikstofplan bekend gemaakt ter vervanging van het PAS, dat op 29 mei 2019 door de Raad van State is vernietigd. Het kabinetsplan noemt een onacceptabel lage emissiereductie. Een 50% emissiereductie in 10 jaar tijd is een noodzakelijke ondergrens. Het Kabinet biedt slechts 26%. Die 26% is boven-dien gebaseerd op ongeloofwaardige en onverplichte reductiemaatregelen, zoals aanpassingen in het veevoer en aanlengen van mest met water. Daarbij wordt uitgegaan van streefwaarden, terwijl harde doelen met wettelijke borging nodig zijn. Mobilisation en vereniging Leefmilieu kondigen aan opnieuw naar de rechter te stappen.

Met het Programma Aanpak Stikstof (PAS) werden vergunningen verleend voor natuurschadelijke stikstof op wettelijk beschermde natuurgebieden. Het PAS kon geen genade vinden bij de rechter omdat onvoldoende werd gedaan om de natuurschade door stikstof aan te pakken. Het PAS liet wel emissietoenames toe terwijl gelijktijdige afname niet was verzekerd.
Ca. 65% van de Nederlandse stikstofemissies zijn afkomstig van veehouderij. Nederland is het meest veedichte land van Europa en ver daar buiten. Het stikstofprobleem is daarom in de eerste plaats een veehouderijprobleem.

Met het kabinetsplan van vandaag worden opnieuw ongeloofwaardige plannen gepresenteerd.

Het merendeel van de maatregelen (16%) zijn al bestaande maatregelen. De extra maatregelen betreffen ca. 10 % van de beoogde emissiereductie. Die maatregelen betreffen hoofdzakelijk onbewezen milieutechnische maatregelen. Het kabinetsplan is in de kern een kopie van het eerdere PAS. De plannen zijn juridisch onhoudbaar.

Kernprobleem: vergunningenhandel
Omdat alle realistische milieutechnische maatregelen in de veehouderij al zijn doorgevoerd in de afgelopen tientallen jaren is daar amper nog winst mee in te behalen. De enige oplossing van het stikstofprobleem kan worden gevonden in de krimp van de veestapel. Dit kan zelfs worden bereikt zonder dwingende maatregelen. Hiervoor is enkel nodig dat een einde wordt gemaakt aan de vergunningenhandel, zodat de productieruimte van stakende bedrijven niet meer mag worden verplaatst. Door vergunningenhandel toe te staan wordt van natuurschade bedrijfskapitaal gemaakt. De vervuiler verdient geld, in plaats van de vervuiler betaalt. Handel in vergunningen van stakende bedrijven wordt ook in de nieuwe plannen van het Kabinet toegelaten.

Kansloze legalisatie PAS-melders
Met het PAS is ook een hypotheek gelegd op toekomstig stikstofbeleid omdat 3.300 bedrijfs- uitbreidingen illegaal zijn toegestaan. Dit betreffen hoofdzakelijk veehouderijbedrijven. Minister Schouten wil die bedrijven met het kabinetsplan legaliseren. Omdat een juridisch onhoudbaar plan is opgesteld, zullen de PAS melders niet gelegaliseerd kunnen worden.

Geld voor natuurmaatregelen: dweilen met kraan open
Het Kabinet zegt geld vrij te maken voor natuurmaatregelen. Die maatregelen zijn als dweilen met de kraan open zolang het stikstofprobleem ongemoeid wordt gelaten.

Johan Vollenbroek, voorzitter van Mobilisation verklaart:
"De reductieambitie van het plan is volstrekt onvoldoende. In het plan staan streefwaarden, terwijl harde doelen met wettelijke borging nodig zijn. Het geld dat wordt vrijgemaakt voor natuurmaatregelen is als dweilen met de kraan open als niet eerst de stikstofemissies fors worden verlaagd."

Valentijn Wösten, de raadsman die namens beide organisaties het PAS beroep bij de Raad van State won en in de 300 rechtszaken optrad, vult aan: "De regering handhaaft een pervers vergunningenbeleid waarbij bedrijven natuurschade als bedrijfskapitaal kunnen verhandelen. Kortom, de vervuiler krijgt geld in plaats van de vervuiler betaalt. De wereld op zijn kop. Krimp van de veestapel blijft in het politieke debat de olifant in de kamer. Het kabinetsplan is 'niets geleerd, niets gedaan' ".
Het is niet ondenkbaar dat milieuorganisatie MOB op juridische gronden opnieuw haar gelijk kan halen. De Europese wetgever eist plausibele en aan te tonen reducties en effecten waarop geen voorschot mag worden genomen door alvast nieuwe activiteiten te starten. Op die grond beoordeelde de Raad van State het PAS in mei vorig jaar als onhoudbare wetgeving. In het nadeel van MOB speelt echter dat de nieuwe procedure opnieuw jaren zal kosten, terwijl de overheid haar zinnen duidelijk gezet heeft op het sluiten van het dossier. De milieuorganisatie brengt met de aankondiging naar de rechter te stappen alvast een smet aan die als een vervelend zwaard van Damocles boven het niet helemaal te sluiten dossier zal blijven hangen. Vervelend, want het kan de milieuvergunning van menig al gerealiseerd bouwproject op termijn onwettig doen blijken.
Dit artikel afdrukken